संस्कृती

काही माणसं कुंडलीत ' आजन्म लाळघोटेपणा ' नावाचा एक महत्वाचा योग्य घेऊनच जन्माला येतात. त्यांचे बाकीचे ग्रह त्या एका योगाभोवती पिंगा घालत असतात .साडेसाती असो व मंगळ, हा योग्य त्यांना सगळ्या कुग्रहांपासून सतत दूर ठेवतो. सहसा एका ठिकाणी कामाच्या निमित्ताने चिकटल्यावर अशी माणसं आजन्म तिथेच राहतात, किंवा ज्यांचे ' लोम्बते ' होऊन ते तिथे टिकलेले असतात, त्यांनी नोकरी बदलल्यावर मागोमाग त्यांच्याबरोबर हे सुद्धा नव्या जागी दाखल होतात. अशा माणसांना स्वत्व, स्वाभिमान, स्वतंत्र अस्तित्व अशा कोणत्याही गोष्टींची गरज कधीच पडत नाही.

जेरुसलेम हे शहर इतिहासात अनेक वेळा भरडलं गेलेलं एक अभागी शहर. ज्यू, ख्रिस्ती आणि मुस्लिम धर्माचा उगमस्थान असलेलं आणि त्यामुळेच सतत अशांत. या तीन धर्माच्या लोकांनी आपापसात इतक्या लढाया केल्या, कि इतिहासाची अनेक पानं त्यात रक्ताळली गेली.आज हजारो वर्षांनंतरही हा 'तिढा' कायम आहे आणि आजसुद्धा या तीन धर्माचे लोक या शहराच्या आणि आजूबाजूच्या प्रदेशावर निरंकुश सत्ता मिळवण्यासाठी आकाश पाताळ एक करत आहेत.

कधी कधी अनपेक्षितपणे जगावेगळी प्रेमकहाणी असलेल्या विलक्षण लोकांची गाठभेट घडते आणि प्रेम या संकल्पनेवरचा विश्वास अधिकाधिक दृढ होऊ लागतो. जात, धर्म, वर्ण, देश, भाषा, चालीरीती अश्या कोणत्याही कुंपणांना ना जुमानता प्रेम या एकाच गोष्टीवर ईश्वराइतकी निस्सीम भक्ती करणाऱ्या अशाच एका जोडप्याला भेटायचा योग आला आणि आजच्या जगात त्यांच्यासारख्या लोकांची कमी विधात्याने भरून काढली तर जगातल्या अर्ध्याहून जास्त समस्याच खरोखर चुटकीसरशी दूर होतील यावर माझा ठाम विश्वास बसला.

चीन या देशाबद्दल मला खूप पूर्वीपासून एक सुप्त आकर्षण आहे. हजारो वर्षांची संस्कृती, जगापासून वर्षानुवर्ष जपून ठेवलेलं स्वतःचं खास असं जग आणि अतिशय क्लिष्ट आणि तरीही नेत्रसुखद लिपी अख्या अनेक गोष्टींमुळे हा देश कधीतरी बघावं अशी मनात दडवून ठेवलेली इच्छा २००७ साली पूर्ण झाली आणि चीनच्या बैजिंग आणि शांघाय या दोन शहरांना मला भेट देता आली.

" हे घे, माझ्या शरीरातून बाहेर पडणारं उष्ण रक्त तुझी तहान भागवायला पुरेसं असेल, तर हे घे..." हाशिम आपल्या हातावर धारदार सुरीच्या पात्याने जखमा करत ओरडला. त्या भयाण स्मशानात आजूबाजूला काहीही दिसत नसलं, तरी अदृश्य रूपात का होईना, ते रक्तसंमंध आहे आणि त्याची तहान मनुष्याच्या रक्ताशिवाय कशानेच भागात नाही हे त्याला माहित होत. प्रत्येक अमावास्येच्या रात्री तो असाच गावाबाहेरच्या त्या कब्रिस्तानात यायचा. इथे लोक दिवसासुद्धा पाऊल ठेवायला घाबरायचे. कोणी गावात गेलं तरच गावातली इतर मंडळी इथे यायची. लहान मुलं, स्त्रिया आणि जनावरांना तर इथे आणायला सक्त मनाई होती.

अब्दुल झपझप पावलं टाकत वाळू तुडवत आपल्या गावाकडे चालला होता. गाव बरच लांब होतं. ज्या रस्त्याने आपण गावाकडे चाललोय, त्या रस्त्यावर गाव यायच्या आधी कब्रिस्तान आहे आणि त्या कब्रिस्तानाच्या बाजूने जाणाऱ्या कोणत्याही जिवंत माणसाला सूर्यास्तानंतर कब्रिस्तानातले सैतान पकडतात आणि आपली रक्ताची तहान भागवून कब्रिस्तानबाहेर फेकून देतात अशी त्याच्या गावात अनेक वर्षांपासून लोकांना ऐकिवात असलेली दंतकथा त्याच्या मनात रेंगाळत होती. गावापासून चाळीस मैलांवर असलेल्या बाजारात तो आपला माल विकायला पहाटेच गेला होता.

पहाटे पहाटे करीम बाजल्यावरून उठला। घराच्या आत झोपण्यापेक्षा त्याला घरच्या गच्चीवर मोकळ्या हवेत झोपायला आवडायचं. सूर्याच्या पहिल्या किरणांनी वाळूवर रेघा मारायला सुरुवात केली कि त्याला आपसूक जाग यायची. त्यानंतर तो थोडा वेळ गच्चीवरच हात-पाय पसरून शरीराचे स्नायू मोकळे करून घ्यायचा. गच्चीवरून खाली उतरून त्याने हात-तोंड धुतलं आणि चबुतऱ्यावर बैठक मारली. सवयीप्रमाणे त्याने डोक्याला मुंडासं बांधलं आणि अंगावर बंडी चढवली. कमरेची लुंगी त्याने बदलली आणि शेवटी अंगावर गुढघ्याच्या जरा खाली जाणारा अंगरखा घातला.