भाषावार प्रांतरचना करताना जर एखाद्या गावातल्या लोकसंख्येपैकी ५०% हून अधिक लोक जी भाषा बोलतात ती भाषा ज्या राज्याची त्या राज्यामधे ते गाव सामील केलं गेलंय का? की काही वेगळी पद्धत होती?
समजा मी लिहिली तीच पद्धत होती तर मग महाराष्ट्रातल्या विदर्भात आज हिंदीचा इतका बोलबाला का? इतके हिंदीभाषिक विदर्भात कसे काय? गोंदियासारखा जिल्हा तर आज पक्का हिंदीभाषिक झालाय.
विदर्भातल्या जिल्हा न्यायालयांमधे आणि नागपूरच्या उच्च न्यायालयात इंग्रजीसोबतच हिंदीतही खटला चालवता येतो पण मराठीत चालवता नाही असे मला विदर्भातल्या एका व्यक्तीने सांगितले.हे खरे आहे का?
महाराष्ट्रात वेगवेगळे सण वेगवेगळ्या प्रदेशात थोड्याफार फरकाने साजरे होतात. महाराष्ट्रात इतरत्र साजरा होणारा भोंडला, हादगा विदर्भात भुलाबाई च्या रूपात साजरा होतो.
भुलाबाई म्हणजे देवी पार्वती. एका आख्यायिकेनुसार पार्वती कडून सारीपाटात सर्वकाही हरल्यावर शंकर कैलास सोडून रूसुन निघून जातात. शंकराला परत आणायला पार्वती भिल्लीणीचे रूप घेते. ती नृत्य करून शंकराला प्रसन्न करून घेते.
शंकर पार्वतीच्या रूपाला भुलले म्हणून त्यांना भुलोबा किंवा भुलोजी राणा म्हणतात. तर पार्वतीला भुलाबाई म्हणतात.
भारताला जर अमेरिकेसारखे प्रगत राष्ट्र व्हायचे असेल तर आधी अमेरिकेसारखी ५१ राज्ये झाली पाहिजेत.
२९ राज्यांनी काही होत नाही किमान ५२ तरी हवीतंच. तेच प्रगतीचं लक्षण आहे. न्यू जर्सी हे तर भारतीय राज्य आहेच ते फक्त भारत केंद्रशासित होण्याचा ऊशीर आहे. अशीच राज्ये युके, कॅनडा, ऑस्ट्रेलिया देशात वेगळी काढून दिली पाहिजेत.
विदर्भातले एक वेदनात्मक सत्य विदर्भाच्याच बोली भाषेत (वऱ्हाडी भाषेत) मांडायचा छोटासा प्रयत्न केलाय ....
सांजेला तीरावरी आले आकाश भरूनं
मन भरले भरले कधी जाईल ढळूनं
नदी मधाळ मधाळ वाहत असे निर्मळ
दिस वियोगाचे काहून नाही जातं भुर्कन
पिकं डोलत डोलत असे उभे वार्यावरी
वाट पाहून सयाची किती पाहू येड्यापरी ...
सूर्य गेला ढगापरी रंग केशरी केशरी
डोळ्यामंदे माह्या लाली जीव आला अधांतरी
शेतकरी माह्या गड्या ईश पिऊन मेलेला
मले रस्त्यावर आणून त्यो जीवानं गेलेला
पोर उघडी बोडकी मीबी बेवारसं झाली
जीवे मरण्याची आता आम्हावर पारी आली
कोणी आणा रं शोधून करा दया आम्हावरी
कालच्या "डोम्बिवली गटग" मध्ये डुआय ने केलेल्या request मुळे माझा manogat.com वर ३ वर्षांपूर्वी प्रकाशित झालेला लेख इथे पुनर्प्रकाशित करीत आहे. ज्यांनी manogat.com वर वाचला आहे, त्यांनी पुनर्वाचनाचा आनंद घ्यावा आणि ज्यांच्यासाठी नवीन आहे, त्यांनी enjoy करावा. हा लेख मी manogat वर ३ भागांमध्ये लिहिला होता. इथे एकाच भागात देत आहे.
+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++
भाग-१
सासरची कोकणस्थ असले तरिही माहेरची मी देशस्थ. विदर्भातली देशस्थ. कारण माझे वडील मूळचे विदर्भातले. त्यामुळे घरी बोलल्या जाणारया मराठी मध्ये अधून मधून विदर्भीय फोडणी हमखास असायची.
नमस्कार शब्दप्रेमी मित्रांनो.. इथे आपण वर्‍हाडी भाषेतील जमतील तेवढ शब्द अर्थासहीत लिहुयात. वर्‍हाडी भाषेचा शब्दकोश मी अजून तरी कुठे पाहिला नाही. मायबोली ही बहुतेक पहिली असेल. धन्यवाद!
१) आळोंग = उदा. आळोंग फिरणे अर्थात झोपताना या कडेवरुन त्या कडेवर होणे.
२) बात = अगदी लगेच उदा. मी बातन्या बात आलोच. अर्थात मी लगेच आलो.
३) टोंगळा = गुडघा
४) वज = काळजी उदा. वज घेणे
५) हिडगा = शिष्ट
६) गंज = पातेले
७) गुंडी = चरवी
८) कोपर = परात
९) सांभार = कोथिंबीर
१०) घोळाना = कोशिंबीर
११) पुदाना पाडणे = एखादी गोष्ट नष्ट करणे
