संस्कृती

भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीवर जन्म झालेला असल्यामुळे समुद्रात होणारा सूर्यास्त बघायची सवय लहानपणापासून आहे. थोडं मोठं झाल्यावर कन्याकुमारीला सूर्योदय आणि सूर्यास्त दोन्ही समुद्रात होतात ही गंमत कळली आणि समुद्रातून होणारा सूर्योदय बघण्याची इच्छा निर्माण झाली. पुढे एकदा पाँडिचेरीला गेल्यावर सूर्योदय नाही, पण पौर्णिमेचा चंद्र समुद्रातून उगवताना पाहिला आणि उगाचच भारी वाटलं. तरी अजूनही पूर्व किनार्याबद्दल एक आकर्षण मनात आहेच.

संस्कार, संसार, संस्कृती, संत, संतोष, संक्रांत, संपूर्ण, संधी, संवाद, संवर्धन, संवेदना, संवेदनशील, संघ, संगीत, संगोपन, संडास( जनावरे/मानवप्राणी यांचे शौच जे प्रक्रिया करून "बायोगॅस" म्हणून वापरला जातो, याच बायोगॅस प्रकल्प उभारणीमुळे ग्रामिणभागाचे कित्येक प्रश्न मार्गी लागले असल्याचे दिसून आले आहे.), संमोहन, संतती,संपत्ती, संघटना, संघर्ष, संजय, संदेश,संदर्भ, संस्था, संजीव----- यात "सं " आहे. "सं"म्हणजे?,काय अर्थ आहे या "सं" चा?
"सं" म्हणजे मला वाटते तेजस्वी!/दैवी/एक दिव्य/अनामिक शक्ती!!!

मी एका लेखामध्ये - what does a woman want ? मध्ये स्त्रीयांच्या नक्की गरजा काय, स्त्रियांच्या जगातील वेगवेगळ्या देशातील परिस्थिती काय दर्शवते याविषयी थोडी माहिती दिली आणि काही प्रश्न उपस्थित केले. त्यावर काही चर्चा होत आहे आणि त्यातून नवीन दृष्टिकोन मिळत राहतील, सध्याच्या धारणांची पडताळणी होत राहील अशी मी आशा करतो.

लोकमतच्या 'सखी' या पुरवणीत दर महिन्याच्या शेवटच्या मंगळवारी 'कापडाचोपडाच्या गोष्टी' हे माझे सदर प्रसिद्ध होते. त्यातला ऑक्टोबर महिन्याचा लेख.
----------------------------------------------

महाराष्ट्रात वेगवेगळे सण वेगवेगळ्या प्रदेशात थोड्याफार फरकाने साजरे होतात. महाराष्ट्रात इतरत्र साजरा होणारा भोंडला, हादगा विदर्भात भुलाबाई च्या रूपात साजरा होतो.
भुलाबाई म्हणजे देवी पार्वती. एका आख्यायिकेनुसार पार्वती कडून सारीपाटात सर्वकाही हरल्यावर शंकर कैलास सोडून रूसुन निघून जातात. शंकराला परत आणायला पार्वती भिल्लीणीचे रूप घेते. ती नृत्य करून शंकराला प्रसन्न करून घेते.
शंकर पार्वतीच्या रूपाला भुलले म्हणून त्यांना भुलोबा किंवा भुलोजी राणा म्हणतात. तर पार्वतीला भुलाबाई म्हणतात.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ नववी

“आरती ओवाळिते जय अंबे माते
विनम्र भावे सारे तुजला नमिते
करवीरक्ष्रेत्री तुजे वास्तव्य असते
तुझ्या दर्शनी शांति लाभत असे”

आजच्या महानवमीला नवदिवसाचे पारणे संपते. होमहवनात षडरिपुंचा त्यागच जणू नैवेद्य म्हणून अर्पण केला जातो. मातेची साग्रसंगीत षोड्शोपाचारे पूजा होणे हीच आजच्या माळेची सदिच्छा असते. कारण आजची माळ ही आपल्या लाडक्या लेकीसाठी असते. तिच्या आवडीनिवडीसाठी प्रत्येक आई कायमच आपल्या मनाला मुरड घालून आपली लेक आनंदी कशी राहील हेच बघत असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ आठवी

“अंबे तुळजापूरवासीनी माते भंडासुर मर्दिनी
दुर्गे निशुंभनिर्दालनी भवानी महिषासुरमर्दिनी”

आजचे पूजन हे दुर्गेचे. दुर्गाष्टमीला या जगतजननीचे पूजन करण्यासारखे दुसरे सुख नाही. तिच्या सान्निध्यात राहून सदैव तिच्या सेवेत रहाण्याचे आंतरिक समाधान शब्दातीत असते.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ सातवी

“आई भवानी तुझ्या कृपेने तारसी भक्ताला
अगाध महिमा तुझा माऊली वारी संकटाला
आई कृपा करी माझ्यावरी, जागवते रात्र सारी
आज गोंधळला येवी, अंबे गोंधळाला ये ||”

आजचा दिवस हा महालक्ष्मीपूजनाचा. लक्ष्मीमातेचा आपल्या आयुष्यात सदैव वास असावा हीच प्रत्येक माणसाची इच्छा असते. त्यासाठी ती प्रसन्न कशी राहील या साठी आपण कायमच प्रयत्नशील असतो.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ सहावी

नवरात्रात जगतजननीचे रोज एक वेगळेच रूप असते. आजचा मान सरस्वतीपूजनाचा. माणसाला आयुष्यात जर देवी सरस्वती प्रसन्न झाली तर लक्ष्मीचा पण सहवास लाभणारच हे एक समीकरण असते.

एक स्त्री शिकली तर तो पूर्ण परिवार शिक्षित असतो. यासाठी मानवी रूपातील सरस्वती सावित्रीबाई फुले, रमाबाई रानडे यांची थोरवी अपरंपार आहे.

नवरात्र : आदिशक्तीचा जागर

माळ पाचवी

शारदीय नवरात्रात आदिशक्तीची आराधना करणे व तिला आपली सुखदु:खे सांगणे व मन रिते करणे ह्यासारखे दुसरे समाधान नसते.

आजच्या दिवसाची माळ ही आपल्या लाडक्या बहिणीसाठी आहे. बहीण लहान असो वा मोठी असो त्याने नात्यात काहीच फरक पडत नाही. आपली सुखदु:खे कायमच सांगायला एक हक्काचे माणूस असते. लहानपणापासूनची कितीतरी गुपिते ह्या नात्यात दडलेली असतात. वयानुसार त्या त्या वयात येणारे अनुभव, संकटे ह्या साठीचा हक्काचा आधार व योग्य मार्गदर्शन मिळेल याची कायमची खात्री असते.