शब्दवेध व शब्दरंग (३)

स्न्त
असं का?

स पूर्णच हवा

कोट्यधीश हे बरोबर आहे की कोट्याधीश?

>>>>>>अनघ
हा शब्द स्तोत्रांमध्ये बरेचदा येतो.
पापौघनाशक, अनघ
--------------
जरी महाभारतांतर्गत असलेले विष्णू सहस्रनाम प्रसिद्ध असले तरी, गरुड/नारद व स्कंद या तीन पुराणात विष्णू सहस्रनाम आलेले आहे.
या तीनही पुराणांत विष्णूचे, एक नाम आहे कालमूषकभक्षक. मला ते मजेशीर वाटते. काळाला मूषक म्हणण्यामागे काय प्रत्यावय (शब्द बरोबर आहे का?) असेल?
का श्रीविष्णूंनी, नरसिंह हे व्याघ्ररुपधारी म्हणजे मार्जार कुळातील रुप धारण केल्याने तसे म्हटलेले आहे?

छान.

पापौघनाशक = पाप + ओघ + नाशक

गीतेत अर्जुनाला अनघ म्हटले आहे.
इति गुह्यतमं शास्त्रमिदमुक्तम् मयानघ (= मया + अनघ)

पापौघ :

रुद्राष्टकात दुःखौघ येते, ... जरा जन्म दुःखौघ तातप्यमानं...

कालमूषकभक्षक :

जगनियंत्याच्या शक्तीपुढे साक्षात काल सुद्धा मूषकाप्रमाणे तुच्छ, powerless, small असे असावे.

अरे पापौघ म्हणजे पाप + ओघ होय? मला वाटे पाप + अघ मग ते पापाघ झाले असते.
>>>>>जगनियंत्याच्या शक्तीपुढे साक्षात काल सुद्धा मूषकाप्रमाणे तुच्छ, powerless, small असे असावे.
शक्य आहे.

इति गुह्यतमं शास्त्रमिदमुक्तम् मयानघ (= मया + अनघ)
+१

'अनघालक्ष्मी' ही दत्तगुरूंची पत्नी आहे असं मानतात. मार्गशीर्ष महिन्यातल्या गुरुवारी छोट्या मुलींना 'अनघालक्ष्मी' मानून पूजा करतात. आमच्याकडे बघितले आहे.

अनघालक्ष्मी= white money?
कष्टाने मिळवलेली संपत्ती, वाममार्गाने नाही.

कालमूषक म्हणजे काळा उंदीर असे सोपे कुणाच्या डोक्यात आले नाही का?

माझ्या एका भाचीच्या मुलाचे नाव अनघ आहे फार आवडलं ते नाव. सोरं, साधं, अर्थपूर्ण!

कालमूषकभक्षक :

जगनियंत्याच्या शक्तीपुढे साक्षात काल सुद्धा मूषकाप्रमाणे तुच्छ, powerless, small असे असावे. - वा अनिंद्य. पटलं

कालमूषकभक्षक >> हे माहीत नव्हतं. एखादा श्लोक द्याल का, ज्यात ते नाव आलंय?

अनघालक्ष्मी= white money? >>

सोरं नाही, सोपं :कपाळावर हात मारणारी अवल:
संपादनाची वेळ गेली

काल = काळ + एखाद्या काळ्या, भिती/त्रास दायक प्राण्याचे नाव असा शब्द तयार करून काळाची (पक्षी मृत्युची) भिती अधोरेखित करायची असेल

उदा. कालसर्प, कालदैत्य तसं कालमूषक

काळापेक्षा जास्त बलवान असा हा अर्थ अभिप्रेत असावा.

समस्तदुर्गतित्राता जगद्भक्षकभक्षकः ।
उग्रेशोऽसुरमार्जारः कालमूषकभक्षकः ॥ ८२॥
- नारद तसेच पद्म पुराणांतर्गत

अरे यात तर मांजर आले, म्हणजे मी गेस केला तो अर्थ नसावा मग.

धन्यवाद सामो. हो, ह्यात मांजराचा संदर्भ आहे. कालमूषकाचे भक्षण करणारा असुरमार्जार. आता असुरमार्जार म्हणजे काय ते शोधणं आलं. ही कुठली मांजर?

आभार हपा.

हा काळ बरीच रूप घेतो अस दिसतय.
शाळेतील सुभाषित आठवलं. त्यात तो लांडगा झालाय.

अशनं मे वसनं मे जाया मे बन्धुवर्गो मे ।
इति मे मे कुर्वाणं कालवृको हन्ति पुरुषाजम् ॥

एकूण काळ सोकावलाय....

कालवृक!!!!

लांडग्यासाठी “वृक” किमान २० वर्षांनी वाचला. अद्भुत !

BTW, “वृक्क” हा मराठीत किडनी साठी वापरतात ना ? की pancreas ?

वृक्क - kidney, मूत्रपिंड
स्वादुपिंड - pancreas

ऋतुराज.

आभार