अक्षरवार्ता

'श्रम ही है श्रीराम हमारा' असं कायम म्हणणारे मुरलीधर देविदास आमटे, म्हणजे बाबा आमटे अनेकांना माहीत आहेत ते 'महारोगी सेवा समिती'चे संस्थापक म्हणून. कुष्ठरोगी-अंध-अपंग-आदिवासी यांच्या आरोग्याची, शिक्षणाची काळजी घेऊन त्यांना स्वतःच्या पायांवर उभं करणारी ही संस्था गेल्या सहा दशकांहून अधिक काळ कार्यरत आहे. बाबांचं कुष्ठरोग-निर्मूलनाचं, अंध-अपंग-आदिवासी यांच्या पुनर्वसनाचं, त्यांच्या हक्कांसाठीच्या लढ्याचं काम खूप मोठं असलं, तरी बाबांची तत्त्वं, त्यांची मतं ही त्यांच्या संस्थेच्या परिघात अडकून राहिली नाहीत.

समाजात अद्वितीय काम करणार्‍या समाजपुरुषांना, संतांना, कलाकारांना आपल्याला आवडणार्‍या-पटणार्‍या-मानवणार्‍या विचारचौकटीतच बसवणं, हा आपला आवडता उद्योग आहे. त्यामुळे सामाजिक-धार्मिक-राजकीय क्षेत्रातल्या मंडळींना दैवत्वही चटकन प्राप्त होतं. या समाजदैवतांच्या नावे मग आपले विचारही काहीजण खपवतात. इतरांना नव्यानं विचार करण्याची गरज वाटत नाही.

'मिळून सार्‍याजणी' या मासिकाचं हे रौप्यमहोत्सवी वर्ष. 'मिळून सार्‍याजणी' हे जगण्याशी, प्रामुख्यानं स्त्रीच्या जगण्याशी, अनुभवांशी जोडलं गेलेलं आणि म्हणूनच अनुभवांना प्राधान्यानं स्थान देणारं मासिक आहे. स्त्रीप्रश्नांबाबत बोलताना पुरुषांनाही सामावून घेत 'जगणं' जोडून घ्यायचा प्रयत्न या मासिकानं सतत केला आहे. जगण्याचा अनुभव देणार्‍या, या मासिकात आजवर प्रसिद्ध झालेल्या अशाच काही निवडक कथांचा संग्रह - 'गोष्टी सार्‍याजणींच्या'.

उद्या, म्हणजे शनिवारी दुपारी, ऑस्कर पिस्टोरिअस लंडनला सुरू असलेल्या ऑलिंपिक स्पर्धेत आपली पहिली शर्यत धावेल. यापूर्वी त्यानं अनेक स्पर्धांमध्ये पदकं मिळवली आहेत. अनेक स्पर्धा गाजवल्या आहेत. पण उद्याची शर्यत मात्र खास असेल. ही शर्यत तो जिंको न जिंको, पण मैदानात उतरताक्षणी त्यानं इतिहास घडवलेला असेल. ऑलिंपिक स्पर्धेमध्ये कृत्रिम पायांनिशी धावणारा तो पहिला स्पर्धक असेल. जेमतेम पंचविशीचा ऑस्कर ’ब्लेडरनर’ या नावानं ओळखला जातो. ’पाय नसलेला जगातला सर्वांत वेगवान मनुष्य’ असंही त्याला म्हटलं जातं, कारण कार्बन फायबरांपासून तयार केलेले कृत्रिम पाय लावून तो धावतो.

खरा भारत हा खेड्यांमध्ये वसला आहे, असं आपण कायम ऐकत असतो, वाचत असतो. मात्र या खर्‍या भारताकडे अजून सरकारचंच पुरेसं लक्ष गेलेलं नाही, तर बड्या कंपन्यांना तरी हा भारत कसा माहीत असणार? भारतातल्या शहरांबाहेर राहणार्‍या अवाढव्य लोकसंख्येपर्यंत पोहोचायचं कसं, हा प्रश्न त्यामुळे मोठ्या कंपन्यांना कायमच भेडसावत आलेला आहे. कारण या लोकसंख्येपर्यंत पोहोचण्यासाठी जी सखोल माहिती हवी, तीच मुळात उपलब्ध नाही. ही माहिती मिळवणं हे भारतासारख्या खंडप्राय देशात महाकठीण.