.
विवेक अग्निहोत्री या चित्रपट दिग्दर्शकाने एका मुलाखतीत उच्चारलेल्या इतक्यात भागाचा उल्लेख करून त्यांची बरिच हेटाळणी केलेली वाचायला मिळते. देशभक्त या युट्यूब वाहिनीचे अभिषेक बॅनर्जी तर हे वाक्य आणि त्याचबरोबर अग्निहोत्रींचा अनक वेळा उद्दार करायला अजिबात विसरत नाहीत. तुमच्या सारख्या लोकांकडून सांगितली जाणारी तथ्ये ही तथ्ये नसतातच असे ते पूर्ण वाक्य होते असा खुलासा पण वाचायला मिळाला.
.
दार्शनिक नित्शे यांनी लिहिलेले आहे की ‘तथ्ये नसतातच फक्त निष्कर्ष असतात’ यातही त्यांचा निर्देश तथ्यांच्या सापेक्षपणा कडेच असावा.
.
विचारधारांच्या दोन ध्रृवीय शाळा
तुम्ही कोणत्या शाळेत जाता?
टिम अर्बन यांनी ‘व्हॉट्स अवर प्राबलम’ नावाचे एक वैचारिक पुस्तक लिहिलेले आहे. त्यात त्यांनी दोन प्रकारच्या समुदायांचा उल्लेख केलेला आहे. एकाला ते साईंटिफिक लेबॉरेटेरी म्हणतात त्याला आपण मुक्तप्रयोगशाळा म्हणुया आणि दुसऱ्याला ते इको चेंबर म्हणतात त्याला आपण प्रतिध्वनीशाळा म्हणुया.
नागपुरात माझ्या सभोवती कवितांचे वातावरण सुरू झाले ते १९८७ पासून. त्याचे कारण त्यावेळी मला कविता आवडायच्या असे काही नसून ते वेगळेच होते. झाले असे की मीच काही लिहून काढले जे मला कवितेसारखे दिसू लागले. आपण कविता लिहिलीय ही भावना खूपच आनंददायी होती, आता ती कविता ऐकून तिला दाद देणारे श्रोते हवे होते आणि त्यासाठी काही जवळचे मित्र कामी यायला लागले. ती कविता वाचून दाखवण्यासाठी एक वही करायची कल्पना साहजिकच सुचली आणि माझ्या कवितांच्या वहीची अश्या प्रकारे सुरवात झाली.
आयपॉड वर गेम खेळता खेळता एकदा माझ्या मुलीने मला विचारले. बाबा तू लहान होतास तेव्हा टिव्ही होता का? मी म्हणालो नव्हता. आयपॉड होता का? मी म्हणालो नव्हता. मग तू काय करायचास? तेव्हा मी विचार करायला लागलो, खरंच यातले काहीच नव्हते पण तरीही मस्त दिवस होते ते कारण तेव्हा आजी होती आणि तिच्या गोष्टी होत्या.
एक जुनी कविता आहे ती खाली देतो आहे पण आज या कवितेतल्या एकाच शब्दाबद्दल बोलायचे आहे.
ती कविता अशी होती:
कुणी अर्थ देता का अर्थ
मित्रांनो..
आता कविता अडखळली आहे
रदिफ अलामत काफियांच्या गराड्यात
अडकून कोरडी पडली आहे
तांत्रिक दृष्ट्या तरबेज असूनही
वजनामधे ढळली आहे
कोणी अर्थ देता का अर्थ..
असे समजा की मी एक हॅकर आहे.
हॅकर म्हणजे? तोच हो जो तुमचे जिमेल अकाऊंट लंपास करतो, चोरतो, हॅक करतो आणि तुमचा पासवर्ड बदलून तुम्हालाच तुमच्या घरातून बेदखल करतो. तो वाला हॅकर.
मी काही सुपरमॅन नाही बरं का! मला संगणकाबद्दल सखोल माहिती असते आणि त्याहूनही अधिक मला मनुष्याच्या मनोव्यापारांबद्दल माहिती असते आणि मी चतूर असतो.
गमतीदार उदाहरण आहे पण रानात एकट्या पडलेल्या कोल्ह्याला आकाशाकडे बघून कोल्हेकुई करताना आणि रानातून सर्व बाजूंनी त्याला उत्तरादाखल इतर कोल्ह्यांचे कोल्हेकुई चे सूर त्याच्या सुरात शामिल होताना अनेक चित्रपटांमधे पाहिले आहे. त्या बिचाऱ्या एकट्या कोल्हयाच्या पिल्लाला कुणाला शोधणे सोपे नसेल कदाचित पण ते कुठे आहे त्याची जाणीव सर्व रानाला करून देणे त्याला उपजत येत असते. त्याच्या स्वतःच्या अस्तित्वाला प्रसारित करणे कळते आणि तितके इतर रानाला ते पुरेसे असते.
कभी किसी को मुकम्मल जहाँ नहीं मिलता
कहीं जमीं तो कहीं आसमाँ नहीं मिलता
या शेरात आलेला आशय आपल्या आयुष्यात क्षणा क्षणाला आपली सत्यता पटवत असतो. ते सगळे काही एकाच व्यक्तीत मिळवायचा अट्टहास जर आपण सोडू शकलो तर आपल्या आयुष्यात अनेक जागांपासून सुखाची आनंदाची तिरिप शिरू लागते.
आंतरजालाच्या संपर्कात आल्यापासून आपण एका वैश्विक गावाचे नागरिक झालेलो आहोत आणि या गावात असे काही धागे जुळण्याच्या अनेक शक्यता आपल्याला खुल्या होतात.
एक कविता जशी आठवतेय तशी मांडतो आहे:
दुःख चिरंतन
सुखाचे काहीच क्षण
पण..
गडद अंधाराला मोहक करून जाते
तारकांची अंधुक पखरण
~ प्रसन्न शेंबेकर
या कवितेत अंधार अंधार आणि त्याचा काही भाग उजळून मिळालेली मोहकता यांचा काव्यात्मक उल्लेख आहे पण मी व्यवसायिक जगात येणाऱ्या एका अनुभवाबद्दल काही विचार मांडणार आहे.
https://xkcd.com/386/
एक्सकेसिडी नावाचे एक प्रचलित संकेत स्थळ आहे तिथे अंकीय जगावर आणि एकूणच समकालीन मुद्यांवर मार्मिक टीका असणारे कार्टून असतात. त्यातलेच एक गमतीदार पण मार्मिक चित्र हे आहे ज्यात दाम्पत्यामधले एकजण दुसऱ्याला ते आंतरजालावरचे काम थांबवून झोपायला बोलावते आहे त्याला उत्तर देतांना ती व्यक्ती म्हणतेय थांब हे खूप महत्वाचे आहे, आंतरजालावर कुणीतरी चुकीचे बोलतेय किंवा चुकतेय.
