कविता

शब्द आणि अर्थ.

संवादाला गरज शब्दांची
शब्दाला गरज अर्थाची
जाणीव नेणीवेच्या गर्भाच्यातून
प्रसूति प्रणवाची.

शब्दाला अर्थ असतो
अव्यक्ताला व्यक्त करतो
संवेदनांचे सूक्ष्म अंकूर
शब्दानेच प्रकट करतो.

शब्दाला अर्थ असतो
अर्थाला आकार
स्थूळ सूक्ष्माच्या बांधावर
तोच एक जाणकार.

पलंग मोडून व्हता : नागपुरी तडका

कोण जाणे कोणासंग टाका भिडून व्हता...।
सपनातून जाग आली तं पलंग मोडून व्हता... ॥

जवा पाय कसाबचे मुंबईमंधी पडले
“लालबत्ती” वाले तमाम घरामंधी दडले
तवा म्हणान माहा पारा असा काही चढला
दोन ढूशे मारून त्याले तोंडबुचक्या पाडला
पायापोटी तवा कसाब माह्या पडत व्हता... ॥
अन्
सपनातून जाग आली तं पलंग मोडून व्हता... ॥

सुराज्याचं सपन जवा शिवाजीले पडलं
इचिबैन तवा मले जाम स्फ़ूरण चढलं

अलीकडेच कबीराची एक सुंदर कविता वाचनात आली.
(Songs of Kabir, Translated by Arvind Krishna Mehrotra, Everyman Publication,
with a preface by Wendy Doniger)
एका महाकवीचे मरणाचे अप्रतिम डिस्क्रीबशन आहे,
डोळे दिपवणारे आहे. कबीर म्हणतो:

रैनि गई मत दिनु भी जाइ
भंवर उडे बग बैठे आइ

थरहर कंपै बाला जिउ
ना जांनौं क्या करिहै पीउ
कांचै करवै रहै न पानी
हंस उडा काया कुम्हिलांनी
कउवा उडत भुजा पिरांनी
कहै कबीर यहु कथा सिरानी

काही अर्थ सांगतो की ज्याने कविता समजायला सोपी जाइल.
एकतर मत इथे सुध्दा अश्या अर्थाने आलेले दिसतेय.
बग म्हणजे हेरोन.

खयाली तरही मधे माझाही सहभाग. धन्यवाद बेफी

हातचे सोडुन पळत्यापाठी पळते आहे
गज़ल कस्तुरी शोधत वणवण फिरते आहे

कुठे लोपले पूर्वीचे ते प्रवाह निर्मळ?
जिकडे तिकडे केवळ दलदल दिसते आहे

झाड जीर्ण होताच पाखरे सोडुन गेली
वेलींच्या आधारे आता जगते आहे*

तू असताना ज्यांस चांदणे समजत होतो
उन्हात त्या आयुष्य आजही जळते आहे

चहूकडे दगडांच्या राशी पडलेल्या... पण
दगडांत बेडकी मजेत वावरते आहे

रस्ता, मंझिल, वाटाड्या... सारे हाताशी
पाऊल तरी का माघारी वळते आहे?

आशा मोठी वाईट असते
कुणालाच ती सोडत नसते -
पाऊसधार भुलवुन जाते
धरा कोरडी पहात असते...

गोठ्यामधली वैरण संपुन
गुरेढोरे विकून झाली -
डोळ्यामधल्या पाण्यामध्ये
शिळीच भाकर भिजून गेली...

दुष्काळाचे पडता सावट
शासन सारे झोपी जाते -
बळीराजाची वेडी आशा
अनुदानाची वाट पहाते !

एखादा दिवस येतो निरिच्छ
पडून राहतो पलंगावर सूर्य माथ्यावर येईस्तो
निराशेचे पडदे सरकू देत नाही
ना जळू देतो अभिलाषांचे दिवे

एखादा दिवस येतो घुसमटलेला
पडून राहतो कोनाड्यात सूर्य ढळेस्तो
बुब्बुळांच्या वाती विझत्या करतो
नि ओढून घेतो मीपण भयाच्या चादरीने

काळवंडून जावी मनातली हरेक प्रतिमा
तसा एखादा दिवस
भयाण, रात्रीहून काळाकभिन्न

तरही लेखनाचा माझाही एक प्रयत्न

डॉ. नी दिलेली ओळ बदलून घेतल्याबद्दल आधी त्यांची माफी मागतो

काल तर झालो मला माहीत मी
आज का आलो पुन्हा शुद्धीत मी?

शक्य नाही आपले जमणे कधी
आग तू आहेस अन् नवनीत मी

कुवत नसताना भरारी घेउनी
लोटले आहे मला खाईत मी

सावलीने साथ देणे सोडले
अन् उन्हाला टाकले वाळीत मी

आज रस्ता संपता संपेचना
आज आहे नेमका घाईत मी

सोडले आता स्वत:ला भ्यायचे
(तेच घडले ज्यास होतो भीत मी)

रोज क्षितिजे नवनवी ओलांडतो
शेवटी मिसळेन पण मातीत मी

ठेच लागता घाई घाई,
तोंडी नेमके आई आई ..

दु:खामधे मुखात येई
कसे नेमके आई आई ..

तळमळ जेव्हां जिवात होई
मनीं नेमके आई आई ..

समर प्रसंग सामोरी येई
स्मरण नेमके आई आई ..

बापाचा पाठी मार खाई
तोंडी नेमके आई आई ..

जन्म माणसा वाया जाई
म्हटले ना जर आई आई !
.

हात जोडूनी नभाला घालतो मी साकडे
चंद्र दे आणून माझा खिन्न माझे झोपडे ||

अंगणी येऊन माझ्या मेघ कोणी थांबतो
ओळखीचा ना तरीही जीव हा भांबावतो
पापण्यांच्या उंबर्‍याशी आठवांची सर झडे ||

धीर देतो रोज वारा भोवती रेंगाळुनी
शब्द काही सांत्वनाचे बोलुनी जाते कुणी
कोण बघतो झाकलेल्या काळजावरचे तडे ||

का उगा लावू दिव्याची झुंज अंधारासवे
तेज माझ्या संचिताचे तेवढे मजला हवे
हे अभासी चांदण्याचे काय कामाचे सडे ||

..................................................शाम

माझ्या गावात कधी आता
माझा मामा रहात नाही -
आजोळी जाण्याचा त्यामुळे
प्रसंग कधी येतच नाही......

धूर सोडणारी झुकझुक गाडी
साधे झाडही दिसत नाही
शहरात राहिला मामा आता
त्याला नोकरी मिळत नाही ...

वेळ नसल्यामुळे तो
मला कधी बोलवत नाही
मामी सुगरण आहे का
त्यामुळेच माहित नाही...

वर्षात कधीतरी एकदाच
शिकरण-पोळी खाते म्हणे -
एवढे मात्र ऐकून आहे
बाकीच काही ठाऊक नाही...

मामाची रंगीत गाडी नाही
मामाची उंचउंच माडी नाही
लपली काळाच्या पडद्याआड
आजी बरळते काहीबाही....