महाबलिपुरम (भाग २)

कित्ती सुंदर आहे हे सर्व. पहिल्या फोटोतील छोटी-छोटी शिल्पं खूप गोडुली आणि रेखीव दिसतायत. गाय-वासरूमधले वासरू खूप गोंडस आहे आणि हत्तींची शिल्पं सफाईदार आहेत.

वा !! अत्तिश्श्श्य सुंदर शिल्पं आहेत.
अगदी ३-४ वर्षांची असताना आई बाबांबरोबर महाबलीपुरमला गेले होते. आठवत काहीच नाही, पण हा शेवटचा हत्ती, सिंह ह्यांच्यासमोर फोटो काढलेले आहेत आमचे. तेंव्हाच्या फोटोंवरुन ह्यातल्या इतरही बर्‍याचश्या गोष्टी ओळखीच्या वाटताहेत!
मस्तच फोटो नंदिनी.

छान ! सहाव्या शतकानंतरची शिल्पकला यांत्रिक झाली .कलात्मकता ,जिवंतपणा ,भाव इत्यादि लुप्त झाले .कलाकारांना पूर्ण स्वातंत्र्य होते ते गेले .कोरिवकाम आणि भव्यपणा वाढला .महाबलीपूरमची कला खरी कला आहे .जसे आहे तसे वस्तु आणि भाव आहेत .स्त्रियांचे शरीरे उगाचच उत्तान कोरलेली नाहित आणि ढोंगी मांजरही आहे ,गायीचे दुध काढणारा गवळी नी वासराला चाटणारी माय .देवलोक त्यांच्या कामात आणि सामान्य आपल्या दैनंदीन कष्टांत .नंतरच्या काळात ढीगभर शिल्पांची गोपुरे आली पण गंमत गेली .जुन्या तमिळमध्ये ख ग घ त श ह वगैरे बरीच व्यंजने नाहित .शिवा आहे चिवा ,लक्ष्मण होतो लटचिमण ,खाना गाना होते काना ,सीता होते सिदा .

खुप सुंदर कलाकारी आहे ही.
फोटो छान घेतलेत. सर्व डिटेल्स दिसत आहेत.
मनिमाउ

तो तपश्चर्या करणारा भगिरथ असावा कारण प्रसंग गंगावतरणाचा आहे त्यामुळे अर्जुनाऐवजी भगिरथाचे शिल्प सुसंगत वाटते.

हो गमभन, बरोबर आहे.
नंदिनी, त्या शिल्पाविषयी दोन मतं अभ्यासकांनी मांडली होती. १. ते शिल्प गंगावतरणाचा देखावा आहे. २. किरातार्जुन कथा/ त्यातला अर्जुनाचा तपःश्चर्येचा भाग तिथे चित्रित केली गेली आहे.
आता यातलं पहिलं मत सर्वमान्य ठरलं आहे तरीही बरेच ठिकाणी त्याला अर्जुनाचं तप असं नाव देतात.

तुम्ही जे मत मानाल त्यावर तो तपःश्चर्या करणारा भगीरथ आहे का अर्जुन हे ठरणार. पण गंगावतरणात अर्जुन कधीच येणार नाही

तूच वरती गंगा अवतीर्ण होत आहे असं लिहिलंस ना? म्हणजे ते गंगावतरण नाही का होणार? तू अर्जुनाज पेनन्स म्हणलंस तर त्यात गंगा कशी येईल? दोन्ही कथांची सरमिसळ करू नकोस - कुठलंही एक नाव दिलंस तरी हरकत नाहीये

परत एकदा प्रचि न्याहाळत होतो. तेव्हा ते मनिमाऊच्या तपश्चर्येचे चित्र आवडले. मुख्य म्हणजे ते आता गाजत असलेल्या "आसाराम" घटनेशी चपखलपणे जुळते आहे.

मस्त फोटो नंदिनी.:स्मित: मनीमाऊ लय भारी. आमच्या इथे अशी पांढरी गुबगुबीत माऊ होती ती उभी राहिली मी तिच्या पोटाला गुदगुल्या करुन हैराण करायची.:फिदी: अर्थात ती तेव्हा छोटी पिल्लु होती, मग नखे बाहेर न काढता ती मला पंज्याने मारायची.:फिदी:

सगळी शिल्पे आवडली, खूप छान वाटले बघतांना. अजून ट्रिप होऊ देत तुझ्या अशा.

सिरीज मस्त होतेय नंदिनी

गंगावतरण कथादेखील महाभारतामधेच येते ना?
>>
नाही नंदिनी! महाभारतातदेखील गंगा आहे पण ती पितामह भीष्मांची माता म्हणून. अर्जुनाने शेवटी शरशय्येवर पडलेल्या भीष्मांना बाण मारुन गंगाजल पाजले होते.
बहुतेक इथेच घोळ होत असावा.
गंगावतरणाची कथा शिवपुराणात येत असावी. इथे शंकरांच्या मी तरी ती शिवलीलामृतात वाचल्याचे स्मरते.

दक्षिणेसाठी देखील गंगा तितकीच "इम्पोर्टंट" होती का?
>>
असेलच की! मलातरी महाबलिपूरमची शिल्पे एक काही थीम ठेऊन घडवल्यासारखी नाही वाटत. मुख्य म्हणजे ती दगडात कोरलेली आहेत. दगडाचा आकार, त्याचे स्थान पाहून त्यात काय कोरता येईल याचा विचार करुन घडवलेली असावीत.
एवढा मोठा प्रस्तरात जर महाभारत थीम ठेवली असती तर राजसुय यज्ञ, द्रौपदी स्वयंवर, द्रौपदी वस्त्रहरण, महाभारत युद्ध किंवा गीता उपदेशाचा सीन असे काहीतरी घडवता आले असते. पण त्या शिलेच्या मधोमध असलेली नैसर्गिक घळ शिल्पकाराला आकाशातून पडणार्‍या जलप्रपातासारखी भासली असावी आणि त्याने गंगावतरण कोरले असावे असे वाटते.

गंगावतरण म्हणजे भगीरथाने तप करुन स्वर्गातील गंगा पृथ्वीवर आणली, जी शंकरांनी आपल्या जटांमध्ये झेलली. ही गंगा मग नदी म्हणून वाहू लागली. हे झाले भगीरथवाले गंगावतरण

महाभारताच्या आधीपासुनच गंगा वाहत होती. हस्तिनापूरचा राजा शंतनूने गंगेशी लग्न केले आणि तिने भीष्माला जन्म दिला.
जेव्हा भीष्म शरशय्येवर पडले होते तेव्हा त्यांनी पाणी मागितले (देह सोडण्याआधी). तेव्हा अर्जुनाने जमिनीत बाण मारला आणि तिथून गंगेची एक धार भीष्माच्या मुखात पडली. गंगेनेदेखील मग आपल्या पुत्राला म्हणजे भीष्माला शेवटच्या क्षणी दर्शन दिले. इथे अर्जुनाने बाण मारुन गंगेचा प्रवाह युद्धभुमीवर निर्माण (अवतरित) केला म्हणून अर्जुनाने गंगा अवतरीत केली की काय असा घोळ झाला असावा.