प्रकाश

काळोखाच्या साम्राज्यातून जन्म घेत असते पहाट क्षणो क्षणी
प्रकाशाला गिळून पुन्हा एकदा पुढे सरकतो अंधार क्षणो क्षणी
अविश्वासाच्या भिंती फोडून अवतरतो विश्वास क्षणो क्षणी
विश्वासाचा बळी घेऊन पुन्हा 'मी' म्हणतो अविश्वास क्षणो क्षणी
दुखा:च्या खोल खायीतून वर येत असते सुख: क्षणो क्षणी
सुख:च्या या संथ जालावर दुखा:चे ही तरंग उठती क्षणो क्षणी
मृत्यूच्या विराट मुखातून जन्म घेत असते जीवन क्षणो क्षणी
जीवन हे पुन्हा एकदा देई मृत्यूस आमंत्रण क्षणो क्षणी

तो वादळात आहे उभा दीपस्तंभासारखा
आणि करतो आहे प्रतिक्षा युगायुगांपासून
त्याच्यापर्यंत पोहचणार्या माणसाची
पण काळोख ही होतो कधीकधी वरचढ
अन् झाकू पाहतो प्रकाशास धुके पांघरून
पण कालातीत असणारा तो दीपस्तंभ
तळपतो, देत राहतो प्रकाश नेहमीसारखाच
करीत राहतो बिकट वाट सोपी पामरांसाठी
आणि एक दिवस मानवीय प्रयत्नांना येते यश
दिसू लागतो दीपस्तंभ अन् त्याच्या प्रकाश पुन्हा
माणूस वाजवेल तुतारी काळोखावरील विजयाची
आनंद होताच, आहेच अन् द्विगुणित ही झालाय
अन् सजवेल दीपस्तंभ स्वतःच्या मगदुराप्रमाणे

बाजूच्या घरातून मोठ्याने रडण्याचा आवाज ऐकू येऊ लागला तसं मी हळूच दार उघडलं. बाजूचा दरवाजा उघडाच होता.
मी आत डोकवलं. कुसुमच्या सासूबाई रडत होत्या आणि जमिनीवर कुसुमच प्रेत पडलेलं. लोक गोळा होत होती. सांत्वन करत होती.
प्रकाश तर काही बोलण्याच्याच मनस्थितीत नव्हता.

कसा असणार? गेल्या महिन्यात "ही" गेली तेव्हा माझीसुद्धा हीच परिस्थिती होती. मी हलकेच प्रकाशच्या खांद्यावर थोपटलं. त्याचा बांध फुटला. तो मला बिलगून रडू लागला. मी फक्त थोपटत राहीलो.

अशावेळी काय करावं, काय बोलावं काहीच सुचत नाही.

मी सांत्वन करून निघून आलो..

"सर, मी खरच सांगतोय, मी दागिने नाही चोरले"

प्रकाश परत तेच म्हणत होता.

"अरे मग दागिने कुठे गेले?" मी चिडून विचारले.

"सर, हे काम सूर्यकांतच आहे" प्रकाश ठामपणे म्हणाला.

सूर्यकांत गेली चार वर्षे माझा ड्राइवर होता, त्याच्या वर विश्वास होता, तो चोरी करेल असे मला वाटत नव्हते. तो आता इथे नव्हता, त्याचा फोन ही लागत नव्हता.

अंधारलेल्या आकाशात चमकणारी अग्निदळे पाहताना
प्रकाशाशी काळोखाचे अद्वैत
पाहिले आहे तुम्ही?

अवकाशाच्या काळोख्या कोपर्‍याकडे रोखून बघताना
मिणमिणारी अंधुक दिवली
दिसली आहे एकदम?

स्वतःतल्या अंधाराकडे हताश होऊन पाहताना
कल्पनेची अग्निशिखा अशीच चमकते,
आशेचा किरण देऊन.

अज्ञाताच्या पोकळीत दुमदुमला आहे कधी जयघोष?
"प्रज्ञेच्या सूर्या, प्रसन्न हो!"
"प्रतिभेच्या सूर्या, प्रसन्न हो!"

सूर्याने वाळूवर ठेवलेले कण चकाकतात क्षणभर
परंतु त्या प्रकाशमान सावल्यांत
प्रतिबिंब नसते त्याच्या उरातल्या कल्लोळाचे.

(मंदाक्रांता वृत्त -गागागागा लललललगा गालगा गालगागा )

आकाशाशी धुरकट असा पुंजका काल होता
त्याच्यापाशी चमकत उभा पांढरा गोल होता
चांदी काही अविरतपणे पेरली तारकांनी
अंधाराला विरळ करण्या यत्न केलेच त्यांनी...

स्वर्गी जेव्हा फ़िरत असतो हा सखा चांदण्यांचा
कंठी त्याच्या गडद दिसतो हार मोती मण्यांचा
अंगी वस्त्रे तलम असती शुभ्रवर्णी ढगांची
कोणालाही भुरळ पडते पौर्णिमेलाच त्याची....

पाणी थोडे खळखळत होते नदीतील जेव्हा
वारा वेडा दरवळत होता वनी सौम्य तेव्हा
पाने काही रजतकण हातामधे घेत होती
झाडांखाली निळसर अशा तेवल्य़ा कैक वाती....

थोडे थोडे धुसर दिसले चांदणे पेटलेले

नमस्कार !
हे पत्र आपल्याला पाठवण्याचे कारण, आजवर या न त्या कारणाने आपला डॉ. प्रकाश आमटे यांच्या ‘लोक बिरादरी प्रकल्प- हेमलकसा, ता. भामरागड, जि. गडचिरोलीशी’ आपला संबंध आला असावा. आपण कदाचित प्रकल्पाला भेट अथवा देणगी दिली असेल, सौ. साधनाताई आमटे, डॉ. प्रकाश आमटे किंवा श्री. विलास मनोहर यांचे एखादे पुस्तक निश्चितच आपल्या वाचनात आले असेल. तसे नसतानाही आपल्याला अनवधानाने हे पत्र मिळाल्यास दिलगिरी व्यक्त करून या पत्रामागचे प्रयोजन स्पष्ट करते.

समजा, दोन काचेचे कंदिल आहेत. त्यातल्या एकाची काच काजळीने पूर्ण माखली आहे. (एकही प्रकाशकण बाहेर येऊ शकणार नाही असा) अगदी जाड थर. नंतर समोरून दिसेल असा एक लहान गोल आतून कोरून त्या गोलातली काजळी काळजीपूर्वक स्वच्छ केली आहे.

दुसर्‍या कंदिलाच्या काचेला याचप्रकारे (एक लहानसा गोल वगळता) पण चकचकीत मुलामा दिला आहे. आता दोन्ही कंदिल (सारख्याच एककाचा प्रकाश देणार्‍या वातीने) प्रज्ज्वलीत केले. दोन्हींपैकी कोणत्या कंदिलाच्या गोलातून बाहेर पडणारा प्रकाश जास्त प्रखर असेल? का?