तत्त्वज्ञान

इतरत्र पूर्वप्रकाशित

मनातल्या उन्हात मी ......

मनातल्या उन्हात मी, का असा हिंडतो
कारण माझ्या असण्याचं, सतत शोधू पाहतो

असेल काही उद्देश त्याचा, मनाची समजूत घालतो
गुमान मुंग्यांच्या रांगेमध्ये, नाकासमोर चालत राहतो
मनातल्या उन्हात मी ......

अचानक जेव्हा पेपरमध्ये, दुर्बल सोशीत वाचतो
विस्तवास माझ्यातल्या, फुंकर पुन्हा घालतो
स्वकर्तृत्वावर जग बदलण्याची, पुन्हा खूणगाठ बांधतो
भारावलेल्या सरड्यासारखा, कुंपणापर्यंतचं धावतो
मनातल्या उन्हात मी ......

डोळे मिटावे, स्वतःला पुसावे..
तू आहेस की फक्त करतोस दावे?
जरासे बघावे, स्थिरचित्तभावें...
मिळतात का जीवनाचे पुरावे !?

मन हे खरे की झरे कल्पनांचे?
देहात लय की प्रलय वासनांचे?
दिसतील काही भयाधीन गावे..
तरी आत जावे, न मागे फिरावे !

अनिवार्य आहे असा वार होणे !!
तुझे ठार होणे, निराकार होणे !
अवघे जळावे, पुरे कोसळावे..
अखेरीस तू कणभरीही नूरावे !

जेव्हा खऱ्या अर्थी तू संपशील..
तेव्हाच रे जीवना स्पर्शशील..
गांभीर्यसौंदर्य हे ओळखावे..
शून्यात सामावूनी एक व्हावे !

.........................

काल रात्री बराच वेळ पडून, इन्स्ट्रुनेम्टल म्युझिक (https://www.youtube.com/watch?v=WxDJsMQCSzQ&list=PLo4u5b2-l-fBE7Yg_v5XWw...) ऐकलं. रागांमधलं काहीच कळत नाही पण नोट केलेले की 'हंसध्वनी' हा राग आपल्याला फार आवडतो आहे. कदाचित संस्कॄतप्रचुर नावाच्या मोहातच पडले असेन, त्यातही शुभ्र हंस इमॅजिन केल्याने दूधात साखर. ते काहीही असो पण मन खूप शांत झाले. बराच वेळ गेल्यानंतर आपोआप मनात एक विचार आला. जशी पाच इंद्रिये असतात तसे आपले सहावे इंद्रिय असते आपले मन.

शब्द -निःशब्द

मूर्त अमूर्ताची वेस
शब्द ठाकले नेमक
अरुपासी रुप देत
शब्दी आगळे कौतुक

वस्तू सांगावी दुजिया
नाव ठेविती एखादे
वस्तु हाताशी ती येता
नाम हारपे सहजे

हाक मारीता शब्देचि
येते ओळख व्यक्तीला
नाम नसता कुठले
व्यवहार तो थांबला

भाव बहु थोर खरा
शब्दांनीच होय व्यक्त
दूरदेशी कोणी असे
शब्दातून प्रगटत

भाव, विचार, वस्तुशी
शब्दामुळे ती ओळख
ध्यानी येताच ते सारे
शब्द बाजूला सरत

शशक - भिंत

श्रीशिव मानस पूजा ( मालिनी वृत्त ) भावानुवाद

जडवुनि बहु रत्ने आसना कल्पुनीया
हिमजल तव स्नाना आणिले देवराया

वसन तलम तैसे दिव्यरत्नादिकांचे
मृगमद मिसळीले गंध ते चंदनाचे

विपुल सुमन जाई चंपके बिल्वपत्रे
उजळित वरी पाही दीप का धूपपात्रे

पशुपति शिव देवा कल्पुनी अर्पितो हे
ग्रहण तरि करावे प्रार्थितो नम्रभावे

कनक सहित रत्ने पात्र हे शोभियेले
घृत पय दधि युक्ते पायसे आणियेले

रुचकर जल तैसे नागवेली विशिष्टे
करपूर वरी खंडे तांबुला स्वाद देते

....................... सह्याद्रीच्या गर्भामध्ये दडलेलं मानवी लोकवस्तीपासून दूर असलेलं जणू काही या मानवरूपी जनावराच्या माणसाळलेल्या प्रवृत्ती पासून सावध राहण्यासाठी हा 'आसरा' काही दैवी दानशूरांनी निर्माण केला होता. दुतर्फा अशोक आणि शाल वृक्षांची गर्दी असलेलं, सभोवताली 'कदंब', 'किकर', 'मधुक', 'पिंपळ', 'किथुक' वृक्षांनी बहरलेलं 'आसरा' हे एक नीरव शांततेचं सौख्य होतं! या वृक्षावर आपले पंख फडफडवणाऱ्या 'तितिर', 'चक्रवाक', 'सारंग','धनछडी','रानराघू' यांच्या मंजुळ ध्वनींनी सदासर्वदा फुललेलं असायचं!

‘’On Complementarity- Rationalist humanism rejuvenated ‘’ – राजीव साने