धर्म

तालिबानची  सुरुवात, अंत आणि उदय

मनोबुद्ध्यहंकारचित्तानि नाहं न च श्रोत्रजिह्वे न च घ्राणनेत्रे ।
न च व्योमभूमिर्न तेजो न वायुः चिदानंदरूपः शिवोऽहम् शिवोऽहम् ॥
मी मन नाही ना बुद्धी, ना चित्त ना अहंकार, ना पंचमहाभूते ना पंचेंद्रिये. 'शिवोहम-शिवोहम' या श्लोकाचा अर्थ कळत नाही. कळेलसे वाटते पण निसटत रहातो.

आपल्या चूका म्हणजे आपण नसतो, आपले विचार म्हणजे आपण नसतो. आपला आजार आपण नसतो की आपल्या हातून घडलेली पाप-पुण्यात्मक कर्मे आपण नसतो. “The whole is greater than the sum of the parts.” म्हणजे या सर्वांची बेरीज होउन देखील आपण दशांगुळे उरतो.

वटपोर्णिमेच्या सर्वांना मनःपूर्वक शुभेच्छा.
मला अतिशय आवडणारा समयोचित श्लोक "सौन्दर्य लहरी" मधून -

विरिंचि: पंचत्वं व्रजति हरिरप्नोति विरतिं
विनाशं कीनाशो भजति धनदो याति निधनम|
वितन्द्री माहेन्द्रीविततिरपि अंमीलीत्-दृशा
महासंहारेSस्मिन विहरति सति त्वत्पति-रसौ||२६||

एखाद्या रेल्वे जंक्शनवरचा प्लॅटफॉर्म. अनेक लोक तिथे येऊन पुढच्या प्रवासाला मार्गस्थ होत असतात. धावत पळत प्लॅटफॉर्मवर येतात आणि ट्रेनमध्ये बसतात आणि पुढे जातात. परंतु ही गोष्ट केवळ रेल्वे स्टेशनावरच घडत नाही. आयुष्यामध्ये असे असंख्य जंक्शन्स आणि असंख्य प्लॅटफॉर्म्स असतात. प्लॅटफॉर्म हे एक माध्यम आहे ज्यामधून पुढच्या दिशेने आणि पुढच्या मार्गाने जाता येतं. कधी शाळा हा प्लॅटफॉर्म असतो आणि विद्या ही ट्रेन असते. कधी दु:ख हे प्लॅटफॉर्म असतं आणि तिथे मिळणारं शहाणपण आपल्याला पुढे घेऊन जातं.

बघता बघता, भगवद्गीतेचे अंतरंग समजून घेण्याच्या प्रयत्नात आता आपण जवळपास अर्धे अंतर पार केलं. १८ अध्यायांच्या गीतेच्या मध्यभाग म्हणजे नववा अध्याय असं मानायला हरकत नाही. (याच अध्यायातील १३ वा आणि १४वा श्लोक हे गीतेच्या मध्यभागी येतात. त्याबद्दल पुढे कधीतरी) 'राजविद्याराजगुह्ययोग' असे भले मोठे नाव असणारा हा अध्याय, अक्षय कुमारच्या ओह माय गॉड (Oh My God) या सिनेमामुळे अचानक प्रकाशात (मराठीत - लाईमलाईट!) आला. या सिनेमात परेश रावल आपल्या युक्तीवादात नवव्या अध्यायातल्या आठव्या श्लोकाचा उल्लेख करतो. त्यामुळे या अध्यायाच्या वाचकात अचानक वाढ झाली!

गेल्या वर्षी आणि या वर्षी कोविड -१९ च्या उद्रेकादरम्यान एक नाव टीव्ही, वर्तमानपत्रे आणि  इतर माध्यमामध्ये सातत्याने घेतले जात होते,  आणि तेही भारताच्या अगदीच नगण्य अल्पसंख्याक समुदायातील असलेल्या व्यक्तीचे. ते म्हणजे पारसी समाजातील अदार पूनावाला यांचे.

श्री नृसिंह स्तोत्र

कडकडकड स्तंभी स्फोट विस्फोट मोठा
गुरगुरगुर व्यापी व्योम पाठी धपाटा

दणदणदण नादे भूमी ती कापताहे
धगधगधग ज्वाळे नेत्र विस्फारताहे

सळसळसळ स्कंधी कुंतले रुळताहे
अकटविकट मुखे सिंह तो गर्जताहे

लखलखलख नेत्री तेज ते फाकताहे
लळलळलळ जिव्हा भक्ष्य ते शोधताहे

झडकरि उचलोनी दैत्य तो घेतलासे
धड न घर न मार्गे उंबर्‍यामाजी बैसे

करकरकर दाती काळ सन्निध भासे
खरखर नख तीक्ष्णे दैत्य तो फाडिलासे

रुधिर गळत देही भीषणे दृष्य सारे
थरथरथर कापे लोकसृष्टी थरारे

रेनूकेच्या सूता तुला शिवाचे वरदान ।
अन एक मुखाने बोला, बोला जय जय परशुराम ।।धृ।।

सर्व भक्त शिवाचे, तूच एकमेव शिष्य।
प्राप्त त्यांच्याकडून तुला, पिनाक धनुष्य।।
जन्म घेऊन ब्राम्हणाचा, क्षत्रियाचे केले काम।
एक मुखाने बोला, बोला जय जय परशुराम ।।१।।

सहस्त्रबाहुने जेव्हा केले, कैद रावणाला।
शिवाच्या आज्ञेने गेला, त्यासी सोडविण्याला।।
वध करून पाहरेकर्यांचा, पूर्ण केले काम।
एक मुखाने बोला, बोला जय जय परशुराम ।।२।।

मग पिकलिया सुखाचा परिमळु । कीं निवालिया अमृताचा कल्लोळु ।
तैसा कोंवळा आणि रसाळु । बोलु बोलिला॥

प्रत्ययकारी शब्द आणि प्रेमळ भाव दोन्ही प्रकट करणाऱ्या श्रीकृष्णाच्या वाणीचे ज्ञानदेवांनी केलेले हे वर्णन....
साधं ‘आणि कृष्ण पुढे म्हणाला’ असं लिहीणं आणि ‘सुखाचा परिमळु, अमृताचा कल्लोळु’ म्हणणं यातील अनुभवाचा फरक ज्याला कळला त्याला ब्रह्म अक्षर असते आणि अक्षर ब्रह्म असते हे दोन्ही पटावे!!
ब्रह्म आणि अध्यात्म यांचे अर्थ स्पष्ट केल्यानंतर श्रीकृष्ण अधिभूत, अधिदेैव आणि अधियज्ञ या संज्ञांकडे वळतो.

जगात इतकी विषमता का असावी असा प्रश्न कधी तरी प्रत्येकाला पडतोच. एखादी व्यक्ती जन्मजात गरीब असते ती गरिबीतच मरते. काही रॅग्ज टू रीचेस कथा असतात तर जन्मापासूनच काही जण स्टिंकिंग रिच असतात. दोन बालकं एकाच इस्पितळात एकाच वेळी जन्म घेतात पण नंतर त्यांच्या आयुष्यात फरक पडतो. एकाला दूध महाग तर दुसऱ्याच्या तोंडाला सोन्याचा चमचा.
दोन्ही बालके निष्पाप, देवाचे अंश, मग असं फक्त एकाच्याच वाट्याला का? काहीजण गौतम बुद्ध प्रवृत्तीचे, संतवृत्तीचे तर काही हिटलर, पॉल पॉट. कोणी जन्मजात कलाकार, शास्त्रज्ञ उत्कृष्ट लेखक, कवी किंवा गणितज्ञ असतात तर काही जण