निसर्गाच्या गप्पा (भाग २९)

Submitted by जागू-प्राजक्ता-... on 15 January, 2016 - 01:19

सर्व निसर्गप्रेमींना मकर संक्रांतीच्या व निसर्गाच्या गप्पांच्या २९ व्या भागाच्या हार्दिक शुभेच्छा.

निसर्गाच्या प्रत्येक ऋतूचा बाज अगदी निराळाच असतो. ग्रिष्मातला सळसळता रंगीत निसर्ग मनाला नव चैतन्य देतो. पावसाळ्यातला कोवळा निसर्ग मन हिरवगार करुन टाकतो. तर ऑक्टोबर हिटला अलविदा करत येणारी गुलाबी थंडी तरुणाईचा उत्साह वाढवते. या ऋतू बदलाला मानवा सोबतच निसर्गातील प्रत्येक घटक आपआपल्या परीने साद देत असतो. पानगळ, पालवी, मोहर, फळ-फुलां सोबत प्रत्येक सजिव आपली दैनंदिनी बदलत असतो. या नियमालाच अनुसरुन काही परदेशी पाहुणे आपल्या पिल्लांना मायेची ऊब मिळावी म्हणून दर वर्षी न चुकता आपल्या आजोळी स्थलांतर करतात. हिवाळ्यातील हे 'स्थलांतर' म्हणजे भटक्यांसाठी एक पर्वणीच असते.

भारतीय उपखंडातील हिवाळा हा विविध पक्ष्यांच्या स्थलातंराचा आवडता काळ. उत्तर ध्रुवाकडील कडाक्याच्या थंडी पासून संरक्षण मिळावे व लहान पिल्लांना अन्न मिळावे हा एकमेव उद्देश घेऊन फ्लेमिंगो पासून ते छोट्या प्लोवर पर्यंतच्या शे-दिडशे जाती-प्रजाती भारतातल्या विविध पाणथळ जागी स्थलांतर करतात. लडाख पासून ते कच्छच्या रणा पर्यंत... आसामच्या काझीरंगा पासून ते दक्षिणेतील पश्चिम घाटा पर्यंत आपला बसेरा टाकतात. आशिया उपखंडातील कमी थंडीचा प्रदेश या परदेशी पाहुण्यांच्या प्रजननाचा आवडता काळ असतो. राजस्थानातील वाळवंटांत येणार्‍या सारस क्रेनच माहेरपण तेथिल स्थानिक नागरिक अगदी आवडीने करतात. गुजरात मधिल Little Runn of Kutch सरोवराला गुलाबी छटा देणार्‍या रोहितपक्ष्यांची संख्या वर्षा गणिक वाढत असते. LRKच्या या सुदृढ अन्नसाखळीला मिळालेली ही पोचपावतीच आहे. काही स्थलांतरीत पक्षी भारतील दक्षिण भागाला जास्त पसंती देतात. त्याच मुख्य कारण म्हणजे केरळ पर्यंत पसरलेलं पश्चिम घाटाच सदाहरित जंगल, समुद्र किनारे आणि खाड्यांवर पसरलेली खारफुटीची जंगलं...

पक्ष्यांच्या या नैसर्गिक अधिवासा वर होणारं मानवी अतिक्रमण हा एक चिंतेचा विषय बनला आहे. निसर्गातील अन्न साखळी अबाधित राखली पाहिजे याची जाणिव प्रत्येकांत रुजवावी म्हणून Bombay Natural History Society आणि इतर पक्षी मित्रांच्या माध्यमातून अनेक चळवळी सुरु आहेत. त्याला महाराष्ट्र सरकार कडूनही सकारात्मक पाठिंबा मिळत आहे.. नामशेष होण्याच्या मार्गावर असलेल्या माळढोक पक्षासाठी राखिव जंगल मिळावं या करता मुख्यमंत्र्यांन कडून हिरवा कंदिल देण्यात आला आहे. सरकारी पातळीवर असे प्रयत्न होतच राहतील. पण त्या सोबतच सामान्य नागरीकांनीही निसर्गा प्रती आपल्या जाणिवा रुंदावल्या पाहिजेत. तरच ही पाहुणे मंडळी न चुकता दरवर्षी स्थलांतर करुन येत राहतील.

वरील मनोगत व फोटो मायबोली निसर्गप्रेमी इंद्रधनुष्य यांच्याकडून.

निसर्गाच्या गप्पा या धाग्याची सुरुवात ५ डिसेंबर २०१० पासून झाली.
मागील धागे.

(भाग १) http://www.maayboli.com/node/21676 (भाग २) http://www.maayboli.com/node/24242
(भाग ३) http://www.maayboli.com/node/27162 (भाग ४) http://www.maayboli.com/node/29995
(भाग ५) http://www.maayboli.com/node/30981 (भाग ६) http://www.maayboli.com/node/32748
(भाग ७) http://www.maayboli.com/node/34014 (भाग ८) http://www.maayboli.com/node/34852
(भाग९) http://www.maayboli.com/node/35557 (भाग१०) http://www.maayboli.com/node/36675
(भाग ११) http://www.maayboli.com/node/38565 (भाग १२) http://www.maayboli.com/node/40660
(भाग १३) http://www.maayboli.com/node/41996 (भाग १४) http://www.maayboli.com/node/43114
(भाग १५) http://www.maayboli.com/node/43773 (भाग १६) http://www.maayboli.com/node/45755
(भाग १७) http://www.maayboli.com/node/47785 (भाग १८) http://www.maayboli.com/node/48236
(भाग १९) http://www.maayboli.com/node/48774 (भाग २०) http://www.maayboli.com/node/49280
(भाग २१) http://www.maayboli.com/node/49967 (भाग २२) http://www.maayboli.com/node/50615
(भाग २३) http://www.maayboli.com/node/51518 (भाग २४) http://www.maayboli.com/node/52059
(भाग २५) http://www.maayboli.com/node/53187 (भाग २६) http://www.maayboli.com/node/54423
(भाग २७) http://www.maayboli.com/node/55016 (भाग २८) http://www.maayboli.com/node/55962

निसर्गाशी निगडीत काही पुस्तकांची यादी १५ व्या धाग्यापर्यंत पाहता येईल.

विषय: 
शब्दखुणा: 
Groups audience: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

मेधा.. डॉग्वुड..जबरदस्त...
मानु.. कॅप्सीकम चं पिल्लू.. वॉव सह्ही चमत्कार आहे .. मस्तं..

वा, सुंदर फोटो.
मला वाटतं नव्या तंत्रज्ञानाने सिमल्या मिरच्यांचे पिक घेताना असे होत असावे. मला संत्र्यामधे पण असे आतमधे दुसरे लहान संत्रे सापडते खुपदा.

पण फोटोत त्याखाली दिसणारी गोधडी पण मस्त आहे. >>>>खरंच खुप मस्त.. माझ्या आजीने खास ३-४ गोधड्या शिवल्या आहेत पिलुसाठी.मला म्हणते तु नको करुस्,,तुझे टाके ,,,कुठुन ही कुठे पळतात. Proud

मेधा.. डॉग्वुड..जबरदस्त...+१००
मानु.. कॅप्सीकम चं पिल्लू.. वॉव सह्ही चमत्कार आहे .. मस्तं..+१

माणिक बर झाल मारल नाही त्याला..

सिमला मस्तच, पण फोटोत त्याखाली दिसणारी गोधडी पण मस्त आहे.>>>>>>>>> हो माझंही लक्ष तिथेच जास्त गेले.

.

मेधा मस्त फोटो. एक पांढर्‍या फुलांचं झाड आहे आणि एक लाल फूल. यातलं डॉगवुड कुठलं?
माणिक मोती साप काय डेन्जर दिसतोय!
बघा बै...मी कशाचा फोटो दिलाय आणि पोरींचं लक्ष कुठे? Light 1 Proud
ही गोधडी पणतू साठी (माझ्या नातवासाठी) माझ्या आत्याने स्वता:च्या साडीची स्वता: शिवलीये.
सॉल्लिड अपसायकलिन्ग आहे ना? म्हणूनच जरा वेगळा विषय ....तरी निसर्गाशी निगडित असल्याने इथे इन्टरेस्टेड पोरीबाळीसाठी फोटो.....

आत्याला कळ्वते तुम्हा सर्वांनी केलेलं कौतुक!
भुईकमळ वाकळ शब्द खूप आवड्ला/तो. खूप दिवसांनी ऐकला.

ह्या बीबीवर मी नवीन आहे त्यामुळे ही पोस्ट इथे अस्थानी आहे किंवा कसं माहित नाही. पण तरी टाकतेच. मागच्या महिन्यात आम्ही पुण्याजवळच्या एका नर्सरीतून पिवळ्या जास्वंदीचं एक रोप आणलं. तिथल्या बाईने अगदी निगुतीने जास्तीत जास्त कळ्या असलेलं झाड निवडून दिलं. घरी आणल्यावर ३-४ वेळा मोठीमोठी फुलं आली.

1.JPG

पण आता नुस्त्या कळ्या येतात आणि फुलं पूर्ण फुलायच्या आतच पडून जातात.

2.JPG

आम्ही नर्सरीवाल्यांच्या सूचनेनुसार रोज एकदा सकाळी पाणी घालतो. तिथल्या बाईने साबुदाण्यासारख्या दिसणार्‍या गोळ्या खत म्हणून दिल्या होत्या. त्या महिन्यातून एकदा घालायला सांगितलं होतं. बहुतेक ते घातल्यावर झाडाचं असं झालं असेल. पण नक्की आठवत नाही.

ह्यावर काही उपाय असेल तर प्लीज सांगाल का? झाडाची ही अवस्था बघून अगदी वाईट वाटतंय. Sad

तसंच गुलाबाच्या एका झाडालाही फुलं यायचं जवळजवळ वर्षापासून बंद झालंय. काही खत वगैरे घालावं का? इथे मुंबईत कुठे मिळेल? दादरला वगैरे?

स्वप्ना, नर्सरीवाल्याने त्यावर हार्मोन्स वगैरे स्प्रे करुन मोठी फुले आणली होती. त्याचा प्रभाव ओसरल्यावर ती येणे बंद झालेय. झाडात पुरेसा जोम नाही. काही महिने कोवळ्या कळ्या खुडून टाकून झाडाची प्रकृती सुधारावी लागेल.
खतसोबत उत्तम मातीही हवी.

दादरला पुर्वी एक दुकान होते, प्लाझाजवळ पण ते आता नाहीये. खात्रीशीर माती व खत मिळवण्यासाठी भायखळ्याला स्टेशनसमोर ( पुर्वेला ) काही दुकाने आहेत, त्यांच्याकडे जावे लागेल.
दादरला, छबिलदास शाळेसमोर, जिन्याला लगटून ( उसाच्या रसाच्या दुकानासमोर, धुरु हॉलच्या बाजूला ) एक नर्सरी होती, पण आता त्यांनी व्याप कमी केलाय.

तसेही, अगदी लहान झाडांना एवढी मोठी फुले येणे नैसर्गिक वाटत नाही. नर्सरीवाले सर्रास अशी फसवणूक करतात

साबुदाण्यासारख्या दिसणार्‍या गोळ्या>>>>>> नक्की माहित नाही,पण ते युरिया आहे.एकाने खूप वर्षांपूर्वी सांगितले होते.त्यापेक्षा डाळ तांदूळ धुतलेले पाणी,मासे खात असाल तर ते पाणी इ.घाला.झाडे जोमाने वाढतील.

जास्वंदाच्या कळ्या गळत असतील तर बारीक किडे कारणीभूत असू शकतात. गळून पडलेल्या कळ्या बारकाईने पहा. किडे दिसले तर नीम ऑइल स्प्रे किंवा इतर ऑर्गॅनिक इन्सेक्टीसाईड वापरायला लागेल.
जास्वंदाला भरपूर उन, ह्युमिडिटी अन पाणी लागते. ते पुरेसे आहे का ?
फर्टीलायझर चे एन पी के ( नाय्ट्रोजन, फॉस्फरस पोटॅश ) नंबर्स काय आहेत ते विचारुन घ्या नर्सरी मधे.

जास्वंदाला १०-१०-१० किंवा २०-२०-२० अशा नंबर्स वाले फर्टीलायजर लागेल . गोळ्या असतील तर त्या स्लो रिलीझ टाइप असतात. जास्वंदाला दर दोन आठवड्यानी वॉटर सोलुबल फर्टीलायझर देणे जास्ती चांगले राहील.

गुलाबाला मातीमधे भरपूर ऑरॅगनिक मटेरियल, पाण्याचा नीट निचरा, भरपूर उन व नियमित पाणी लागते. तसेच एकदा फूल सुकले की ती फांदी फुलाच्या खाली ४-६ इंच कापावी.

दिनेशदा, देवकी, मेधा प्रतिसादाबद्दल खूप खूप आभार. आश्चर्याची गोष्ट अशी की काहीही न करता आजच सकाळी एक फूल पूर्ण उमललेलं आहे. Happy आता बघू आणखी येतात का ते.

>> नर्सरीवाले सर्रास अशी फसवणूक करतात

हे वाईट आहे ना? माझ्यासारखीला कसं कळणार? काही खुणा असतात का तपासून बघायला की हे झाड ट्रीट केलं आहे म्हणून?

>>डाळ तांदूळ धुतलेले पाणी,मासे खात असाल तर ते पाणी इ.घाला

मागे पेपरात वाचून डाळ धुतलेलं पाणी घालायचा प्रयोग केला होता पण झाडात घाण वास येऊ लागल्याने बंद केला Sad

>>गळून पडलेल्या कळ्या बारकाईने पहा. जास्वंदाला भरपूर उन, ह्युमिडिटी अन पाणी लागते. ते पुरेसे आहे का ? गोळ्या असतील तर त्या स्लो रिलीझ टाइप असतात. फर्टीलायझर चे एन पी के ( नाय्ट्रोजन, फॉस्फरस पोटॅश ) नंबर्स काय आहेत ते विचारुन घ्या नर्सरी मधे.

पूर्ण न उमललेल्या फुलात अळ्या/किडे नक्कीच नव्हते. ह्युमिडिटीचं म्हणाल तर आम्ही मुंबईकर म्हणजे ह्युमिडिटी निसर्गदत्त आहे. Happy उन भरपूर. पाणी सकाळी एकदा अर्धा ग्लास घालते. त्यापेक्शा जास्त घातलं तर कुंडीतून गळून जातं. रात्री पण घालू का? नर्सरी पुण्याजवळची आहे त्यामुळे तिथे सध्या जाऊन विचारणं अशक्यच आहे. रिसिटही फाडून टाकली सो नंबर नाही. त्या बाईने गोळ्या विरघळून जातील म्हटलं होतं पण काहि रोपात त्या अजून दिसतात. म्हणून ह्या महिन्याच्या सुरुवातीला घाबरून मी कुठल्याच झाडात त्या घातल्या नाहीत.

रविवारी उत्तन गोराई रस्त्यावर गाडी घेऊन गेलेलो. ताडगोळ्यांची खरेदी चालू असताना बाजूला रस्त्याकडेला एका झुडूपात हे फळ दिसले. आकाराने डाळींब्याच्या दाण्याएवढे होते आणि अगदी रसदार दिसत होते. कसले माहित नाही म्हणून खाण्याची रिस्क घेतली नाही. कुणाला माहित आहे?

हे त्याचे झाड...

स्वप्ना, तसे ओळखणे कठिण आहे, पण अगदी लहान झाडांना भरपूर आणि मोठी फुले आलेली असणे हे थोडे अनैसर्गिक आहे.
ज्या झांडाच्या बिया लावणे शक्य आहे, अशी झाडे लावली तर त्यांची वाढ नीट बघता येते. आणि अशी झाडे नीट वाढल्याशिवाय त्यांना फुले येत नाहीत. काही झाडांचे कंदही ( निशिगंध वगैरे ) मिळतात.

सध्याच्या मुंबईच्या वातावरणात रात्री पाणी घातले तरी चालेल. दिवसा ते लगेच उडून जात असणार.

दाणेदार खत विरघळण्यासाठी त्यावर नियमित पाणी पडले पाहिजे.

व्हीटी, अनोळखी फळ कधीही खाऊ नका. याबाबतीत पक्षी प्राणीही विश्वासू नाहीत, कारण काही विषारी फळे पचवायची ताकद त्यांच्याकडे असते. स्थानिक माणसे खात असतील, तर थोडी रिस्क घेता येईल.

तूमच्या फोटोतले सुंदर पालवी असणारे झाड, सीता अशोकाचे आहे.

अर्रे वा.. स्वप्ना.. स्वागत आहे तुझं या धाग्यावर.. होप तुझी सर्व झाडं फुलोत आणी निरोगी राहोत Happy

व्हीटीटी.. सुरेख फोटोज..

मानुषी.. कसलं देखणं फूल आहे गा/\ .. मस्तं

Pages