भावानुवाद

२०११ सालच्या मराठी भाषा गौरवदिनानिमित 'केल्याने भाषांतर' नावाचा एक कल्पक उपक्रम घेतला गेला होता. त्यात प्रथमच मी रवींद्रनाथ टागोरांच्या कवितांना हात लावायचं धाडस केलं होतं.
उपक्रमाच्या घोषणेसाठी एक आणि उपक्रमात 'Then finish the last song' आणि 'Your questioning eyes' या 'Gardner' या काव्यसंग्रहातल्या त्यांच्या छोटेखानी कविता निवडल्या होत्या.

गतवर्षी सप्टेंबरात तामिळ लेखक कल्की कृष्णमूर्ती यांच्या दीर्घकादंबरीवर आधारित त्याच नावाचा 'पोन्नियिन सेल्वन' (भाग पहिला) चित्रपट प्रदर्शित झाला.

आलो पुन्हा तुझ्या दारी
मागणं घेऊन..
तुलाही वाटत असेल ना रे, कसा हा असा?
नेहमीच काहीतरी मागणारा?
पण देणारा तूच एक आहेस ना रे..
मग जाऊ तरी कोणाकडे?

अर्ज़ियाँ सारी मैं चेहरे पे लिख के लाया हूँ
तुम से क्या माँगू मैं
तुम ख़ुद ही समझ लो
मौला मेरे मौला
दरारें-दरारें हैं माथे पे मौला
मरम्मत मुक़द्दर की कर दो मौला मेरे मौला
तेरे दर पे झुका हूँ, मिटा हूँ, बना हूँ
मरम्मत मुक़द्दर की कर दो मौला

तू समजून घेतोस म्हणून मला असं वेड पांघरायला आवडतं...
तुला अन मला दोघांनाही माहितीये मी का आलोय पण माहित नाही असं दाखवतोस...
जोखलेलं असतंस आधीच पण मी कधी येतोय याची वाट पहातोस...

बरीच गाणी नुसतीच कानावर पडतात.
ना त्यांचे बोल लक्षात राहतात ना धून.
पण काही गाणी कानातून मनापर्यंत पोहोचतात.
हृद्याला भिडतात... आत्म्याला साद घालणारी काही गाणी असतात.
अशा आवडलेल्या गाण्यांचे आपल्या शब्दात भावानुवाद लिहिण्यासाठी हा धागा
या भावानुवादांनी गाणी उमजून घ्यायला मदतच होईल.
एखाद्या आवडत्या गाण्याचे नवीन कंगोरे दिसतील, समजतील.

उरल डोंगररांगा रशिया देशाच्या पश्चिमेला आहेत व पार उत्तर दक्षिण पसरलेल्या आहेत, ह्या पर्वतराजीतल्या उत्तरेकडच्या टोकाला भयानक थंडी असते, तिकडच्याच एका गावात घडलेली ही गोष्ट. नादिया नावाची एक म्हातारी स्त्री गावाबाहेर आपल्या रानातल्या प्लम व चेरींच्या टुमदार बगिच्यात लहानशी बंगली बांधुन राहात असे, दुर्दैवाने तिचा मुलगा तुर्कांसोबतच्या युद्धात दुर दक्षिणेला कॉकेशस पर्वतांमधे झालेल्या एका युद्धात झार मालकांसाठी मरण पावला होता, व तिचा नवरा एकदा उरल मधेच तावदा नदीत मासे पकडायला गेला असताना मरण पावला होता "ग्रेगोरी गेला" हे ऐकुनच तिला धक्का बसला होता.

वाटते ओठांवरी तू हास्य व्हावे
जन्मभर केवळ तुला मी गुणगुणावे

एकदा तर एक अश्रू तू टिपावा
पापणीने मोतियाचे दान द्यावे

खूप जपली मी तुझी स्मरणे उराशी
'मी तुला स्मरतो' असे तूही स्मरावे

स्वप्न काळोखात माझे हरवलेले
वास्तवाचे दीप आता पेटवावे

श्वास शेवटचा तुझ्या डोळ्यांत घ्यावा
मृत्युही गझलीय* यावा, मी जगावे

मुळ गझल : अपने होंठों पर सजाना चाहता हूँ
मूळ गझलकार : क़तील शिफ़ाई
भावानुवाद : ....रसप....
९ जुलै २०१३

मूळ गझल :-

अपने होंठों पर सजाना चाहता हूँ
आ तुझे मैं गुनगुनाना चाहता हूँ

कोई आँसू तेरे दामन पर गिराकर
बूँद को मोती बनाना चाहता हूँ