#सुरपाखरू

“एकटी एकटी घाबरलीस ना?
वाटलंच होत आई
म्हणूनच तर सोडून तुला लांब गेलो नाही…”

एफएमवर गाणं सुरू होतं. बाहेर एप्रिलचा उन्हाळा भरात होता, तरी एसीच्या हवेत उकाडा निलमपर्यंत पोहोचत नव्हता. गाणं संपेपर्यंत ती डेंटिस्टच्या क्लिनिकजवळ पोहोचली. तिने गाडी पार्क केली आणि घड्याळात पाहिलं- अपॉईंटमेंटला अजून चाळीस मिनिटं होती.

“दातात फिलिंग झालं की भूल उतरेपर्यंत काही खायचं नाही, त्यामुळे त्याआधी मस्त खाऊन या”, नेहमीच्या खेळकरपणाने डॉक्टरांनी तिला मागच्या अपॉईंटमेंटमध्ये सांगितलं होतं. नेमकं आजच सकाळपासून कामाच्या धावपळीत, निलमला दोन घास खायला देखील वेळ मिळाला नव्हता.

मनोज मोहिते

एक हा असा पेंटिंगचा...

तो बिहारमधल्या मुझफ्फरपूरनजीकच्या एका गावचा. चैनपूरचा. ‘शहर से सटा हुआ है यह गांव. शहरी परिवेश और ग्रामीण परिवेश दोनो दिखता है यहां...’ तो सांगत होता. या गावात फर्दो नदी आहे. तिचे नाव नारायणीही आहे. ओळखली जाते, फर्दो म्हणूनच. तो ज्या शाळेत शिकला, त्या शाळेत डॉ. राजेंद्र प्रसाद, राष्ट्रकवी दिनकर शिकले आहेत. गुरुजींमुळे तो चित्रकलेशी जुळला. जवळचा झाला. मधुबनी चित्रशैली शिकला. चित्रे करता करता एक दिवस अचानक घर सोडले. गावातून निघायचेच होते त्याला. जिद्द! आणि तो नागपूरला आला.

कल्पना करा- तुम्ही रस्त्याने चालत जात आहात.

रस्त्याच्या कडेला एक बांधकाम साइट आहे. काही जण भिंती बांधत आहेत, सिमेंट मिसळत आहेत. एका कोपऱ्यात एक साइट इंजिनिअर हातात कागद घेऊन इमारतीकडे पाहत आहे — एखाद्या महत्त्वाच्या निर्णयाची निर्णयाच्या प्रतीक्षेत.

थोडं पुढे गेलात, तर एक लहान मुलांचं डेकेअर सेंटर लागतं. रंगीबेरंगी भिंती, खेळणारी मुलं, आणि त्यांच्यासोबत हसतखेळत अ‍ॅक्टिव्हिटी करणारे कर्मचारी — कोणी चित्रं दाखवतंय, कोणी गाणी म्हणतंय.

मनोज मोहिते

कलानिर्मितीची प्रक्रिया ही तशी देखणी नसते. पण त्यात सौंदर्य असते. देखणी या अर्थाने की, कला पूर्ण रूप आकार घेते तेव्हा ती सुटीसुटी असते. तिच्याभोवती अस्ताव्यस्तपणा असतो. तिच्यात अस्ताव्यस्तपणा असतो. कलावंत अस्ताव्यस्त असतो. अस्ताव्यस्तपणा फारसा कुणाला आवडत नाही. देखणेपणा हवाहवासा असतो. पण, या अस्ताव्यस्ततेचा अर्थ ज्याला पुरेसा ठाऊक असतो, यातले सौंदर्य जो शोधतो, तो त्यात रमतो. न ठाऊक, तो कलेत रमण्यापासून वंचित राहण्याचा धोका उद्‌भवतो.

मनोज मोहिते
चित्रकार चित्रात मनस्वी रंगत असला तरी, चित्र काढून झाल्यावर त्याला भानावर यावे लागते. हे भान म्हणजे कलात्मक ट्रान्समधून वस्तुस्थितीत्मक भवतालात येणे. ही सद्यस्थिती त्याच्या चित्राच्या पुढच्या प्रक्रियेसाठी गरजेची असते. त्या दिवशी हे प्रकर्षाने जाणवले.

खूप दिवसानंतर ती आज माहेरी आली होती. तिच्या माहेरी रंगकाम करायला काढलं होतं त्यामुळे बरंचसं सामान माळ्यावरून खाली आलं होतं. दरवर्षी ती माहेरी आली आणि हाताशी जरा वेळ लागला ती दोन गोष्टींना आवर्जून वेळ देत असे. एक म्हणजे जुना फोटो अल्बम आणि दुसरा म्हणजे तिचा कोलाज बॉक्स. यावेळेस तर तिचा बॉक्स सामानाच्या ढिगाऱ्यात समोरच विराजमान झाला होता. तिच्या अनेक जुन्या वस्तूंपैकी तिचा बॉक्सवर विशेष जीव होता. बॉक्सवरच्या कोलाजसाठी तिने कुठूनकुठून रंगीत पुरवण्या गोळा केल्या होत्या. त्याकाळी रंगीत पुरवण्या सहजासहजी उपलब्ध नसत.

मनोज मोहिते
ओडिसी नृत्याला ‘ओडिसी नृत्य’ हे नाव फार आधी नाही, मागच्या शतकातल्या साठच्या दशकात मिळाले, अशी मध्ये माहिती वाचली आणि आश्चर्य वाटले. कथक, भरतनाट्यम्‌ आदी शास्त्रीय नृत्यांना हजार-दोन हजार वर्षांचा इतिहास असताना ओडिसीला हे नाव या अलीकडच्या काळात असेकसे मिळाले, हे ते आश्चर्य!

हीच अमुची प्रार्थना अन् हेच अमुचे मागणे
माणसाने माणसाशी माणसासम वागणे…

बाहेर टीव्हीच्या कुठल्यातरी चॅनेलवर गाणं सुरू होतं.

एक थकलेला दिवस, तिच्या थकलेल्या खांद्यावरुन घेऊन ती निघाली.

नेहमीचाच रस्ता तिला लांब वाटत होता. डोकं जड झाल्यासारखं, पायात त्राण नसल्यासारखं वाटत होतं. मानगुटीला बसलेल्या वैतागाला घेऊन तिने प्रयत्नपूर्वक झपाझप पावलं टाकायला सुरुवात केली.
तेवढ्यात तिच्या कानावर शीळ पडली. तिने आवाजाच्या दिशेने पाहिलं तर समोर सायकलवरून एक मुलगी तिच्या दिशेने येत होती. थंडीपासून बचाव करण्यासाठी गळ्यात स्कार्फ, डोक्यावर टोपी होती. आपल्याच तालात मस्त शीळ वाजवत सायकल चालवत होती. तिच्या निळसर डोळ्यातून, चेहऱ्यावरून आनंद झळकत होता.

मनोज मोहिते
‘एलए फिल’चा वर्षभरापूर्वीचा एक व्हिडीओ आहे, त्यांच्या यूट्युब चॅनलवर. ‘द फायरबर्ड’च्या तालमीचा. हा आठ मिनिटे तीन सेकंदांचा व्हिडीओ बघणे म्हणजे ट्रीट आहे. असे अनेक व्हिडीओ इंटरनेटवर आहेत, गुस्तावोच्या तालमीचे. नेमक्या या व्हिडीओविषयी थांबलो यासाठी की, ‘एलए फिल’मध्ये गुस्तावो चीफ कण्डक्टर आहे.