मी बऱ्याच वेळा काही गोष्टी घडल्या की त्यासाठी मराठीतील एखादी म्हण वापरत असतो. मला म्हणी आवडतात त्या इंग्रजीतले असो की मराठीतल्या, आपल्या बोलण्याला एक शोभा दिल्यासारखं त्यांचं स्वरूप वाटतं.
बऱ्याचशा म्हणीमागे मस्त मजेशीर कथा असतात. जसे 'काखेत कळसा गावाला वळसा' या म्हणीसाठी जी कथा आहे ती अशी:
एकदा एक मुलगा, जो बराच विसरभोळा आहे, घरी पाणी आणण्यासाठी कळशी तर घेतो, पण वाटत जाताना काहीतरी दुसराच विचार करत असल्यामुळे काखेतच कळशी आहे हे विसरतो आणि पाण्याजवळ गेल्यानंतर सगळ्यांना आपली कळशी कुठे आहे, हे विचारत सैरावैरा धावत सुटतो.
दुसऱ्या धाग्यांवर चर्चा चालू आहे. त्या वाचल्यानंतर लक्षात आले की बऱ्याच म्हणी जवळपास सारख्याच अर्थाने एकापेक्षा जास्त भाषांमधे वापरल्या जातात. जसे की मराठीत 'हातच्या कांकणाला आरसा कशाला?' यासारखीच हिंदीत 'हाथ कंगन को आरसी क्या' अशी म्हण आहे . किंवा 'दुरून डोंगर साजरे ' सारखी ' दूर की डगर सुहानी ' अशी हिंदीत किंवा 'the grass is always greener on the other side' अशी इंग्रजीत म्हण आहे.
म्हणींचा प्रवास एका भाषेतून दुसरीकडे झाला असावा का?
आपल्याला माहीत असलेल्या अशा अर्थाअर्थी सारख्या म्हणी/ वाक्प्रचार येथे नोंदवून ठेवूया.
परवा आमच्या अड्ड्यावर "लाकडं गेली वढ्याला, आन उठीव माझ्या घोड्याला" अशी म्हण वाचली.
आत्ताच चक्क पाककृतींच्या धाग्यात 'कणसाची आमटी' पहात होतो, तिथे डीजे नी लिहिलेली 'खेकडा बसला नटून अन् पाणी गेलं आटून' अशी म्हण वाचली. बहुतेक पहिली पण डीजेनीच लिहिलेली होती.
मजा आली!
ह्या म्हणी अन वाक्प्रचार हे खरं तर भाषेचे दागिने. आजकाल लुप्त होत चाललेत. कधी कुण्या वयस्क माणसाकडून कानावर पडलेत तर पडले. पण खूप काही सांगून जातात हे नक्की.
प्रयत्नांती परमेश्वर
जुई शाळेतून घरी आली. तिने आल्याआल्या सोफ्यावरती दप्तर टाकलं. पायातले बूट मोजे काढत म्हणाली," आजी, उद्या या लेझीमला मी दांडीच मारणार आहे. केवढ्या अवघड अवघड स्टेप्स करायला लावतात. पाय दुखून येतात नुसते"
आजीने तिचे दप्तर नीट कपाटात ठेवले आणि ती आत गेली. मागुन जुई ओरडली .. "ए आजी, खायला दे ना पटकन. किती भूक लागलीय"
थोडा विरंगुळा.
बघा या चित्रातील म्हणी ओळखता येतात का ?
संयोजक,
चालेल ना हा उपक्रम ? धन्यवाद.
भाषा आणि त्या प्रदेशाची संस्कृती यांचे घट्ट नाते असते. ते नाते ठळकपणे दाखवतात त्या भाषेतल्या म्हणी आणि वाक्प्रचार. हे शब्दसमुह आपल्याला शहाणपणाच्या गोष्टी सांगतात आणि त्या सांगताना त्या प्रदेशातील अनेक संदर्भ त्यात येत असतात. तर आपल्याला खेळ खेळायचाय या म्हणींचा.
आम्ही तुम्हाला इंग्रजी म्हणी देऊ आणि तुम्ही त्याचे मराठी रुपांतर करायचे आहे. लक्षात ठेवा रुपांतर ! भाषांतर नव्हे ! सगळे शब्द आणि संदर्भ अस्सल मराठमोळे असायला हवेत.
भाषा आणि त्या प्रदेशाची संस्कृती यांचे घट्ट नाते असते. ते नाते ठळकपणे दाखवतात त्या भाषेतल्या म्हणी आणि वाक्प्रचार. हे शब्दसमुह आपल्याला शहाणपणाच्या गोष्टी सांगतात आणि त्या सांगताना त्या प्रदेशातील अनेक संदर्भ त्यात येत असतात. तर आपल्याला खेळ खेळायचाय या म्हणींचा.
आम्ही तुम्हाला इंग्रजी म्हणी देऊ आणि तुम्ही त्याचे मराठी रुपांतर करायचे आहे. लक्षात ठेवा रुपांतर ! भाषांतर नव्हे ! सगळे शब्द आणि संदर्भ अस्सल मराठमोळे असायला हवेत.
भाषा आणि त्या प्रदेशाची संस्कृती यांचे घट्ट नाते असते. ते नाते ठळकपणे दाखवतात त्या भाषेतल्या म्हणी आणि वाक्प्रचार. हे शब्दसमुह आपल्याला शहाणपणाच्या गोष्टी सांगतात आणि त्या सांगताना त्या प्रदेशातील अनेक संदर्भ त्यात येत असतात. तर आपल्याला खेळ खेळायचाय या म्हणींचा.
आम्ही तुम्हाला इंग्रजी म्हणी देऊ आणि तुम्ही त्याचे मराठी रुपांतर करायचे आहे. लक्षात ठेवा रुपांतर ! भाषांतर नव्हे ! सगळे शब्द आणि संदर्भ अस्सल मराठमोळे असायला हवेत.
