आम्ही जेव्हा अभ्यास करायचो तेव्हा क्रमिक पुस्तके असायची. वर्गात प्राध्यापक खडू ने काळ्या फळ्यावर शिकवायचे. तेव्हा पण एकविस अपेक्षित आणि गुरूकिल्या मिळायच्या बाजारात, पण त्यांना तितका मान आणि महत्व नव्हते. ज्यांना गांभिर्याने अभ्यास करायचा आहे त्यांच्यासाठी क्रमिक पुस्तकेच अभ्यासाचा आधार घटक होता.
विज्ञानाचा विकास अनेक दिशांनी होऊ शकतो, त्यातली कोणती दिशा घ्यायची हे वैज्ञानिक नेहमीच अचूक ठरवू शकतील असे नव्हे. किंवा त्यांनी एक दिशा अंगिकारली तर आपल्याला त्याचा हवा तसा लाभ मिळेलच याचे काही निश्चित नसते. विकासाची दिशा ठरवणारे द्रष्टे हे नेहमीच वैज्ञानिक नसतात आणि साहित्यिक म्हणून आपण विकासाची दिशा मांडून ठेऊ शकतो.
.
“बाबा हे काय करता?” नेहमीच्या बालसुलभ कुतुहलाने तिने विचारले.
“अगं घाणेरडे झालेले भाग काढून टाकतोय
आपण जो माल विकतो
तो घाण असेल तर लोकं घेणार नाहीत ना”
हे ऐकून तिचे डोळे मोठे झाले तोंड वावच्या अभिनिवेषात उघडेच होते काही वेळ
काहीतरी विलक्षण शोध लागलाय असे तिच्या चेहऱ्यावरून दिसत होते.
ती तिच्या झपाटलेल्या अवस्थेत जाता जाता बोलून गेली,
“एक सॉलिड आयडिया आली यावरून बाबा
मी आजच मिनी ला सांगते शाळेत
की नेहमीप्रमाणे कुणी घरात नसताना तुझे मोठे काका आले
की तोंडात माती कोंबत जा
आणि चड्डीत सू करून टाकत जा
“अगं तू सुयश ला घ्यायला लवकरच येशील का, अगं काही नाही कुणाशी बोलतच नाहीये तो?” असा फोन आला आणि तिच्या मनात विचारांची गर्दी सुरू झाली. मित्राच्या वाढदिवसासाठी दोन तास तरी लागतील म्हणून त्यानंतर घ्यायला जायचे ठरले होते.
आपल्याला बाबा नाही याबद्दल तो कधीही उघड बोललेला नव्हता. तिनेही कधी बाबाची उणीव भासू नये म्हणून कोणतीच कसर राहू दिली नव्हती. पाचवीतच होता कोवळेच वय त्याचे.
मत्सर मैत्रीतही काय घडवेल सांगता येत नाही. बाबा नसण्यावरून तर चिडवले नसेल?
त्याचे डबडबलेले डोळे पाहून तिच्या मनात अनुकंपा झरू लागली.
ग्राऊंड च्या कडेला एकटाच शिक्षा म्हणून तो उभा होता.
“आधीच वेळ दिलेली होती आणि गटातले सगळे खेळाच्या सरावासाठी बरोबर आले, तू वेळेवर का आला नाहीस?”, कर्कश्य आवाजात ओरडत सरांचा तिसऱ्यांदा विचारलेला प्रश्न, तरी तो गप्पच होता.
“तुझ्या बाबांना फोन केला तेव्हा तू वेळेवर निघाला हे त्यांनी सांगितले, अरे मग तरीही उशीर कसा झाला? कुठे घालवलास हा वेळ?”, सरांचा थयथयाट शब्दात मावत नसल्याने डोळ्यांवाटे पण प्रकटत होता.
खोटे त्याला बोलायचे नव्हते, जे घडले त्या आनंदासमोर ही शिक्षा काहीच नव्हती.
तो पठ्ठा गप्पच होता.
दोन दिवसांनी पेपर आहे.
आजचा सुटीचा दिवस निट अभ्यास करण्यात घालवायचा,
तिने मनात ठरवले होते.
“आज तरी अभ्यास करणार आहेस का?”, या आईच्या वाक्याने दिवसाची सुरवात झाली.
तिने काय ठरवले आहे न विचारता, ती काय करणार आहे हे गृहित धरून असलेले आईचे वाक्य ऐकताच तिचे डोके सटकले.
अभ्यास करण्याची कोणतीच कृती करायची इच्छा किंवा विचाराला तिच्या डोक्यात आता जागाच उरलेली नव्हती.
सगळी जागा रागाने भरलेली.
मी बिछान्याला खिळून होतो. तिन वर्षाचा भाचा, सकाळपासून अनेकदा बिछान्याजवळ येऊन गेलेला होता. आपल्याबरोबर रोज खेळणारा मामा, आज असा काय करतोय हा प्रश्न त्याच्या चेहऱ्यावर होता.
न राहवून तो म्हणालाच, ‘तू माझ्याशी का खेळत नाहीस? दिवसा झोपायचं नसतं नं?’,
जवळच उभी आई त्याला समजावून सांगू लागली,
‘मामाला बरं नाही. त्याचे हात पाय दुखताहेत, तो औषध खाऊन झोपला आहे, काही दिवसांनी बरा होईल.’
त्यानंतर अनेकदा तो येऊन गेला. त्याच्या चेहऱ्यावरची गहन चिंता त्याला शब्दात व्यक्त करता येत नसावी. शेवटी त्याने मला हात लावून हलवले. हातात त्याची प्राणप्रिय कार होती.
दुनिया ये दुनिया – तुफान मेल
.
आमच्या काळी पण हे गाणे भुले बिसरे गीत विभागातच वाजवले जायचे तरीही सातत्याने ऐकल्याने सवयीचे आणि आवडीचे गाणे आहे. माझ्या एका विचाराच्या मध्ये हे गाणे कुठेतरी वाजायला लागले आणि माझ्या मनातला विचार त्या गाण्याच्या चालीत आकार घेऊ लागला.
.
दुनिया ये दुनिया – मायक्रोव्हेव ओवन
.
आता या नव्या शब्दांमध्ये चाल निट बसत नाही वगैरे काही विचार जे तुमच्या मनात येऊ लागले असतील त्यांना जरा बांधून ठेवा, कारण या वाक्यातली परिस्थिती अशी आहे की तिच्यात आपण जगतो आहोत. आपल्याला हे माहिती आहे का याचाच विचार करून बघुया.
.
.
लिहिण्याची इच्छा आहे पण लेख लिहिण्यासाठी विषय कुठून आणायचे? असा प्रश्न लेखकाच्या मनात येऊ शकतो. एखादा विषय मनात आला तर तो आधीही लिहिला गेला आहे आणि आपण त्यावर लिहिले तर ते काहीच नवे नसेल असे देखील बरेचदा वाटू शकते.
.
.
विवेक अग्निहोत्री या चित्रपट दिग्दर्शकाने एका मुलाखतीत उच्चारलेल्या इतक्यात भागाचा उल्लेख करून त्यांची बरिच हेटाळणी केलेली वाचायला मिळते. देशभक्त या युट्यूब वाहिनीचे अभिषेक बॅनर्जी तर हे वाक्य आणि त्याचबरोबर अग्निहोत्रींचा अनक वेळा उद्दार करायला अजिबात विसरत नाहीत. तुमच्या सारख्या लोकांकडून सांगितली जाणारी तथ्ये ही तथ्ये नसतातच असे ते पूर्ण वाक्य होते असा खुलासा पण वाचायला मिळाला.
.
दार्शनिक नित्शे यांनी लिहिलेले आहे की ‘तथ्ये नसतातच फक्त निष्कर्ष असतात’ यातही त्यांचा निर्देश तथ्यांच्या सापेक्षपणा कडेच असावा.
.
