द्रौपदी

ज्ञात आहे याज्ञसेनी? दुर्जनांची ती सभा?
दास होत्या सोंगट्याही, ना कुठे न्याया मुभा!

फास बनला द्यूत जेव्हा आणि फासे नाचले,
संपला पुरुषार्थ तेव्हा हात वस्त्रा लागले

ज्येष्ठ ते अन् श्रेष्ठ जे, हे धर्म पंथी मूक का?
भीष्म येथे, द्रोण येथे,का तरी शोकांतिका?

अंध म्हणूनी काय झाले ? ऐक राजा ही व्यथा
वर्ज कर या मूढ लोका, रोख काळाच्या रथा!

कोरड्या चेहऱ्यावरी ना रेष, ना संतप्तता,
कौरवांच्या या कृतीला सहमती जणू दावता?

काय झाले धर्मराजा? काय झाले अर्जुना?
आठवा तुमच्या हितार्थ साहिली मी वल्गना!

द्रौपदी व सीता ह्या दोन व्यक्तिमत्वांच्या रूपाने व्यास व वाल्मिकी या दोन दिव्य प्रतिभावंत कवींनी स्त्रीचे आदर्श निर्माण केले. (चुकलोच की, असे म्हणू "त्यांना त्या काळात वाटले असे " ) दोघींवर प्रचंड संकटे कोसळली तरी धैर्याने त्यांना तोंड देऊन दोघींनी आपली पतीवरील निष्ठा शेवटपर्यंत कायम राखली. या बलिदानाची छाया हजारो वर्षे भारतातील सर्व स्त्रीयांवर पडली आहे. दोघींचेही जीवन अत्यंत दु:खात गेले आहे, पण सीता व द्रौपदी यांच्यात एक फरक आहे. सीतेची दु:खे श्रीरामाच्या कर्तव्यनिष्ठेतून निर्माण झाली व सीतेला त्याची पुरेपूर जाणिव होती.

द्रौपदी भाग्यवानच होती, नाथांनी अनाथ केली तरी
कृष्ण सखा धावला होता
आणि काळाचा ठोका चुकता चुकता थांबला होता

आज नाथ नाही सखा नाही, विश्वासाला जागाच नाही
कालचक्रच उलटले जिथे,न्यायाची मागणी करू नका तिथे

पांचालीच्या दुःखाला राजमान्यता होती
इथे मात्र उघडपणे सांगण्याचीही चोरी आहे
मौनाचे व्रत काही जमेना आणि
महाभारत लढण्यासाठी कृष्ण काही मिळेना

ऐकण्या पुरतेच त्याला चाहते,
दुःख माझे मूक होऊ पाहते.

काळजामध्ये कट्यारी खोवल्या,
भावना रक्तात माझी नाहते.

गर्भ माझा वेदनांनी अंकुरे,
आसवांचे मूल डोळी वाहते.

दु:ख आहे पोरके माझ्यापरी,
प्राण माझा होऊनी ते राहते.

द्रौपदीचा वारसा माझ्याकडे,
पंचप्राणांच्या चुकांना साहते.
------------------------------------
सारंग भणगे (ऑक्टोबर २०१३)