भाषा (२) : शब्दवेध व शब्दरंग

वैष्णवांच्या उभ्या U गंधाला 'नाम' का म्हणतात कोणाला माहीत आहे का?

मी जन्माने वैष्णव आहे, माझ्या लहानपणी आईने सांगितले होते आपण उभ्या गंधाचे आहोत (घरी कोणीही लावत नाही तरी.) ऊर्ध्वपुण्ड्र म्हणजे उभे U आकाराचे गंध. उत्सुकता वाटून ऊर्ध्वपुण्ड्राची माहिती वाचली. शरीरावर याचा तिलक विष्णूच्या नावाचे लावतात. केशव:कपाळ , माधव: हृदय, नारायण : पोट इ. विष्णूला थंडावा देणाऱ्या गोष्टी प्रिय आहेत, म्हणून चंदन, तुळस, कापूर यांचा वापर करतात. ही वरवर व घरगुती माहिती आहे. इथं बघू शकतेस.
https://en.m.wikipedia.org/wiki/Urdhva_Pundra

माझी मागच्या जन्मीची उजळणी झाली.

ओह म्हणजे खरंच नामा(/वा)चा संबंध आहे तर? पण नाव या अर्थाचा नाम शब्द नपुसकलिंगी, तर हा नाम पुल्लिंगी असतो.
(साखळीने?) नाम 'ओढला' असंही वाचल्याचं आठवतं.

लिंक बघते, धन्यवाद.

नाम 'अपौरुषेय' आहे नं स्वाती. असायला हवं. शब्द असेना का पुल्लिंगी .

नाम = (गंधाने) U आकार काढला / ओढला या अर्थी पुल्लिंगी म्हणत असतील का?

>>> नाम 'अपौरुषेय' आहे नं

इन्टरेस्टिंग आहे ती लिंक. चाळताना विष्णूची पदचिन्हं या त्या Uच्या दोन बाजू (मग 'पद' न म्हणता 'नाम' का हा प्रश्न माझ्या डोक्यात नित्य वास करून असणार्‍या शंकासुराला पडतोच ) आणि त्याच्या आतला लाल टिळा हे लक्ष्मीचं प्रतीक असं दिसलं - नीट डीटेल्स वाचते. धन्यवाद.

मानव, शक्य आहे.

https://bruhadkosh.org/words?shodh=%E0%A4%A8%E0%A4%BE%E0%A4%AE
इथे दिलेल्या अर्थानुसार त्या ठशाला नाम म्हणतात.

धन्यवाद मानव.
पण ठशालातरी नाम का म्हणतात हा प्रश्न उरतोच.

धन्यवाद मानवदादा. बघितले.
ठशाला ठसा म्हटलं तर कुठलाही ठसा वाटेल नं. पण हा 'नामांकित' ठसा आहे. उदा. देवांच्या मूर्तींनाच 'विग्रह' म्हणतात. मूर्ती म्हटलं तर कुठलीही मूर्ती वाटेल म्हणून जास्त स्पेसिफिक कमी शब्दांत. शब्दसंपदा आहे आपली.
हा अंदाज आहे फक्त. आता बरेच शब्द प्रचलित नाहीत म्हणून कदाचित संदर्भ लक्षात येत नसावेत.

हो, शक्य आहे.

सेंलन

= अभिसरण (?)

वाक्य “सामाजिक सेंलन घडून आले” असे होते, त्यावरुन गेस:-)

नाम 'अपौरुषेय' आहे नं >> हो. पण अपौरुषेय म्हणजे लिंगनिरपेक्ष नाही.

ओढला - हे मानव म्हणतात तसं आकार काढला/ओढला या अर्थाने असणार.

(जसं चिकवा धाग्यावर कोणीतरी 'मला वाळवी आवडला' असं म्हटलं होतं. वाळवी स्त्रीलिंगी आहे, पण इथे चित्रपट अध्याहृत आहे.)

होय , हर्पा
म्हणूनच तर अवतरण चिन्ह देऊन विंक केलं.
आकार काढला/ओढला या अर्थाने असणार.>>>शक्य आहे.

ओह! आत्ता पुन्हा वाचल्यावर लक्षात आलं.

इंग्रजी murmur दिसते आहे ही!
इथे 2a बघा.

अवांतर : संगमरवर हा फार्सी ‘संग-ए-मर्मर’चा मराठीत येताना झालेला अपभ्रंश आहे. फार्सीत संग म्हणजे दगड.

(एक बस तू ही नहीं मुझ से ख़फ़ा हो बैठा
मैं ने जो संग तराशा था ख़ुदा हो बैठा
- फ़रहत शहज़ाद)

संग-ए-मरमर

बरोबर.

पांढरा शुभ्र असला तर 'संग-ए-मरमर' आणि त्याहून दुर्मिळ काळ्या संगमरवराला 'संग-ए-मूसा' किंवा 'संगमूसा' म्हणतात फारसीत.

'मरमर' चा दुसरा एक अर्थ कातळातून झिरपणारे शुद्ध-स्वच्छ पाणी (हिंदी)

मराठीत आपण संगम + रवर असा उच्चारतो. हिंदीत संग + मर + मर.

किती ही मरमर शब्दांच्या अर्थासाठी

मरमर

संग-ए-मूसा >> हा शब्द माहीत नव्हता. याचा कुराणातल्या मूसा(बायबल मधील मोझेस)शी काही संबंध आहे का?

... मूसा / मोझेस शी काही संबंध आहे का?...

कुणी सांगावे, असेलही.

संग-ए-मर्मरमधल्या मर्मरचा अर्थ काय आहे? मलमल का? ' जब तेरे मर्मरी हाथों को छुआ था मैंने' वरून वाटलं. संग म्हणजे दगड ना?

@ वावे

मरमर आणि मलमल मध्ये काहीतरी संबंध असावा असे नेहेमी वाटते.
दोहोंचा कोमल हवाहवासा स्पर्श हे साम्य तर उघडच आहे

.. सेंलन
>>> हे प्राचीन मराठी वाटतंय. बराच प्रयत्न केला शोधण्याचा....

मी पण.

शब्द जुन्या लेखातच वाचला. शब्दकोशात अर्थ दिलेला नाही दिसला. कुणी भाषाप्रेमी सांगू शकतील म्हणून इथे विचारले.

मरमर याचा पर्शियन अर्थ संगमरवरी.
संग ए मरमर म्हणजे संगमरवरी दगड.
हिंदी गाण्यातला मरमर हा मलमल असावा.
मूसाचा अर्थ काळा हे ही बरोबर अन त्याचा संबंध मोझेस शी हेही बरोबर.
मोझेस म्हणजे आग. आगीतून बाहेरपडून काळा पडलेला संगमरवर = काळा संगमरवर.
क्रेडिट: आमचे पर्शियनचे सर

मरमर, मलमल यांचा संबंध मात्र तपासावा लागेल. शक्य आहे की संगमरवराचा गुळगुळीत, नितळपणा यातून असेल? -एक अंदाज फक्त!

सेंलन कधी वाचला नाही.