सामाजिक बांधिलकी म्हणजे काय रे भाऊ ?
खरच काय असतं हे ? कारण आपण लहानाचे मोठे होताना ५६ वेळा ऐकतो हा शब्द. एखादा शब्द वापरताना त्याचा अर्थ माहित असलाच पाहीजे अशी पद्धत अजूनतरी आपल्याकडे नाही आहे. मोठे मोठे शब्द वापरून जन निर्माण करण आणि अजून मोठे शब्द वापरुन ते टिकवणं महत्वाच.
तर विचारायचा हेतू निर्मळ आहे. मला याचा अर्थ हवाय. कारण बांधिलकी आपण बरयाच नात्यांत पाहतो. रक्ताचीच असतात बहुतेक नाती. मग समाजाच काय? तो मधेच कुठून आला? मी माझ्या समाधानासाठी अर्थ काढलाय पण परत असंख्य प्रश्न निर्माण झालेत. तर मी आधी अर्थ सांगतो आणि प्रश्न विचारतो.
.. शुभ्रकळ्या... जगती सार्‍या...
३० सप्टेंबर हा जागतिक भाषांतर दिन म्हणून ओळखला जातो. इंटरनॅशनल फेडरेशन ऑफ ट्रान्सलेटर्स (FIT) ह्या संस्थेने बायबलचे लॅटीनमध्ये भाषांतर करणाऱ्या St. Jerome या भाषांतरकाराच्या स्मरणार्थ १९९१ सालापासून हा दिन साजरा करण्यास आरंभ केला. तुलनेने दुर्लक्षित असलेल्या भाषांतर व्यवसायाचा विविध देशांमध्ये जास्तीत जास्त प्रसार करणे हा त्यामागील मुख्य हेतू आहे. तसेच, सध्याच्या जागतिकीकरणाच्या युगातील भाषांतर व्यवसायाची वाढती मागणी व महत्त्व लक्षात घेऊन त्यानुसार या व्यवसायास सन्मान व प्रतिष्ठा मिळवून देणे हादेखील यामागील एक विचार आहे.
कधी कधी अचानकच एखादा चपखल शब्द आपल्याला मिळतो. त्यात एक सूक्ष्म छटा असते. विचार केल्यावर त्याच्या आजूबाजूचे इतर शब्द दिसायला लागतात.
त्या दिवशी तसचं झालं. मी माझ्याकडे काम करणार्‍या विठाला सांगितले की स्वैपाकघरातलं सिंक तुंबतय तर ते जरा साफ कर. ती म्हणली की "ताई, मला ते किवी ड्रेनेक्स द्या, आज संध्याकाळी टाकते, उद्या सकाळी कचरा कसा 'उमळून' येईल." मला हा शब्द फारच योग्य वाटला. मी नक्कीच तो वापरला नसता. कचरा वर येईल वगैरे काही बोलले असते.
मग डोक्यात सुरुच झाले एक विचारावर्तन!
खरतर इथे आधीच मज्जापान आहे भाषेमधल्या गंमती सांगायला.
पण अजून काही विशिष्ठ गंमती आहेत या आणि मराठी भाषेमध्ये.
जस मराठीमध्ये दोन सारखे शब्द जोडून शब्द बनतात तस जपानीमध्येहि बनतात. महेशने सांगितल्या प्रमाणे त्याला गीसेईगो किंवा गीताईगो म्हणतात.
म्हणजे मटामटा, घटाघटा इ. असे अनेक शब्द आहेत. तर इथे अशा मजेदार पुनरुच्चार होणारे शब्द टाकूयात.
इंग्रजी मध्ये बहुधा याला onomatope अस म्हणतात.
मराठीमध्ये "पुनरुच्चारित शब्द" म्हणता येईल का? कि अजून काही शब्द आहे?
हे मला माहीत असलेले शब्द
काहि आवाज
गोकुगोकु - घटघट आवाज (पाणी पिणे)
(विशेष सूचनाः खालील लेखात जिथे जिथे युनिकोड असा उल्लेख आहे तिथे संदर्भाप्रमाणे युनिकोड आधारित सध्याच्या सर्व उपप्रणाल्या अंतर्भूत आहेत. फक्त युनिकोड कंझॉर्टियम नव्हे. ह्या उपप्रणाल्या म्हणजे Input Method Editor (IME)/Keyboard, Unicode encoding, serialization, storage, retrieval systems, operating systems, rendering engine, support for Complex scripting, fonts, uniscribe or equivalent for character sequencing, display systems and end user applications)
मराठीभाषा : शुद्धी आणि समृद्धी
८३ व्या अखिल भारतीय मराठी साहित्य संमेलनाचे अध्यक्ष डॉ.द.भि.कुळकर्णी यांनी त्यांच्या भाषणामध्ये भाषा शुद्धी आणि समृद्धतेच्या अनुषंगाने काही मौलीक विचार व्यक्त केले आहेत. त्यावर अधिक चर्चा होऊन भाषालेखनासंबधात काही निटनेटके,सुस्पष्ट आराखडे तयार होणे गरजेचे आहे.
मी साहित्यीक नाही,पण अधून-मधून गद्य-पद्य लिखान करण्याची उर्मी काही पिच्छा सोडत नाही त्यामुळे फ़ुटकळ स्वरूपात का होईना लिखान चालूच असते त्यामुळे मी साहित्यीक नसलो तरी साहित्यापासून अलिप्तही नाही.
मित्रांनो आणि मैत्रिणींनो, आपण जेंव्हा एकमेकांशी मराठी भाषेतून बोलतो त्यावेळी व्याक्यागणिक आपल्या तोंडी ईग्रजी शब्द येतात. आजकाल ईंगजीमिश्रित मराठी बोलण्याची इतकी सवय झाली आहे की ज्यांचे मराठी खूप चांगले आहे त्यांच्या देखील ह्या चुका होतातचं. आपण जर अगदी अट्टाहास बाळगला की नाही मी फक्त मराठीतूनचं बोलणार तरी देखील वेळेवर एखादा मराठी शब्द आठवत नाही. आठवला तरी देखील तो चपखल बसत नाही. इतकी आपल्याला ईंग्रजी भाषेची सवय झाली आहे. काही उदाहरणे बघा:
१) अवलंबून हा शब्द वापरण्याऐवजी आपण हल्ली depend हा ईंग्रजी शब्द अगदी सहजपणे वापरतो.
एखादा शब्द कसा लिहायचा, याबाबत काही अडचण असल्यास कृपया इथे विचारा.
बरेचदा अशुद्ध लिहिले जातात असे काही शब्द -
चूक - बरोबर
१. नेतृत्त्व - नेतृत्व
२. स्वत्त्व - स्वत्व
३. तज्ञ - तज्ज्ञ
४. गणितज्ज्ञ - गणितज्ञ
५. महतम - महत्तम
६. लघुत्तम - लघुतम
७. प्रतिक्षा - प्रतीक्षा
८. गिरीष - गिरीश (गिरी + ईश)
गिरिश ( गिरीवर शयन करणारा)
९. समिक्षा - समीक्षा
१०. मनोकामना - मनःकामना
- मनःशक्ति
- मनःस्वास्थ्य
- मनश्चक्षु
११. पुनर्प्रसारण - पुनःप्रसारण
१२. पुनर्स्थापना - पुनःस्थापना
१३. सहस्त्र - सहस्र
१४. स्त्रोत - स्रोत
१५. क्रिडांगण - क्रीडांगण
१६. प्रसुति - प्रसूति
