आयुर्वेद

नमस्कार मैत्रिणींनो,
कुटुंबाच्या स्वास्थ्याची वाट स्वयंपाकघरातून जाते, आणि या स्वयंपाकघराची किल्ली घरच्या स्त्रीच्या हातात असते.
आज स्त्री कितीही शिकली, इंजिनिअर झाली, डॉक्टर झाली, न्यायाधीश झाली, शास्त्रज्ञ झाली, शिक्षक झाली, अभिनेत्री झाली, लेखिका झाली, कलाकार झाली, गायिका झाली, उद्योजिका झाली, वैमानिक झाली, अंतराळवीर झाली, मंत्री झाली तरी घराच्या लोकांना पोषक आहार देण्याची जबाबदारी अंतिमतः तिचीच असते.

माझ्या उद्योजकीय प्रवासाची सुरुवात १९९९ साली झाली. मी, माझा भाऊ श्री अतुल भिडे आणि सुप्रसिद्ध वैद्य कै. माधव साने( त्यांच्यानंतर त्यांचा मुलगा डॉ रोहित साने ) अशी तिघांनी मिळून 'वैद्य साने आयुर्वेद लॅब.' नावाची कंपनी सुरु केली. आयुर्वेदिक औषधनिर्मिती हा हेतू असणारी कंपनी नंतर 'माधवबाग' या आज हृदयरोगनिवारणाच्या क्षेत्रात बऱ्यापैकी नाव कमवून असणाऱ्या नाममुद्रेकडे कशी वळली?, काही औषधं ते सव्वाशेहून अधिक क्लिनिक्स आणि दोन हॉस्पिटल्स चा पसारा कसा उभा राहिला ? या सगळ्यावर एक पुस्तक लिहावं असं खूप जणांनी सुचवलं होतं. आणि तो योग प्रत्यक्षात आला २०१६ साली.

अमेरिकेत साधारणतः ऑक्टोबर नोव्हेंबरच्या सुमारास फ्लू सीझनला सुरूवात होते ते एप्रिल मे पर्यैत ह्याची व्याप्ती असते. डिसेंबर पासून फेब्रुवारी पर्यंत त्याची तीव्रता सर्वात जास्त असते.
ह्यावर्षीचा फ्लू सीझन तुलनेने जास्त वाईट असणार आहे असा गाजावाजा सगळीकडे ऐकू येत आहे त्याचे कारण H3N2 हा स्ट्रेन. ह्याची ख्याती 'हॉस्पिटलायझर' अशीच पसरलेली आहे. नेहमीचीच फ्लूची लक्षणे पण जास्त तीव्र आणि जास्त भयानक. हा सीझनही नेहमीपेक्षा एक महिना आधीच चालू झालाय आणि जास्त काळ टिकणार अशी शक्यता वर्तवली जात आहे.

नात्यातल्या एका तरुण मुलाला घराबाहेर कुठेही गेले की तेथील अस्वच्छता पाहून मलविसर्जनाची भावनाच होत नाही. २-३ दिवस तो कंट्रोल करून मग घरी आल्यावर कार्यभाग उरकतो. एकंदरीतच त्याचा कोठा जड आहे. एरंडेल तेल घेवूनही कित्येकदा उपयोग होत नाही. व्यायाम करणे, पालेभाज्या व सॅलड्स खाणे, गरम पाणी व तूप पिणे हे सगळे उपाय करून झाले आहेत व चालू आहेत परंतु फारसा फरक नाही. अ‍ॅलोपॅथीच्या फॅमिली डॉ ने हेच उपाय करत रहा असे सुचवले आहे. ह्या प्रकारच्या आजारावर आयुर्वेदामधे उपचार आहेत असे समजते परंतु चां गले डॉ. माहीती नाहीत.

तुम्ही सगळे दुष्ट आहात, छान छान "डका"र मारता आणि भूक नसतानापण आमाला खावे वाटते.
प्रेरणास्रोताचरणी सादर अर्पण!!
------------------------------------------

एका फोडणीतून फुटणारा
कुठे तडका कुठे भडका आहे
आपल्या लेखनाच्या कॉप्या पाहून
मूळ कवी (?) मात्र चिडका आहे

ट्रॅजेडी लिहिता लिहिता कॉमेडी
आपसूक दणादण बहरते आहे
तडका - भडका - व्होडका चर्चेने
अख्खी मायबोली गहिवरते(!) आहे

-- हिं.ग. कोथमीरे

थोडी पार्श्वभूमि...........
माझ्या लहानपणापासून घरात व्यायाम आणि योग्य आहार यावरच भर असल्याने मीही साधारणपणे मुलांना याच सवयी लावल्या, किंबहुना त्या त्यांना लागल्या. जश्या आपापल्या आईच्या, घरात पूर्वापार चालत आलेल्या, बर्‍याचश्या गोष्टी आपण पुढे नेतो.
माझ्या मुलांना लहानपणापासून सर्दीखोकल्यावर लेंडीपिंपळी आणि इतर काही जिन्नस घालून केलेला काढा, पोट बिघडल्यावर बेलफळाचा मुरंबा, असंच काही देत आल्याने माझी लेक उसगावातही शक्यतो याचाच उपाय करते.

डॉक्टर म्हणून काम करत असताना , मला अनेकदा धन्वंतरी सोबत संजयाचा सुद्धा रोल पार पाडवा लागतो . . मला जे पाहतात त्यांना मी डॉक्टर आहे हे सांगून पटत नाही , त्यांना मी स्वतःला धन्वंतरी द ग्रेट आणि संजय द ग्रेट यांची उपमा लाऊन घेत आहे समजल्यावर भोवळच आली असेल . . चिंता नको . . या माझ्याकडे मोफत इलाज करून देतो . . असो तर सांगायचा मुद्दा असा की होऊ घातलेल्या कवीला चंद्राच्या चांदण्यात आकाशी रंगाची साडी घातलेली गव्हाळ रंगाच्या मुलीचे लाल चुटूक ओठ किती सुंदर दिसतील यावर कल्पनाशक्ती खरवढून काढून हाती पडलेली खरपुड कागदावर उतरवावी लागते , तसेच काहीसे माझ्या बाबतीत होते . . .

पंच महाभुत,

आपण पंचमहाभुतां बद्द्ल ऐकतो की सर्व सजिव व नि र्जिवांचे अधिष्ठान ही पंचमहाभुत आहेत.
ह्या विषयाला ईतके पदर आहेत की एकच पदर उलगडत न्यायलाच आयुष्य पुरणार नाही.
हस्तमुद्रा ही भारताची खुप प्राचिन व सर्वात महत्वाची देणगी आहे व ह्या हस्तमुद्रा ही पंचमहाभुता वर आधारीत असतात.

आज आपण पंच महाभुताचे हाताच्या बोटातील आधिष्ठान बघू !
हाताच्या पाच बोटा पैकी प्रत्येक बोटाला एका पंच महाभुताचे आधिष्ठान असते.
उदा. हाताचा आंगठा म्हणजे अग्नी महाभुत, प्रथमा म्हणजे वायु.

गुण म्हणजे पदार्थाचा अंगभूत गुणधर्म. मग तो चांगला (शरीराला उपकारक) असो की वाईट (शरीराला हानिकारक), त्याला "गुण" च म्हटले जाते. आयुर्वेद आणि प्राचीन भारतीय पदार्थविज्ञान शास्त्रांमध्ये पदार्थांचे वीस गुण सांगितले आहेत. त्यापैकी महत्वाचे दोन म्हणजे उष्ण-शीत. उष्ण म्हणजे बोलीभाषेत गरम आणि शीत म्हणजे थंड. (इथे पदार्थ स्पर्शाला म्हणजे हात लावुन पाहिल्यावर गार/गरम लागतो याचा काही संबंध नाही.)

एखादा पदार्थ उष्ण की शीत हे कसे ठरते?