नदी आणि विकास
~ शिरीष कोठावळे
नको ग! नको ग!
आक्रंदे नदी ही
पायाशी लोळत
नमून विनवी
काँक्रीट ओतशी
वेगात वरून
आणिक खाली मी
चालले मरून!
फोडीशी खडक
चोरिशी वाळू ही
कशाचा विचार
नाही तो जराही!
नको ग! नको ग!
आक्रंदे नदी ही
बेभान होऊन
कापिशी झाडे ही
तोंडचा तोबरा
नदीत टाकून
उर्मट माणूस
गर्जला माजून
दुर्बळ! अशीच
ओरड खुशाल
पहात रहा तू
माझी ही कमाल!
“हल्लो सुमी का ? अगं मी बोलतेय, हेमा,
गडबडीत नाहीस ना? काही नाही ग, असाच फोन केला.”
“..........”
“ आईंच काय? बरं आहे म्हणायचं, सर्जरी होऊन ५ महिने झाले ग, अंथरुणात उठून बसतात आता, पण अजून चालता येत नाही त्यांना, सगळे अंथरुणातच आहे अजून.”
“.......”
“नाही ग, नॉर्मली १ महिन्यात पेशंट चालायला लागतो, पण आता यांचे वय, हेवी डायबेटीस वगैरे विचारात घेता सगळी गणितेच बदलतात.”
“........”
कुसमग्रजांची "कणा" हिंदीत भावांतरित करायचा एक प्रयत्न केलाय, कसा वाटतो नक्की सांगा
पहचाने क्या गुरूजी हमको?’
भिगत आये कोय,
कपडे उसके कसमसायें,
बालों में था तोय.
एक क्षण बैठा फिर वो हँसता
बोलत ऊपर देख,
‘गंगामैय्या आवत घरपे,
अतिथी बने रहैक’.
मैहर उसका पाते ही वो
चहार दिवार में नाची,
खाली हात जाती कैसे,
गृहलक्ष्मी बस बची.
दीवार टूटी, चूल्हा बुझा,
ले गई चल अचल,
प्रसादरूप अब तो है बस
नैनन में थोडा जल.
गृहलक्ष्मी को लेकर संग
सर अब हम लढे है
टूटी दिवार बांध रहे है,
कीचड़ मिट्टी फांद रहे है.
जेब में हात जाते देख
हसतां हुआ सीधा खड़ा
(कवि कुसुमाग्रज उर्फ तात्यासाहेब शिरवाडकर यांची माफी मागून)
ओळखलत का सर मला, दारात आला कोणी
केस नव्हते विस्कटलेले, डोळ्यात नव्हते पाणी
क्षणभर बसला, नंतर हसला, बोलला छाती काढून,
‘इनकम टॅक्सची धाड आली, गेली मान वाढवून’
कैदाशिनीसारखी नुसती कागदी घोडी नाचली,
सारी खाती गोठविली, स्वीस बँक मात्र वाचली.
कॅश वेचली, लॉकर सील केली, दागिणेही नेले
गादीखाली म्हणून प्रॉपर्टीचे पेपर तेवढे वाचले
वकीलाला घेउन संगे सर आता लढतो आहे
एकेक मुद्दा काढतो आहे, चिखलफेक करतो आहे
फोनकडे हात जाताच हसत हसत उठला
‘ओळख नको सर’, जरा कोडगेपणा वाटला.
काढून घेतले पद, तरी अजूनही काढतोय फणा,
सकाळी साखरझोपेतून उठून कामावर जायचे जीवावर आलेला माझा मित्र विवेक कुलकर्णी कुसुमाग्रजांच्या 'फक्त लढ म्हणा'च्या चालीवर म्हणाला - 'डोक्यावरती पांघरूण घेऊन फक्त झोप म्हणा'. मग मी विचार केला की याचा पूर्ण विस्तार करूया … आणि दुपार पर्यंत विडंबन तयार सुद्धा झाले !
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
(आधी विडंबन-कविता आणि खाली मूळ कविता देखील संदर्भासाठी दिली आहे)
कविवर्य कुसुमाग्रज यांची क्षमा मागून
विडंबन - मस्त पड म्हणा
कुसुमाग्रजांची 'कणा' ही अत्यंत साधी-सोपी परंतु आशयपूर्ण कविता आहे. या कवितेतील संदेश अ-मराठी वाचकांपर्यंतही पोहोचावा, या हेतुने तिचं इंग्रजी रुपांतर केलं आहे. इथं मूळ मराठी कविता व त्याखाली तिचं इंग्रजी रुपांतर दिलं आहे -
कणा - मूळ कविता
'ओळखलंत का सर मला' - पावसात आला कोणी
कपडे होते कर्दमलेले केसांवरती पाणी
क्षणभर बसला नंतर हसला बोलला वरती पाहून,
'गंगामाई पाहुणी आली, गेली घरट्यात राहून;
माहेरवाशीण पोरीसारखी चार भिंतीत नाचली
मोकळ्या हाती जाईल कशी - बायको मात्र वाचली -
भिंत खचली चूल विझली होते नव्हते नेले
प्रसाद म्हणून पापण्यांमधे पाणी थोडे ठेवले -
