निसर्गाच्या गप्पा (भाग ११)

जागु,माधव
वाह !
फोटो छान आहे.

धन्स माधव!
छानच आहे फुल!

पेव आणि पेंव
पेंव (मुळातला अनुस्वार गेल्या पन्नास वर्षांतल्या शुद्धलेखन नियमबदलामुळे उडाला आहे) म्हणजे चारी बाजूंनी शेणमातीने लिंपलेले धान्य वगैरे साठवण्याचे कोठार. हे बहुधा तळघरात किंवा जमिनीखाली असे. सांगलीवगैरे भागात जमिनीखाली खड्डे खणून ते व्यवस्थित लिंपून त्यात हळकुंडे भरून ठेवण्याची पूर्वापार प्रथा होती. त्यात वर्षभर हळद सुरक्षित रहाते .विकताना अख्ख्या पेवांचाच लिलाव होत असे. पेवे भाड्याने देण्याचीही पद्धत होती/आहे. पेव म्हणजे एक प्रकारचे अंडरग्राउंड गोडाउनच म्हणता येईल. कृ. पां. कुलकर्णीं व्युत्पतीकोशात ह्या शब्दाचा उगम खड्डा या अर्थीच्या पेयडु/पोयडु (किंवा तत्सम; व्युत्पत्तिकोश आत्ता हाताशी नाही पण स्मरण पक्के आहे.) कानडी शब्दापासून दिलेला आहे. सांगलीचा भाग कर्णाटकाला जवळ आहे. पेव फुटणे म्हणजे हे शेणामातीने लिंपलेले कोठार फुटणे आणि त्यातून धान्य भसाभस बाहेर सांडणे, धान्याची लयलूट होणे. दामाजीपंतांची गोष्ट प्रसिद्ध आहे. त्यांनी दुष्काळ पडला असताना बादशहाच्या परवानगीशिवाय पेवे फोडली होती आणि लोकांना धान्य वाटले होते.
पेव ही वनस्पती फक्त पावसाळ्यात उगवते, तीही कोंकण आणि घाटमाथ्यावर्,जिथे पाऊस खूप असतो. देशावर ही वनस्पती फारशी दिसत नाही. ती महाराष्ट्रात सार्वत्रिक नाही. तिच्यावरून 'पेव फुटणे' हा वाक्प्रचार आलेला नाही. अलीकडे निसर्गभ्रमणाविषयी आवड निर्माण झाल्यावर ही वनस्पती मासेसच्या नजरेत आली. सगळे वनस्पतिशास्त्रज्ञ हे भाषाशास्त्रज्ञ नसतात.त्यामुळे अशी चुकीची माहिती प्रसृत होते. बोरिवलीच्या राष्ट्रीय उद्यानात तर ह्या वनस्पतीचे चित्र व त्याखाली 'पेव फुटणे हा वाक्प्रचार या वनस्पतीवरून आला' अशी तद्दन चुकीची माहिती लिहिलेला फलकही लावलेला आहे.याविषयी एका वर्तमानपत्रात पत्रही पाठवले होते. आता उद्यानाधीक्षकांना हा फलक बदलण्याविषयी लिहिण्याचे मनात आहे.
कळलावी ह्या नावाविषयीही असेच झाले आहे.वास्तविक हिची नागकांडी, नागलखडी अशी नाग या शब्दाशी संबंधित नावे जास्त प्रचारात आहेत. पण 'बाळंतपणात कळा येण्यासाठी हिच्या मुळांचा उपयोग होतो म्हणून ही कळलावी' ही माहिती नव्याने निसर्गभ्रमण करणार्‍यांना अधिक चमत्कृतिपूर्ण आणि सनसनाटी वाटते. बाळंतपणात हिचा उपयोग फारतर एखाद्या रीमोट आदिवासीपाड्यात केला जात होता असेल कदाचित पण तिच्या विषारी गुणधर्माची चांगलीच माहिती असल्याने गावातले फारसे कुणी तिच्या वाटेला जात नसत. दासबोधातही या वनस्पतीचा उल्लेख नागकांडी या नावानेच आहे.गोव्यातही नाक्कट्टा,नाक्किट्टा म्हणतात.
असो. मूळ कृष्णाकाठच्या पेवावर यायचे तर २००५ सालच्या प्रलयात काठापासून दूरवर असलेली पेवेही दीर्घकाळ पाण्याखाली राहिली. जिथे पूर पोचला नाही तिथल्या जमिनीतही खालून पाणी झिरपले. आणि आता अधिक चांगली जमिनीवरची गोदामे उपलब्ध होऊ लागली आहेत. त्यामुले ही पेव पद्धत लोप पावत चालली आहे. आत्ताची परिस्थिती काय,याची आकडेवारी मात्र हाताशी नाही.

हो जागु . वेडा राघु असेल. असाच होता साधारण.

हल्लो....
अनिल, पुण्याहून पाचगणी ला येताना अतिशय सुंदर हिरवी पोपटी हळदीची शेतं लागली होती. पहिल्यांदाच पाहिल्यामुळे अगदी गाडीतून उतरून फोटो घेण्याचा मोह अजिबात टाळला नाही..
याशिवाय बाजूलाच लागलेल्या ऊसाच्या भरगच्च मळ्यातून ताजे ऊस आणून तिथल्यातिथेच रसवंती चालवणार्‍या मळेवाल्याकडे बसून रस प्यायचा आनंद लुटला.. मज्जा म्हंजे त्याने त्याच दिवशी रसवंतीचे उद्घाटन केले होते. चरक लावलेल्या टेबलाभोवती रांगोळी काढलेली होती. नुकतीच पूजा ही आटोपली होती...
जागुले तुला फोन करायच अराहून जातोय पण इथे वनराई,झाडं,झुडपं,पक्षी,फुलं पाहून तुझी सतत आठवण येतेय,

हीरा,फारच छान माहिती!!

हीरा, छान दिलीत माहिती.

शोभे(आज्जे)...कितीवेळा आयडी बदलशील गं? रच्याकने फोटो मस्तच आलाय! फुलं कस्ली सह्ही आहेत!

अनिल, नक्की आणा हा हळदीचं बी! आणि बाजारात मिळणारी ओली हळद लावली तर कुजून जाईल का ? दिनेशदांपासून प्रेरणा हळदीच्या पानाचा वापर करून काही पदार्थ (प्रयोग) करायची इच्छा आहे, त्यामुळे मला हळद लावायचीय.
हीरा, मस्त माहिती. मागे आलमाट्टी वादात कृष्णेच्या पुराच्या वेळी पेवांमध्ये पाणी शिरल्याच्या बातम्या वाचल्या होत्या. पण हे फक्त अंडरग्राऊंड स्टोरेज असतं हे माहित नव्हतं.
वेडा रघू, पेव, शेवंती, फुलपाखरू सगळे फोटो मस्त!

"राधा" नाव मला फारच आवडतं गं...मस्त नाव...कशी आहात दोघंही?

पेव बद्दलची माहिती छान आहे....पैकी
>>सगळे वनस्पतिशास्त्रज्ञ हे भाषाशास्त्रज्ञ नसतात.

वाचून बरीच हसले

जागू , मस्त नाव आहे गं.

जागू, मस्त आहे नाव ग!
कशी आहे राधा? काय काय बाललिला चालू आहेत?

मस्त माहिती दिलीत हिरा. धन्यवाद!
व्वा...छान नाव आहे जागु!

हीरा, मस्त माहिती..

जागु, राधा नाव गोडच आहे

स्पष्ट हो चक्क???

पण दिड महिन्याची असल्यापासुनच ती हुंकारे देते मोठया मोठ्याने. काही विचारल की सरळ स्पष्ट हो म्हणते. >>> काये की, सगळ्ळ्ळ्या मुली सॉल्लीड स्मार्ट असतात ना - जन्मतःच .... (स्वानुभव - आमच्याकडे तीन आहेत, एक सासरेबुवांकडून आलेली आणि नंतरच्या दोन आपल्या आईच्या पावलावर पाऊल टाकून आलेल्या...). मुलं / पोरगे बिच्चारे मुलखाचे बावळ्ळट्ट. त्यामुळे आधी आई आणि मग बायको असे सांभाळून घेतात त्यांना.. (कृपया सर्वांनीच - दिवे घेणे, हलके घेणे..)

शशांकजी...
आजच्या नविन जनरेशनचं काही सांगता येत नाही! पटकन पिक अप करतात बाळं.

राधा... किती सुंदर नाव.. मीही अजुन एक मुलगी नशीबाने मिळाली तर हेच नाव ठेवायचे नक्की केले होते.

आज्जे. खर वाटणार नाही पण दिड महिन्याची असल्यापासुनच ती हुंकारे देते मोठया मोठ्याने. काही विचारल की सरळ स्पष्ट हो म्हणते. मी मिस्टरांना आहो म्हणते कदाचीत ते ऐकून ती आहो आहो करत असते. गाण म्हण सांगितल की गाण म्हणते आ आ आ आ करुन.>>>>>>>(आज्जे) मावशीच्या वळणावर गेलेय अगदी.

मीही अजुन एक मुलगी नशीबाने मिळाली तर हेच नाव ठेवायचे नक्की केले होते>>>>>>>होते की आहे?

आजच्या नविन जनरेशनचं काही सांगता येत नाही! पटकन पिक अप करतात बाळं.>>>>>>१००० मोदक.

शोभे(आज्जे)...कितीवेळा आयडी बदलशील गं? >>>>>>>>>म्हातारी झाले ना आता?
रच्याकने फोटो मस्तच आलाय! फुलं कस्ली सह्ही आहेत!>>>>>शांकली, अग ८-९ फुलं आलीत.
किती दिवसानी भेटतेयस ग?

हिरा, मला हीच माहिती अपेक्षित होती.. पेंव मधला अनुस्वार मात्र माझ्याही लक्षात नव्हता..

अनिल, हळदीच्या फुलोर्‍याचे पण फोटो अवश्य काढ.. दिवाळीच्या दिवसात कुठल्यातरी पूजेसाठी तामिळ लोकांना हळदीचे रोप लागते. मुंबईत हि रोपेच विकायला येतात ( चेंबूर, माटुंग्याला मिळतील..)

दूधीचे म्हणालास ना, सध्या गुजराथी लोकात दुधीचा रस पिण्याचे खुपच वेड आहे ( नाचणी, तृणांकूर, ओट्स... अशी एकेक वेड, येत जात असतात ) कुणाला तो ताजा रस करुन विकायची कल्पना आली तर बघ. साधारण जिथे लोक जॉगिंगसाठी येतात, तिथे भरपूर खप होईल.

आज्जे खरंच, आता तरणी आज्जी / म्हातारी आज्जी.. असे आयडी घेणार का ?

खलनायिका वर्षू चे अभिनंदन बरं का, लेखाला बक्षीस मिळालेय.

जागू... लेकीला बाहेर न्यायला सुरवात केली कि नाही ? या हवामानात त्रास नाही व्हायचा.

शोभा, खरंच गं आपण खूप दिवसांनी निग वर भेटतोय! ही पांढरी शेवंती(?) कुठे मिळाली तुला? किती गोड फुलं आहेत! अगदी बघत रहावीशी वाटतात..(हे सर्वच फुलांच्या बाबत होतं म्हणा!)

खलनायिका वर्षू!!....:हाहा:...........वर्षूतै, तुझं अभिनंदन!!

जागू, नाव मस्तच आहे. राधाचे काही फोटो दे ना इथे.

दूधीचे म्हणालास ना, सध्या गुजराथी लोकात दुधीचा रस पिण्याचे खुपच वेड आहे ( नाचणी, तृणांकूर, ओट्स... अशी एकेक वेड, येत जात असतात ) कुणाला तो ताजा रस करुन विकायची कल्पना आली तर बघ. साधारण जिथे लोक जॉगिंगसाठी येतात, तिथे भरपूर खप होईल.>>>>अगदी अगदी..

वर्षू, अभिनंदन!

ही पांढरी शेवंती(?) कुठे मिळाली तुला?>>>>अग, ही माझ्या गॅलरीत फुललेत. ये बघायला.
(आता प्रज्ञा म्हणणार, मला दाखवली नाही. :डोमा:)

आज्जे खरंच, आता तरणी आज्जी / म्हातारी आज्जी.. असे आयडी घेणार का ?>>>>>>>>दिनेशदा,

ज्यांना शक्य आहे त्यांनी या दोन क्लिप्स बघाच... नेत्रसुख आहे अगदी !

IMAX - The Magic Of Flight Full Movie HD
http://www.youtube.com/watch?v=AhGiswGvw2M&feature=g-vrec

Flying over Greece | Πετώντας πάνω από την Ελλάδα
http://www.youtube.com/watch?v=RhVMd8iXHMo&feature=related

आमच्या भोपळ्याला बाळ आले.

राधा... खूप्प गोडु नांव आहे जागु..
खलनायिका वर्षू.... हीहीही!!!!
धन्यु सर्वांना!!!!
और...
अबसे बच के रहना मेरेसे!!!!

जागुताई,
राधा खरंच गोड नाव आहे. लाडाने राधी किंवा राही हाक मारली तरी गोड वाटतं.
कोंकणामध्ये धान्याच्या बंद कोठाराला कणगीच म्हणतात. पेव हा शब्द जास्त करून देशावर वापरला जातो.