काव्यलेखन

एक उंबरा

एक उंबरा घरा,मनाचा
जरा जरासा वाट अडवुनि
स्वस्थ बसावा

एक कोपरा घरा,मनाचा
गर्द ताटवा, अजाण वेडा
बहरुन जावा

एक अंगण घरा,मनाचे
उदारतेने अनाहूताला
देत विसावा

एक मार्ग हा घरा,मनाचा
हात धरोनी, माणुसकीचा
स्पर्शत जावा

एक झरोका घरा,मनाचा
स्वच्छ प्रकाशे लखलखणारा
तेवत जावा

एक पायरी घरा,मनाची
जाता येता, अवचितवेळी
आधार व्हावी

एक पोकळी घरा,मनाची
अथांगता अन तरीही स्तब्धता
देत विसावा

एक असोशी घरा, मनाची
अविरत धारा, उगेउगेची
देत रहावी

मुक्त मी
(देवराज वृत्त)

झुंजले किती पुन्हा पुन्हा स्वतःस ताडिले
कोष भोवती फुका कशास नित्य गुंफीले?
आज सोडली झणी अतर्क्य मिथ्य बंधने
मार्ग मोकळा पुढे कशास वांझ कुंथणे?

उंच उंच कोट जे सभोवतीस बांधले
त्यांस मी प्रहार देत ताड ताड फोडिले
गोठले नसांत रक्त उष्ण संथ ओघळे
कोंडले मनात खोल सर्व मुक्त वाहिले

गार गार संथ वात झोंबतात भोवती
शुध्द क्लांत भागल्या मनास ते सुखावती
चौकटीस लांघले दिसे मला न उंबरा
पंख मोकळे करून जायचे दिगंतरा

कोण गाढ झोपलाय
आणि कोण घेतोय सोंग
सर्वांनाच राग येतोय
हा कसला आलाय ढंग

मी कायच करू शकतो
हेच आधी सांगा कुणी
नसेल जमत काहीच मग
काढू नका माझी उनी
मी आहे साधा आणि
मला कळतो माझा रंग
सर्वांनाच राग येतोय. . . .

सगळं आहे हातात, तरी
रडण्याची घाई घाई
कळतं पण वळेल कसं
सांगा आत्या मावशा आई
छोटंसच स्वप्न माझं
रोजच होतंय भंग
सर्वांनाच राग येतोय. . . .

एसी गाडीच्या काचा बंद करून
दुतर्फा दिव्यांनी लखलखलेल्या
शहरी रस्त्यांवरून जाताना
कडेला उभी दिसतात
झाडे

मुकी अबोल, काही न सांगणारी
मनातलं मनातच ठेवणारी
इथल्या माणसांसारखीच

पण रस्त्याच्या दुतर्फा उभ्या असलेल्या
प्रत्येक झाडाच्या आत
वसतंय एक अख्खं जंगल
बेबंद बहरलेलं आतल्या आत

कधी जवळ जाऊ नये
गाडीतून उतरून पाहू नये
सांभाळावं, कारण

जर झालाच स्पर्श
ह्या जंगलाचा
त्या जंगलाला
उधळून जाईल क्षणार्धात
हा पट बेगडी नागरतेचा
आणि उरेल फक्त आदिम सत्य

पप्पऽमगरिसा

अवचित यावे मेघ दाटुनी
अवचित काळोखी पसरावी
तशी मनावर कातरवेळी
अनिष्ट चाहुल व्यापुन यावी

यावे संचित फेर धरोनी
आणि त्यासवे करडे आठव
अशुभाचे संकेत दिसावे
भविष्य व्हावे अवघे धूसर

तेव्हा असल्या कातरवेळी
यमनाचा गंधार घुमावा
तीव्र मध्यमाच्या तेजाने
वर्तमान क्षण उजळुन यावा

दूरस्थातिल चिंता साऱ्या
विरून जाव्या एका क्षणभर
पल्याड जाउन भविष्याचिया
उमजुन जावे
मी तो अक्षर

सुंदरा
(मदनतलवार वृत्त)

चालली पुढे सुंदरा धावली त्वरा चढत दादरा उतरली खाली
पोशाख नेटका छान निमुळती मान सावळा वर्ण समोरी आली
रेशमी केस भरदार नजर तलवार काजळी धार कोरली भुवई
खांद्यास ओढणी रुळे त्यावरी फुले जांभळी दले चमकती बाई

सरसावत झुकली पुढे फलाटाकडे बघत आकडे निळ्या रंगाचे
सुंदरा घेतसे वेध दूर वर रेघ नाद आवेग आगगाडीचे
चवड्यास देउनी भार झुकतसे नार तेज तर्रार वेग गाडीचा
किंचित सरकली आत तरी जोमात भेदती हात ओघ गर्दीचा

आला पाऊस पाऊस
आल्या वळिवाच्या सरी
चल धावू वेगे वेगे
जाऊ भिजतच पोरी

नको पायात चपला
अनवाणी जाऊ पुढे
छप छप वाजे पाणी
नभी वाजती चौघडे

नको भीती आज काही
आज भिजूनिया घेऊ
नको विचार कशाचा
आज पावसात न्हाऊ

- डॉ. रोहिणी चंद्रात्रे वाघमारे

आदि शंकराचार्यांनी केलेल्या ’परापूजा’ ह्या अतीव सुंदर संस्कृत रचनेचा समश्लोकी मराठी भावानुवाद (सुमंदारमाला वृत्तामध्ये).

++++++

मूळ रचना:

अखण्डे सच्चिदानन्दे निर्विकल्पैकरुपिणि ।
स्थितेऽद्वितीयभावेऽस्मिन्कथं पूजा विधीयते ।।

पूर्णस्यावाहनं कुत्र सर्वाधारस्य चासनम् ।
स्वच्छस्य पाद्यमर्घ्यं च शुद्धस्याचमनं कुत: ।।

निर्मलस्य कुत: स्नानं वस्त्रं विश्वोदरस्य च ।
अगोत्रस्य त्ववर्णस्य कुतस्तस्योपवीतकम् ।।

निर्लेपस्य कुतो गन्ध: पुष्पं निर्वासनस्य च ।
निर्विशेषस्य का भूषा कोऽलन्कारो निराकृते: ।।