संगीत

तुम्हाला आठवत असेल तर दोनतीन वर्षांमागे आपण या प्रकारचे हे खेळ खेळलो होतो:

१. चित्रपटसंगीत आणि बॉटनी
२. चित्रपटसंगीत आणि व्यवसाय
३. चित्रपटसंगीत आणि भूगोल
४. चित्रपटसंगीत आणि कालगणना

पडद्यावरचा अभिनेता / त्री आणि गायक - गायिका यांची भट्टी जमल्याची कैक उदाहरणे आहेत. मुकेश गेले तेव्हां राज कपूरने माझा आवाज गेला असं म्हटलं होतं. (मुकेश आणि राज कपूर यांची गायकी सुद्धा मिळती जुळती आहे). अनेक गाणी (विशेषत: मोहम्मद रफी) ऐकताना सुद्धा अभिनेता डोळ्यासमोर उभा राहतो. गायक त्या आभिनेत्याचा आवाज कॉपी करत नसत, तर त्याचं व्यक्तीमत्व जसं आहे त्याला अनुसरून आवाज देत.

उन्हाळ्यातल्या एका शांत निवांत दुपारी तुम्ही सुस्तावलेले असता.
तुम्हाला काहीतरी संथ, निर्मल आणि सुंदर, माफक विनोदी काहीतरी पाहण्याची हुक्की येते.
बीबीसी ची detectorists तुम्ही ऑलरेडी दहा वेळा पाहिलेली असते. मग तुम्ही त्याच जातीची त्याच लोकांची दुसरी एखादी सिरीज शोधून काढता.
Do not forget the driver.
तुम्ही गुंतत जाता आणि हळू हळू शेवटाकडे येता.
नेहमीचा अख्या स्मूथ चवीचा जास्त कडसर नसलेला एखादा लागर भरून घेता. थोडे खारे शेंगदाणे.
सीरीज संपताना शेवटी इथिओपियन जॅझचे सूर हळू हळू तुम्हाला घेरून टाकतात. नावच त्या गाण्याचे Nostaligia असते.

हिंदी चित्रपटांमधील काही गाणी अजरामर आहेत. ती कितीही जुनी झाली तरी ताजीतवानीच राहतात आणि रसिकांना कायमच भुरळ घालतात. किशोरकुमार हे चित्रसृष्टीमधील एक आघाडीचे गायक. अनेक प्रकारांमधली गाणी गाण्यात त्यांचा हातखंडा होता. अनेक गायकांबाबत रसिकांच्या विशिष्ट आवडीनिवडी असतात. तरी पण किशोरकुमारने गायलेली कुठली ना कुठली गीते प्रत्येक गानरसिकाला आवडतातच. असेच एक गाजलेले गाणे म्हणजे सगिना चित्रपटातील,
साला मैं तो साहब बन गया. . .

यंदा त्या गाण्याने आपली पन्नाशी पूर्ण केलेली असल्यामुळे त्याची ही आठवण आणि त्यानिमित्ताने संबंधित मूळ चित्रपटाचा हा अल्प परिचय.

दरबार हे युट्युब वरील शास्त्रीय संगीताच्या जाणकार चाहत्यांसाठी एक महत्वाचे चॅनेल आहे. ह्यांचे अ‍ॅप पण आहे. काल परवात एक लिंक अचानक समोर आली व तिने झपाटून टाकले. दोन तीन दा व्हिडिओ बघितला मग हेड फोन लावुन पंधरा वेळा तरी ऐकले पण मन तृप्त होईना. वन ऑफ माय फेवरिट्स झाले आहे.

सध्या वारीचा माहौल आहे म्हणून दर्दी माबोकरांसाठी लिंक देत आहे.

सध्या ऐकत असलेला एखाद्या गाण्याचा, मैफिलीचा, रागाचा दृक्श्राव्य दुवा, त्यातलं तुम्हाला आवडलेलं सौन्दर्यस्थळ, नवे गायक/गायिका यांचे दुवे. त्यातलं तुम्हाला काय आवडलं किंवा आवडलं नाही, याची देवाणघेवाण/ चर्चा करायला धागा.

दुवे नसतील तर तुम्हाला प्रत्यक्ष बघितलेल्या कार्यक्रमांचे शब्दचित्र काढायला ही हरकत नाही.

धागा हिंदुस्थानी शास्त्रीय आणि उपशास्त्रीय संगीतापुरता मर्यादित ठेवू, आणि फक्त दुव्यांची देवाण घेवाण करण्याऐवजी थोडे तुमचं विचार ही लिहिता आले तर आपल्याला न जाणवलेल्या/ समजलेल्या गोष्टी नव्याने समजुन ते गाणं परत ऐकताना आणखी वेगळे आयाम मिळत रहातात.

आमची ओळख नक्की कधी कशी झाली हे नीट सांगता येणार नाही, पण ओळख होईल असं वातावरण मात्र

पंकज भोसले हे लोकसत्तेचे वरिष्ठ मुख्य उपसंपादक असा त्यांचा परिचय रोहन प्रकाशनच्या संकेतस्थळावर दिसतो. बुकमार्क या सदरात त्यांचे लेख नेहमी दिसतात. त्यावर नजर टाकली की ही पुस्तकं आपल्याला सहज मिळणं आणि मिळाली तरी वाचावीशी वाटणं कठीण आहे, असं मत व्हायचं. हेच त्यांच्या चित्रपट आणि संगीतविषयक लेखनाबद्दलही मला म्हणता येईल.
अशा लेखकाच्या कथासंग्रहाचं नाव हिट्स ऑफ नाइन्टी टू असावं, त्यात लव्ह एटीसिक्स नावाची कथा असावी हे पाहून नवल वाटलं आणि तो वाचनालयातून घरी आला.

त्याच्याकडे गुलाम अलीसारखी अस्सल गझल गायकी नव्हती. जगजीत सारखा दर्दभरा आवाज नव्हता. त्याच्याकडे वेगळ्याच गोष्टी होत्या ज्या गझल रसिकांसाठी नाविन्यपूर्ण व स्वागतार्ह होत्या. मखमली आवाज, तुलनेने सहज समजतील अश्या उर्दू गझलांची निवड, संस्मरणीय चाली, वैविध्यपूर्ण संगीत आणि गझल गायनावर स्वतः हावी न होण्याचा दुर्मीळ गुण!

कविता लिहायच्या, आपणच खर्च करून कवितासंग्रह काढायचा आणि पुस्तकाच्या दुकानात पुस्तक विकायला ठेवा म्हणून विचारायला गेलं तर “कवितेची पुस्तक कुणी घेत नाहीत म्हणून,” उत्तर मिळणार, मग आपली पुस्तकं आपणच लोकपर्यंत पोहचवण्याचा प्रयत्न करायचा. काही जण विकत घेतातही काही अशीच ज्यांना आपण पुस्तक देतो ते तरी वाचतात की नाही हा प्रश्न? जर लोकं आपल्या कविता वाचणार नसतील तर का लिहायच्या कविता? हा प्रश्न बरेच दिवस डोक्यात घोळत होता, त्यापेक्षा आपण गद्य लेखन केलेलं बरं. गद्य लेखन जरा बऱ्यापैकी जमायला लागलं, लोकांना आवडत ही होतं.