निसर्ग

जवळपास २०-२५ लोकांचं भोवती रिंगण होईल एवढं मोठं खोड असलेल्या महाकाय वृक्षांच्या वनात फिरायला चला !
मागच्या महिन्यात योसेमिटे नॅशनल पार्कला जोडून आठवडाभर जंगल भ्रमंतीचा बेत आखलेला. जिथे फोनला सिग्नलही मिळणार नाही अशा वळणावळणाच्या डोंगराळ भागात, झाडं, झुडुपं, वेली, खळाळतं पाणी अशा निसर्गात दिवसाचे १२-१४ तास मनमुराद भटकंती.

पाऊस असा बैरागी

पाऊस असा बैरागी
वेशीवर येतो नकळत
रवितेज प्रखरसे अडवी
बाहूते बळकट पसरत

मेघांचे कुंतल भाळी
नेत्रातून चमके वीज
हलकेच डफावरी थाप
चहू दिशात उमटे साद

गिरिशिखरे निथळुन काढी
दरिखोरी भिजवून जात
ओढ्यातुन खळखळणारे
गुढ गभीर अनाहत गीत

झोळितून उधळे मोती
फेकीतो स्वैर झोकात
ते दान अनामिक गहिरे
साठवी धरणी उदरात

दमदार पाउले टाकी
तरुवेली झुकवुनी जात
हळुवार चाल कधि याची
मोडेना ईवली पात

दूरवरून दिसणारा अथांग तो! नेहमी ओढ लावणारा! राजापूरकडून देवगडला संध्याकाळी येत असताना पश्चिमेकडे दूरवर चमकताना दिसणारा तो! नीट बघितल्यावर दूरवर दिसणारी त्याची लांब पसरलेली निळी पट्टी! त्याची भव्यता आणि त्याचा विस्तार! कधी कधी अगदी जवळ येईपर्यंत न दिसणारा आणि ऐकूही न येणारा तो! इतका अजस्र असूनही त्याचं त्याच्या मर्यादेतलं असणं! सध्या कोकणात देवगडला एका निवांत जागी राहण्याचा व परिसरामध्ये फिरण्याचा योग आहे. इतका शांत आणि अप्रतिम निसर्ग. निसर्गाच्या जवळ येणं एक प्रकारे ध्यानाचा अनुभव देऊन जातं. आज देवगड- कुणकेश्वर किनारी रस्त्याने सायकल चालवण्याचा आनंद लुटला. अक्षरश: लुटला. स्वर्गसुख.

मित्राच्या कामासाठी मी अब्दुललाट गावामध्ये आलो होतो. त्यावेळी त्याचे घर शोधत आलो. त्यांनी नवीन भाड्याने घेतले होते हे घर ! अब्दुललाट गावाच्या बाहेर एका धरणग्रस्त वसाहतीमध्ये घेतलेले हे घर शोधत आल्यानंतर मला जाणवले की, इथल्या लोकांनी त्यांचं धरणग्रस्त गाव आहे तसं आणि त्याच्या संस्कृती आणि राहण्याच्या बारकाव्यांसकट वसवलं आहे. त्याचं कारण म्हणजे जेव्हा त्या भाड्याने घर घेतलेल्या जागेची मालकीण, एक आजीबाई; ती माझ्याशी बोलली की, आम्ही काळम्मावाडी धरणाच्या भागातले. या गावाचं नाव कोनोली ! गावाबाहेरच अब्दुल लाट आणि लाटवाडी गावच्या रोडवर एक गांगोबाचे ग्रामीण देवस्थान आणि त्याच्या मागे गणपतीचे मंदिर.

नमस्कार. माझ्या मुलीचं पाचवीचं हिंदी पुस्तक वाचताना एका पुस्तकाची माहिती मिळाली. उत्सुकता वाटली म्हणून हे पुस्तक विकत घेतलं आणि लवकरच वाचूनही झालं. अमेरिकन बाल साहित्यातला सर्वोच्च पुरस्कार मिळालेलं आजवरचं एकमेव भारतीय लेखकाचं पुस्तक! धान गोपाल मुकर्जींनी लिहीलेलं 'गे-नेक: द स्टोरी ऑफ अ पिजन!' 'गे-नेक' पिजन म्हणजे रंगीत मानेचं कबूतर आणि हे पुस्तक म्हणजे ह्या कबुतराची कहाणी! १९२५ मध्ये प्रकाशित झालेलं हे पुस्तक म्हणजे लेखकाच्या समृद्ध भावविश्वामधील प्रत्यक्षातील अनुभवांचं वर्णन आहे. आज आपण "त्या काळापासून" खूप दूर आलो आहोत.

25 जानेवारी 2021

कोल्हापूरच्या दक्षिणेकडील कर्नाटकच्या बेळगाव सरहद्दीला असणारा आजरा, गारगोटी, चंदगड, गडहिंग्लज हा तालुक्यांचा पट्टा फार वेगळा आहे. म्हणजे इथली अजूनही टिकून राहिलेली वनसंपदा, तिथले सह्याद्रीचे कमी-अधिक उंचीचे पठारे डोंगर भाग आणि तुलनेने थंड आणि अल्हाददायी हवा.

अशा गावी मी सांगलीतून ए एच - 47 पार करत पुढे छोटी मोठी घाटी, गावे व दोनदा महाराष्ट्र-कर्नाटक सीमा ओलांडत पोहोचलो. संध्याकाळी उत्तूर गावातील एका महादेव मंदिराचा माग गुगल मॅप व स्थानिक गावकऱ्यांना विचारत शोधून काढला.

माझा जन्म झाला हिमालयाच्या पर्वतीय परिसरामध्ये. उत्तराखंडच्या पिथौरागढ़ जिल्ह्यात सद्गड नावाच्या अतिशय सुंदर गावाजवळ. हिमालयाच्या पर्वत रांगांच्या मधोमध! सगळीकडे डोंगर, झाडं, पशु- पक्षी अशा वातावरणात मी जन्मलो. अतिशय थंड वातावरण होतं ते. मी आणि माझे भाऊ- बहीण डोंगरात खेळायचो. खूप सुंदर परिसर आणि हीss शांतता होती तिथे. सगळीकडे हिरवंगार वातावरण, माती, शेतं आणि भरपूर थंडी. शिवाय आम्ही जिथे राहायचो तिथे खूप बकर्‍या सोबत असायच्या. मी बकर्‍या आणि गायी- बैलांसोबत खेळायचो. माझे दिवस खूप मजेत जात होते. आजूबाजूला असलेले डोंगर- झाडं मला ओळखीचे वाटायला लागले होते.

टेक्सासमध्ये खूप बर्फ पडत नसला तरी ३-४ महिने थंडीचे असतात. त्यामुळे बागेचे काम दरवर्षी वसंत ऋतूत नव्याने करायला घ्यावे लागते. क्वचित हिमवर्षाव असला तरी काही आठवडे थंडीने बाग गारठून जाते. अशा काळात सकाळी लख्ख ऊन पडले की बाहेर एक चक्कर टाकायची निसर्गाची करामत पाहायला. 

एका हिवाळ्यात पाणलिलींच्या मोठ्या टबातल्या पाण्यावर बर्फाची जाडसर ताटली तयार झालेली. त्यामध्ये एक रोपाची रिकामी कुंडी आधी पडलेली असावी.
कुंडीत एक वाळकं पान होतं. त्याभोवती कुंडीच्या आकाराने बर्फ झालेल्या तबकडीचा हा नजारा… 

कोवळ्या उन्हात चमकणारे हे निसर्ग शिल्प !

~

सायली मोकाटे-जोग