म्हणी, वाक्प्रचार आणि त्यांचा उगम व अर्थ.

बारा गाव सासर आणि आधीच भोकाड पसर!

कोदन्ड म्हणजे काय?

धनुष्याचा एक प्रकार. कोदंडपाणी रामाचं नाव आहे. धनुर्वेदामध्ये नऊ जोड असलेल्या धनुष्याला कोदंड म्हटलंय. मंगोल लोकांच्या कंपोझिट बो सारखे असावा.

कोदंड हा धनुष्याचा प्रकार नसुन ते श्रीरामाच्या धनुष्याचे नाव आहे. ज्याच्या हातात कोदंड आहे असा राम म्हणजे कोदंडपाणी.
शंकराच्या धनुष्याचे नाव पीनाक आहे म्हणून पीनाक हातात घेतलेले महादेव म्हणजे पीनाकपाणी.
कृष्णाच्या धनुष्याचे नाव शारंग. कृष्ण हा विष्णूचा अवतार असल्याने हे धनुष्य मु विष्णूचे. म्हणून तो सारंगपाणी.

अर्जुनाच्या धनुष्याचे नाव गांडीव होते हे प्रसिध्दच आहे. तसेच कर्णाच्या धनुष्याचे नाव विजय.
(चुकभुल द्यावी घ्यावी)

शाली धनुर्वेदा मध्ये प्रकार दिलेत. लिंक मिळाली की देतो. आणि पिनाकपाणी नसून पिनाकिन आहे.

पिनाक म्हणजे मोर आणि पिनाकिन म्हणजे शंकर.

पिनाक म्हणजे मोर वाचल्याचे आठवत नाही. तुम्हाला पिकॉक म्हणायचं आहे का?

बुचात घातलं बोट ना हुंगवं ना सांगवं.

खायला काळ नी भुईला भार.
नाव सोनुबाई हाती कथलाचा वाळा.

बाप तसा बेटा कुंभार तसा लोटा.

पीनाक हे शिवधनुष्याचे नाव आहे. आणि ते ज्याच्या हातात असते तो शंकर. पीनाकपाणी. जसे चक्रपाणी.
पिनाकीनचा अर्थही तोच होतो असे मला वाटते देवकी. पण पीनाकपाणी आणि पिनाकीन हे पुर्ण वेगळे शब्द आहेत.
चिडकू तुम्ही म्हणता तसे वेदांमध्ये धनुष्याचे प्रकार सांगीतले असतील आणि कोदंड हे धनुष्य नऊ जोड असलेल्या प्रकारचे असेल. पण कोदंड हे त्या धनुष्याला दिलेले नाव आहे अशी माझी माहिती आहे. जसे भवानी हे राजांच्या तलवारीचे नाव होते. तो तलवारीचा प्रकार नव्हता.
चिडकू, लिंक मिळाली की नक्की द्या. मला सापडली नाही. इंट्रेस्टींग असेल माहिती.
(मराठीइतकीच संस्कृतही अस्खलित आली असती मला तर काय बहार आली असती! )

तुंबडी लावताना मी स्वत: पाहिले आहे. चिलमीसारखीच वस्तू असते.

शशिराम भारी.

बारा गाव सासर आणि आधीच भोकाड पसर!>>> हे तर फारच भारी.

बाप भीक मागू देईना आई जेवू घालिना.
आपला तो बाब्या दुसऱ्या चा ते कार्टं.
चोराच्या मनात चांदणं.
पायीची वहाण पायी बरी.
तीन तिगाडा काम बिगाडा.
एक हात लाकूड दहाहात ढलपी. - लंब्याचौड्या बाता मारणे.
गरीब गाय पोटात पाय.
गर्जेल तो बरसेल काय.
हातच्या कांकणाला आरसा कशाला.
गाजराची पुंगी वाजली तर वाजली नाहीतर मोडून खाल्ली.

शाली जी आमच्या कडे शेंगदाण्याच्या बेसणाला झिरकं असे म्हणतात. भाजीला काही नसेल तर याच्यावर काम चालवले जाते.

शाली जी पुर्वी खेडेगावात आण्हे म्हणजे कोडे घालण्याचा खेळ खेळत. त्याविषयी माहिती आहे का. उदा. झावरा कुत्रा देवावर मुत्रा. म्हणजे नारळ.

रताळ्या बसला जेवाया, ताकासंगे शेवाया.
योग्य गोष्टींचा वापर करता न येणे.

तुम्हाला पिकॉक म्हणायचं आहे का?>>> नाही पिनाक म्हणायचं होते.शालेय जीवनात बाईंनी सांगितलेले ते लक्षात होते.पिनाक म्हणजे मोर आणि पिनाकी/पिनाकिन म्हणजे शंकर.
आता गुगलकाका वेगळंच सांगताहेत.असो.धाग्याशी अवांतर होतंय.

माहिती मिळत असेल तर थोडेफार अवांतर झाले तरी हरकत नसावी.
लहानपणी अनेक गोष्टी चुकीच्या शिकवल्या जातात हे खरय अगदी. आम्हाला “लहानपण देगा देवा” याचा अर्थ बालपण फार रम्य असते. ते पुन्हा परतुन येत नाही असे शिकवले होते. नंतर समजले की तुकोबा देवाकडे लहानपण म्हणजे नम्रता मागत आहे.

बैल गेला व झोपा केला या म्हणीचा अर्थ काय आहे.

नाऱ्याने केले केशाला प्रायश्चित्त. आमच्या गावात नारायण व केशव हे दोन भाऊ आहेत. मला ही म्हण जवळची वाटत असे. चोर सोडून संन्याशाला सुळावर चढवणे अशा अर्थाची म्हण आहे.
केशवचे नाव केशव माधव जाधव असे आहे म्हणून मी केशवा माधवा जाधवा.. असे गाणे रचले होते.

भगवान शंकराच्या १०८ नावांपैकी चौथे नाव पिनाकी आहे . अर्थ पिनाक धनुष्य धारण करणारा.

झोपा म्हणजे दार/ कवाड. बैल निघून गेल्यानंतर झोपा बसवला किंवा झोपा करेतो बैल निघून गेला.

आमच्याकडे शेतघराला झाप म्हणतात. मला तसे काहीतरी वाटत असे.

ध चा मा करणे या म्हणीला रक्तरंजित इतिहास जोडलेला आहे.

कोदंड हा धनुष्याचा प्रकार नसुन ते श्रीरामाच्या धनुष्याचे नाव आहे. ज्याच्या हातात कोदंड आहे असा राम म्हणजे कोदंडपाणी.
शंकराच्या धनुष्याचे नाव पीनाक आहे म्हणून पीनाक हातात घेतलेले महादेव म्हणजे पीनाकपाणी.
कृष्णाच्या धनुष्याचे नाव शारंग. कृष्ण हा विष्णूचा अवतार असल्याने हे धनुष्य मु विष्णूचे. म्हणून तो सारंगपाणी.

अर्जुनाच्या धनुष्याचे नाव गांडीव होते हे प्रसिध्दच आहे.
>>> म्हणजे अर्जुन गांडीवपाणी.

च्रप्स तसे म्हणता येणार नाही कारण ईश्वर किंवा त्यांच्या अवतारांनाच शस्त्रांवरुन संबोधले जाते. आणि तसेही त्याने फार क्वचितच मनापासून गांडीव उचलले. राम कृष्णादींचे चित्रे किंवा वर्णन् नेहमी शस्त्रे धारण केलेली अशी आहेत आणि अर्जुनाचे गांडीव नेहमी धरनीवर, शमीच्या झाडावर नाहीतर बेडरुममधे असे.

शालीजी, तुम्ही जिथे जिथे पाणी हे सफिक्स वापरले आहे तिथे तिथे पाणि असे हवे. पाणि म्हणजे हात.
चक्रपाणि, शारंगपाणि, कोदंडपाणि असे हवे. धागालेखकाच्या नावात सुद्धा. अर्थात विशेषनाम म्हणून सूट मिळू शकेल असे वाटते.

धन्यवाद पुंबा. पण माझा जरा गोंधळ होतोय आता. गुगल करुन पाहीले, माझ्याकडील एका पुस्तकावर डॉ. शारंगपाणी यांचे लेखक म्हणून नाव आहे. अगदी मुखपृष्ठावर देखील शारंगपाणी असेच लिहिले आहे.