निसर्ग
नातं निसर्गाशी: वृक्षवल्ली अम्हा सोयरे वनचरे - भाग ३
आधीच्या भागात आपण माणसं आणि जंगलं यांच्यातल्या संबंधांबद्दल अगदी थोडक्यात बोललो. त्यात देवरायांचं महत्त्व आणि राखण्याविषयी बोललो. मग महाराष्ट्रातली जंगलाची इकोसिस्टिम जास्तीत जास्त अबाधित राखत मानवी विकास करणं शक्य कसे करता येईल याबद्दल थोडे बोललो. आता या भागात जंगलांविषयी थोडं अधिक जाणून घेऊयात.
विस्कळखाईत कोसळताना
कुडू आणि बाभळी
ही घटना आहे दक्षिण आफ्रिकेतील लिम्पोपो सॅव्हानातील. लिम्पोपो हा दक्षिण आफ्रिकेतील उत्तरेकडील प्रांत. १९८० च्या उत्तरार्धात या लिम्पोपो सॅव्हानात एक रहस्यमयी मृत्यूतांडव घडलं. त्या काळी भयंकर दुष्काळ पडला होता, जंगलात काहीच हिरवळ शिल्लक राहिली नव्हती. पाण्याचे सगळे स्रोत देखील पार आटून गेले होते. फक्त बाभळी त्या दुष्काळात तग धरून होत्या. कुडू जातीच्या हरणांसाठी ही एक संजीवनीच होती. हे कुडू त्या बाभळीची कोवळी पाने त्याच्या काट्यांची पर्वा न करता आरामात खाऊ शकत होते. त्यामुळे कुडू हरणांना आता या दुष्काळाची काहीच भीती नव्हती.
नातं निसर्गाशी: वृक्षवल्ली अम्हा सोयरे वनचरे - भाग २
गेल्या भागात आपण जंगलाची इंग्रजीतल्या फॉरेस्ट शब्दाची फोड करून सांगितलेली व्याख्या पाहिली. मूळ जंगलं कशी तयार झाली आणि सेकंडरी फॉरेस्ट्स म्हणजे काय, जंगलाची क्लायमॅक्स किंवा मॅच्युअर स्टेज कशी असते हे पाहिलं. त्यानंतर आपल्याकडच्या जंगलातली विविधता आणि IUCN च्या रेड लिस्ट याद्यांविषयी बोललो. आता या भागात आपण जंगल परिसंस्थेविषयी गप्पा अशाच पुढे चालू ठेवू!
नातं निसर्गाशी: वृक्षवल्ली अम्हा सोयरे वनचरे - भाग १
वृक्षवल्ली अम्हा सोयरे वनचरे।
पक्षीही सुस्वरें आळविती।। - संत तुकाराम
आपण गेल्या काही भागांत गोड्या पाण्याच्या परिसंस्था - नदी आणि पाणथळ जागा याबद्दल माहिती घेतली. आता या पुढच्या काही भागात आपण जंगल या परिसंस्थेविषयी केतकीशी गप्पा मारणार आहोत. महाराष्ट्राच्या भागात आपण पाहिलं की इथली मुख्य परिसंस्था ही विविध प्रकारची जंगले आहेत. त्यामुळे महाराष्ट्रात राहणाऱ्या प्रत्येकाला जंगलांविषयी थोडी तरी माहिती हवीच!
पावसाळ्यातील मुंबई पुणे द्रुतगती महामार्ग परिसर
नातं निसर्गाशी - तळे राखी तो पाणी चाखी
अशा एखाद्या तळ्याच्या काठी बसून राहावे मला वाटते
जिथे शांतता स्वतःच निवारा शोधीत थकून आली असते - कवी अनिल
आजच्या भागात आपण केतकीशी पाणथळ प्रदेश या परिसंस्थेविषयी बोलणार आहोत. ही नदीनंतर गोड्या पाण्याची सर्वत्र आढळणारी परिसंस्था आहे. मात्र आपल्याला नदीविषयी जितकी माहिती असते तितकी या परिसंस्थेबद्दल सहसा नसते. पण इकॉलॉजीच्या दृष्टीने आणि विशेषतः कार्बन सिंकचा विचार केला तर एक अत्यंत महत्त्वाची अशी ही परिसंस्था आहे. कार्बन सिंक म्हणजे अशा जागा ज्या कार्बन डाय ऑक्साईड शोषून घेतात.
नातं निसर्गाशी - गंगेच यमुने चैव गोदावरि सरस्वति - भाग २
गेल्या भागात आपण नदीचा उगमापासून सपाटीवर येईपर्यंतचा प्रवास पाहिला. नदीला पूर का आला पाहिजे, riparian zone चे महत्त्व याविषयी देखील बोललो. आता या भागात आपण नदीचा मुखापर्यंतचा प्रवास आणि नदीच्या विविध इकॉलॉजिकल सेवा यांविषयी जाणून घेऊ या.
एक 'उन्हाळ' दिवस
आठेक दिवसांमागं ग्रीष्म सुरु झाला होता. आज सकाळ पासून फिरत होतो. नवाच्या सुमाराला उन्हं बम तापली. फांद्यांचे खराटे आणि सुकलेल्या बांबूच्या काड्या हे सारं सकाळी सकाळी मोठं फोटोजेनिक वाटत होतं, आता ते सारं रखरखीत वाटू लागलं. धुळभरल्या रस्त्यावर गिचमीड ओरखड्यांसारख्या या सुकल्या फांद्यांच्या सावल्या दिसू लागल्या. उन्हानं कुरतडलेल्या या अशा फाटक्या सावलीचाही उन्हाळ्यात मोठा आधार वाटतो. पण रानात थकल्यावर खरी विश्रांती इथं-तिथं पसरलेल्या मोह, बेहडा, कुसमाच्या लाल-हिरव्या झाडाखालीच.