(अंधारातच टीव्हीवरच्या बातम्या ऐकू येतात.
“Ladies and Gentlemen, today we are exposing the Urban Naxals behind the so-called student protests. These anti-national elements will have you believe that they are fighting for students’ rights. But actually these tukde-tukde gang members are funded by the Chinese, are in cahoots with Pakistan and their sole aim is to destroy the sovereignty and integrity of our beloved India.”
बातम्या सुरु असतानाच प्रकाश. आर्णा सोफ्यावर बसून टीव्ही बघत आहे. आई कामात. वडील आतून येतात.)
वडील:- बंद कर तो टीव्ही.
(तीन महिन्यानंतर. आई ओवाळायचं ताट घेऊन समोरच्या खोलीत येते. टेबलावर ठेवते. आर्णा सोफ्यावर अभ्यासाचं पुस्तक वाचत बसली आहे.)
आई:- अगं तू तयारीला पण नाही लागलीस? नवीन कपडे घाल. अश्या कपड्यांनी करणार का ह्यांचं स्वागत?
आर्णा:- मी काही कपडे वगैरे बदलणार नाही. कधी येणार आहेत ते? माझा क्लास पण आहे आता.
आई:- अगं येतीलच इतक्यात. आता शेकडो कार्यकर्ते, माणसं असतील अवतीभवती. हार तुरे, स्वागत-सत्कार म्हणजे होणारच उशीर.
(उठा-उठा हो सकळीकं - भुपाळी भोंग्यावर लागली आहे. सुखवस्तू मध्यमवर्गीय घरातील समोरची खोली. आईची सकाळची धावपळ. वडील आळस देत समोरच्या खोलीत येतात. हळूहळू आवाज कमी होत जात बंद होतो.)
वडील:- (मोठ्या आवाजात) चहा.
आई:- अहो उठलात? इतक्या लवकर?
वडील:- अगं, राजू, बाळ्या वगैरे कार्यकर्ते येणार आहेत चंदन नगरचे. त्यांच्यासोबत तात्या साहेबांकडे जायचंय. त्यांचा पाण्याचा प्रश्न अजून सुटला नाही.
आई:- पण त्यात तुम्ही काय करणार?
(तीच सकाळ. भोंग्यावर गणपतीची गाणी सुरू आहेत. आई स्वयंपाकघरात काम करत असावी. अथर्व समोरच्या खोलीत सोफ्यावर बसून मोबाईल मध्ये गुंतला आहे. आर्णा समोरच्या खोलीत येते.)
आर्णा:- गुड मॉर्निंग दादा.
(अथर्व आपल्याच तंद्रीत. ऐकू आलेलं नाही. आर्णा अथर्वचा मोबाईल हिसकावून घेते.)
आर्णा:- गुड मॉर्निंग म्हटलं अरे मी.
अथर्व:- (चिडून) ही काय गुड मॉर्निंग म्हणायची पद्धत झाली? आणि इतक्या उशिरा होतेय तुमची मॉर्निंग सुरू?
सध्या विक्रमवीर, विक्रमादित्य या नावाने ओळखले जाणारे मराठी रंगभूमीवरील कलाकार प्रशांत दामले यांचा नुकताच १२५००वा प्रयोग मुंबईतील षण्मुखानंद या नाट्यगृही झाला. त्यानिमित्ताने त्यांच्या आठवणी, किस्से, आवडलेल्या, नावडल्या गोष्टी शेअर करण्यासाठी हा धागा.
सुरवात माझ्यापासून करते. मी एकदाच लहानपणी बालगंधर्वला त्यांना भेटले आहे. भेटले आहे म्हणण्यापेक्षा, सही घेतली आहे. पण त्यांची अनेक नाटके आजवर बघत आले आहे, किंबहुना त्यांची नाटके बघतच मोठे झालेल्या पिढीतील मी एक.
माझा जन्म ९८ चा असल्याने मला नाटकांचा सुवर्ण काळ अनुभवता आला नाही.
मी आठवीत असताना पहीलं-वहीलं नाटक पाहीलं!
"कट्यार काळजात घुसली" -- राहुल देशपांडे आणि टीम.
तुम्ही कोणती-ना-कोणती नाटके पाहिली असतीलच की
या काही तरी सांगा तुम्ही अनुभवलेले डॉक्टर घाणेकर, राजा परांजपे, यशवंत दत्त इत्यादी इत्यादी
तसेच मुरलेली संगीत नाटके आणि संगीत नाटकातील मुरलेले कलाकार यांबद्दल प्लीज सांगा प्लीज
"विनंती!"
तुम्ही बघितलेली नाटके , त्यातील कलाकार
इंग्रजी वा हिंदी नाटकांबद्दल लिहीलत तरी चालेल.
नाटक
झुंजुमुंजु होता, होता घंटा पाखरू वाजवी
सुत्रधार जगताचा सारा संसार जागवी
मित्र योजितो प्रकाश रंगमच उजळला
एक नवा कोरा खेळ रोज रोजच रंगला
नाटकभर तो ताऱ्यांच्या बेटातच वसतो
अंतराळातूनही संवाद पात्राशी साधतो
असा नाटककार हा भलता गोष्टीवेल्हाळ
नऊ रसाची रसवंती नाटक हे मधाळ
........रुणझुणता घुंगरु होइ लावणी घायाळ
.......कुठे वीरश्री दामटते शौर्याचे घोडदळ
.......करुणेत असते जग जिंकण्याचे बळ
.......कुठे गूढता लपून देतसे मेंदूला पीळ
इस्किलार: काही आठवणी
डॉ ए. पी. कुलकर्णी
दहा जानेवारी. कुमार (देशमुखचा) स्मृतीदिन. कुमार हा मराठवाड्याच्या रंगभूमीचा बिनीचा शिलेदार. त्याच्या स्मृतीदिनाला त्याची कुटुंबीय मंडळी आणि मित्र कार्यक्रम आखतात. मागील दोन- तीन वर्षांपासून त्यानं लिहिलेल्या नाटकांचं प्रकाशन होतंय. या वर्षी त्याच्या एक नाही दोन नाही तर चक्क तीन नाटकांचं प्रकाशन होतंय. "अघटीत", " व्यथा ही मानवाची" आणि "इस्किलार". यातलं "इस्किलार" म्हटलं की त्याच्या प्रयोगाच्या काही आठवणी जाग्या होतात.
१९७८ मधे पुलंचा तीन पैशाचा तमाशा मी प्रथम पाहिला आणि त्यानं मला झपाटलं. फक्त माझीच नाही तर तेव्हाच्या सर्व तरुण वर्गाची हीच अवस्था होती! सुमारे १०/१२ वेळा तो तमाशा मी पाहिला असेन. तो ब्रेख्टच्या थ्री पेनी ऑपेराचं स्वैर रुपांतर आहे असं कळल्यावर मूळ ऑपेरा बघणं अपरिहार्यच होतं. तमाशा बघताना असं कुठेही जाणवत नाही की आपण हे रुपांतर बघत आहोत इतकं पुलंनी ते रुपांतर चपखल आहे, आपलंसं करून टाकलं आहे. त्यामुळेच मूळ नाटकात नक्की काय होतं आणि पुलंनी रुपांतर करताना कुठे आणि कसे बदल केले हे समजून घेण्यात मला स्वारस्य होतं. पण ते नाटक बघण्याचा योग बरीच वर्ष काही आला नाही.
