राजकोट शिव पुतळ्याच्या निमीत्ताने

साधी गोष्ट आहे, पुतळा पडला याचा अर्थ त्याची क्वालिटी चांगली न्हवती. त्याची चौकशी व्हायला पाहिजे. पुतळा पडल्याने अगदी काही जगबुडी होत नाही आणि शिवाजी महाराजांचा अपमान/त्यांचे कर्तृत्व कमी होत नाही. वादच घालायचा असेल तर पूर्वी झालेला ठाण्याच्या गडकरी रंगायतनचा किस्सा आठवतो. गडकरी यांचा एकच कान का दाखवला म्हणून पण वाद झाला होता.

<< व्यक्तीपुजेचे हे हिणकस उदाहरण म्हणावे लागेल. >>
भारतात व्यक्तीपूजा करण्याची आणि देवत्व बहाल करण्याची भलतीच हौस आहे, हेच खरे. मग ती व्यक्ती सचिन तेंडुलकर असो, लता मंगेशकर असो किंवा शिवाजी महाराज असो. त्यातही राजकारण इतके की फक्त शिवाजी महाराज का म्हटले, छत्रपती का म्हटले नाही म्हणून डोकी फोडणार आणि आंदोलन होणार. व्यक्तीपूजा केली जाणारी व्यक्ती आवडती पाहिजे, नुसती कामगिरी महत्त्वाची नाही, मगच व्यक्तीपूजा होणार. अन्यथा जे.आर.डी.टाटा यांची पण व्यक्तीपूजा झाली असती, त्यांचा पण एखादा पुतळा, रस्त्याला नाव, विमानतळाला नाव वगैरे प्रकार झाले असते. पण नाही. महाराष्ट्रात छत्रपती शिवाजी महाराज आहेत, मग काय, उद्या महाराष्ट्राचे नाव बदलून शिवाजीराष्ट्र झाले तरी आश्चर्य वाटणार नाही.

टीप १: हे पूर्णपणे वैयक्तिक मत आहे. कुणाचाही अपमान करायचा हेतू नाही. पण व्यक्तीपूजेचा उबग आला आहे.

टीप २: मी भारतीय पोष्टाची तिकिटे गोळा करतो. (Philately) त्यात सुद्धा व्यक्तीपूजा खूप मोठ्या प्रमाणात दिसून येते, कदाचित त्यातूनही व्यक्तीपूजेचा तिटकारा वाढला आहे.

चांगले लिहिलेत.
<तातडीने त्यावर व्यक्त होणारे अंधभक्त या प्रकरणी मिठाची गुळणी घेउन गप्प आहेत.> - कामं केली की कधी कधी चुका होतात. काँग्रेस कधी कामच करत नसे, त्यामुळे चुकाही होत नसत असं चारपाच लोकांनी लिहिलेलं वाचलं. म्हणजे एकाने कोणीतरी लिहिलं असेल आणि इतरांनी कॉपी पेस्ट केलं असेल.

पडलेल्या पुतळ्याचे फोटो टाकले नाहीत या बद्दल धन्यवाद . अगदी बघवत नाही.

ताशी ४५ कि मी वेगाच्या वार्‍यामुळे पुतळा पडला असे वक्तव्य अगदी हास्यास्पद आहे. मोदी यांची माफी म्हणजे उद्धटपणा चा कळस आहे. माफीवीराला मधेच घुसडावून जनतेचे लक्ष इतरत्र भरकटविण्याचा अयशस्वी प्रयत्न झाला. आता लोकांना कळायला लागले आहे. किती दिवस मुर्ख बनविणार?

१- २ फूटाच्या चार मुर्ती बनविण्याचा अनुभव असणार्‍या, २४ वर्षे वयाच्या आपटेला एव्हढे मोठे कंत्राट कसे मिळाले ? डिग्री पण बनावट? भ्रष्टाचाराबद्दल काहीच गांभिर्य नाही आहे.

<< काही भक्त मंडळीनी विरोधी पक्षाच्या लोकांनी पुतळ्याच्या पायथ्याशी अ‍ॅसिड ओतून बोल्ट मुद्दाम गंजतील अशी व्यवस्था केल्याचा शोध लावला. >>

------ समुद्राच्या पाण्यात मिठ कुठून आले, कुणी मिसळले हे पण गृहखात्याने बघायला हवे.

लेख योग्य वाटला. काही भाग पटला नाही. पहिल्या दिवशी प्रकरण गंभीरपणे घेतले गेले नव्हते हे अगदी बरोबर वाटले. नौदल, कमलनाथ, नेहरू हे विषय फडणवीसांनी आणायची गरज नव्हती. ते विषय जिव्हाळ्याचे असल्यास ते त्या त्या वेळी ऐरणीवर आणायला हवे होते. महाराजांचा पुतळा पडला, शुद्ध माफी मागणे व अजून भव्य स्मारक उभारणे एवढेच करायला हवे. मोदींच्या माफी मागण्यात 'देहबोली योग्य नव्हती' हा मुद्दा काढून प्रकरण आणखी विखारी करण्यात आले. मोदींनी सावरकर हा विषय यात घेण्याची गरज नव्हती.

गेल्या काही वर्षांत काही महापुरुषांचे उल्लेख, त्यांच्याबद्दलचे सार्वजनिक संभाषण / वर्तन हे सगळे अति संवेदनशील विभागात पोचलेले आहे. यामुळे असे झाले आहे की सामान्य माणसाच्या मनातील खऱ्या श्रद्धेचे स्थान आता भीतीने घेतले आहे. महाराजांचा पुतळा पडणे हे सामान्य माणसाच्या (आणि राजकारण्यांच्याही) दैनंदिन आयुष्यावर 'प्रत्यक्षात' जितका प्रभाव पाडते त्यापेक्षा कितीतरी अधिक परिणाम एक होर्डिंग पेट्रोल पंपावर कोसळण्याचे असतात. तो प्रसंग हळूहळू विस्मरणात जातो व महाराजांचा पुतळा पडणे हे सत्तापालटासाठीचे हत्यार ठरू शकते याची जाणीव प्रखर होते.

आव्हाडांच्या हातून अनवधानाने बाबासाहेबांचे चित्र असलेला कागद फाडला गेला त्यावरही राजकारण व्हायला नको होते. त्यांनीही सपशेल माफी तीन, चार वेळा मागितली. माफी मागताना तेही हळवे झाले होते असे नाही.

फक्त आता इतकेच झाले आहे की 'विरोधकांचे श्वास घेणेही चुकीचे आणि आपले खून करणेही वैध' या पातळीला दोन्ही बाजू पोचल्या आहेत (केव्हापासूनच, खरे तर).

बाबासाहेबांना कळणार नाही की त्यांचा फोटो या देशात चुकून फाडला गेला, दादोजींना कळणार नाही की लाल महालातील त्यांचा पुतळा ते विशिष्ट जातीचे असल्याने मुद्दाम कचऱ्याच्या गाडीतून पु ल उद्यानात नेऊन भिरकावण्यात आला, खुद्द महाराजांना कळणारही नाही की त्यांच्या असंख्य पुतळ्यांपैकी एक पुतळा पडला, पण होर्डिंगखाली मेलेल्यांचे नातेवाईक, बदलापुरच्या चिमुरड्यांचे भावविश्व, गोमांस घेऊन जातो म्हणून मार खाणारा वृद्ध ही प्रकरणे 'फावल्या वेळात चघळायची' ठरतील.

पुतळा प्रकरणातील भ्रष्टाचार बाहेर यावा व आरोपींना कायद्यानुसार शक्य तितकी कडक शिक्षा व्हावी.

=====

>>> जनतेचे लक्ष इतरत्र भरकटविण्याचा अयशस्वी प्रयत्न झाला. आता लोकांना कळायला लागले आहे. किती दिवस मुर्ख बनविणार?

दहा वर्षे बनवत आले आहेत, लोकांनी अजून पाच वर्षे मूर्ख बनवायला परवानगी दिली नुकतीच! लोकांना शहाणे बनवू शकणारे 'निवडून येण्यात' स्वारस्यच दाखवत नाहीत तर लोक तरी काय करणार!

'विरोधकांचे श्वास घेणेही चुकीचे आणि आपले खून करणेही वैध' या पातळीला दोन्ही बाजू पोचल्या आहेत (केव्हापासूनच, खरे तर).>>>

वा, अगदी अचूक लिहिलं आहे

छान पोस्ट, बेफि

धागा आवडला. चांगला आढावा घेतला आहे.
वरची बेफिंची प्रतिक्रिया ही बरिचशी पटली. व्यक्तीपूचेचा उबग आहे. या सगळ्याच महापुरुषांना आता इतिहासात बंद करुन टाकावे आणि त्यांचं नावही काढू नये आणि वर्तमानात आणि भविष्यात बघावे. पण तसे न व्हावे ही तो श्रींची इच्छा! सो बसा बोंबलत, काही होणार नाही.

नालायक लोकानी नौदलालाही भ्रष्ट ठरवले, ह्याना आणखी दोन महिने झेलून महाराष्ट्र कंबरड्यात लाथ घालून हाकलून लावणार आहे. भाजप हे शेणापट्ट्यातील पक्ष शेणपट्ट्यातच बरा.

का? नौदल भ्रष्ट नसतं का? जितका समाज भ्रष्ट तितकेच नौदल ही भ्रष्ट असणार ना! ते त्या समाजातूनच येतात ना?

तिथे पुतळा बसवायची कल्पना कोणाच्या डोक्यात आली? पाच महिन्यांत पुतळा बसवून हवा, अशी कोणाची इच्छा होती? याचे लेखी पुरावे मिळणार नाहीत.

गडबडीने उद्घाटन करण्याचा हव्यास
लोक इतरांची व्यक्तिपूजा करतात. पण काही लोक जिथे तिथे स्वतःचीच पूजा करतात आणि करून घ्यायचा घाट घालत असतात

भाजपा आणि शिंदे सेनेने पुतळा प्रकरण अतिशय चुकीच्या प्रकारे हाताळले. त्यामानाने अजित पवार योग्य रिॲक्ट झाले,माफी मागून मोकळे. लोकसभा निवडणुकीच्या आदी उद्घाटनाचा दबाव नक्कीच टाकला असणार. विरोधी पक्ष ह्याचा भरपूर फायदा उठवणार अस दिसतय.

काय झालं कोण चुकलं हे बाहेर येईलच.
धडे घेणारे घेतीलच, धडे शिकवणारे शिकवतीलच लवकर.

दादोजींना कळणार नाही की लाल महालातील त्यांचा पुतळा ते विशिष्ट जातीचे असल्याने मुद्दाम कचऱ्याच्या गाडीतून पु ल उद्यानात नेऊन भिरकावण्यात आला>>

कोंडदेवाचा पुतळा हटवला कारण मुळात तो तिथं असायलाच नको होता. इतिहासाच्या साधनांत तळटीपेएवढंच महत्त्व असलेलं हे नाव काल्पनिक गोष्टी सांगून रंगवून रंगवून मोठं केलं गेलं. या हातचलाखीत 'कादंबरीकार' पुरंदरेंचं योगदान मोठं आहे.‌ पुढे याच बनावट धाग्यादोऱ्यांचा विस्तार करत जेम्स लेननं हगून ठेवलं, हे असलं कोण सहन करणार होतं?
(यासंदर्भात एक उदाहरण आठवतं. सरदेसाईंनी नानासाहेब पेशव्यांवर एक ग्रंथ लिहिलाय. त्याला शेजवलकरांची पन्नास पानांची अतिशय उत्तम प्रस्तावना आहे. अगदी जरूर वाचावी अशी आहे. त्यात शेजवलकरांनी इतिहासकराची दृष्टी कशी साक्षेपी असावी, यासंबंधी मांडणी केली आहे. यावर तात्कालिक एक संशोधक त्यांना म्हणालेले की, 'अहो, पेशव्यांबद्दल लिहितांना आपण जरा जपूनच लिहिलें पाहिजे, नाहीतर हे ब्राह्मणेतर लोक आपल्याच वाक्यांचा आहेर आपणांस करतील व त्यांचा आपल्याविरुद्ध उपयोग करतील'. यातून त्या संशोधकाची इतिहासाबद्दलची कल्पना काय असावी, यावर प्रकाश पडतो.)
पुरंदरे, बेडेकरांनी कागदपत्रं गोळा करण्यासाठी भरपूर पायपीट केली, हे सगळं मान्य आहे, त्याबद्दल आदर आहे. पण मांडणी करताना, लिहिताना जो साक्षेप पाळायला पाहिजे होता, तो पाळला नाही. राजवाडे, गजानन भास्कर मेहेंदळे, वा सी बेंद्रे, इरावती कर्वे, कुरूंदकर यांच्यावर कुणी आक्षेप घेत नाही, जात काढत नाही. कारण त्यात इमानदारी दिसते. भ्रामक शब्दबंबाळ बुडबुडे दिसत नाहीत. वाचताना, हे समाजमनाला मॅनिप्युलेट करायला, कळपासारखं एकाच दिशेनं हाकायला लिहिलंय, असं वाटत नाही.

ते आव्हाडांचं महाडमधलं आंदोलन हे मुळातलं 'मनुस्मृती जाळण्याचं आंदोलन' होतं, जे बाबासाहेबांच्याच विचारांना धरून होतं. आंदोलन तापलं असतं तर मनुस्मृती चं झेंगट संघ भाजपवर शंभर टक्के उलटलं असतं. बचाव करताना तोंडाला फेस आला असता. ते याप्रकरणी गुंगारा द्यायला एक सेफ एक्झिट शोधत होते. ती आव्हाडांच्या अनावधानाने फोटो फाडण्यातून आयतीच मिळाली.
अभ्यासक्रमात गुपचूप मनुस्मृती घुसवायला निघालेले लोकच पुन्हा 'बाबासाहेबांचा अपमान' 'बाबासाहेबांचा अपमान' म्हणून बोंबलायला लागले. संघ भाजपवाले अशा गंमतीजंमती नेहमी करत राहतात. त्यात काही नवीन नाही. आधी खोडी काढायची आणि उलटा रट्टा बसला की कांगावा करायचा.

महाराजांचा पुतळा पडणे हे सामान्य माणसाच्या (आणि राजकारण्यांच्याही) दैनंदिन आयुष्यावर 'प्रत्यक्षात' जितका प्रभाव पाडते त्यापेक्षा कितीतरी अधिक परिणाम एक होर्डिंग पेट्रोल पंपावर कोसळण्याचे असतात>>

ही अशी तुलना, सांगड अस्थानी आहे. पेट्रोलपंपावरचा होर्डींग पडून जीव जातो.‌ जीवाचं काय? उद्या जायचा तो आज जाईल. असाही तसाही जातोच आहे.‌
परंतु महाराजांशी संबंधित जे जे काही असतं, त्यासोबत लोकांच्या भावना, श्रद्धा गुंतलेल्या आहेत. त्यांच्या नावाचा घोष ऐकला तरी आतून काहीतरी ऊबदार असं वहायला लागतं.‌ लोकांच्या मनात जे काही पावित्र्य, मांगल्य, अभिमान, अस्मिता, मनीमानसीचा मानबिंदू, प्रेम, आदर, जिव्हाळा, भक्कम आश्रयस्थान असं जे काही असतं, ते महाराजांशी जोडलं गेलं आहे. हे नसेल तर सगळा वजूद च खतम होतो. तो काही फक्त महाराजांचा पुतळा नसतो. हे सगळं असतं.‌ पुतळा पडतो तेव्हा हे सगळं कोसळून पडतं.‌ या शब्दासाठी माफ करा, पण जे कुणी या घटनेला जबाबदार आहेत, त्यांनी सरळसरळ हरामखोरी केलेली आहे.

नॉन बायोलॉजिकल मोदी हे चमको प्रवृत्तीचे आहेत. सतत स्वतःला चमकवायची संधी शोधत असतात. संधी मिळत नसेल तर घाईघाईनं काहीतरी इव्हेंट तयार करून तिथं प्रकट होतात. ध्यानाला बसतानाही शेकडो कॅमेऱ्यांच्या लखलखाटाची सोय आधी करून ठेवतात.
महाराष्ट्रातलं महाराजांचं स्थान सगळ्या जगाला माहितीय. मोदीनाही माहितीय. लोकसभेच्या तोंडावर त्यांच्या नावानं काय पदरात पाडून घेता आलं तर बघावं, म्हणून तो पुतळा अक्षम्य, गुन्हेगारी स्वरूपाच्या हलगर्जीपणानं उभा केला. त्याच्या अनावरणाचा देशभर इव्हेंट केला. आता पुतळा पडल्यावर सगळी ढकलाढकली करून झाल्यावर लपवायला तोंड राहिलं नाही म्हणून व्हॉट अबाऊट्री करत दरडावल्यासारखी माफी मागतायत. असं कसं चालेल?

भाजपाने निवडणूका तोंडावर आलेल्या असतांना विक्रमी वेळेत पुतळा उभारणीचे काम युद्धपातळीवर हाती घेतले होते. नेहेमीच निवडणूकीतला फायदा हाच एकमेव उद्देश भाजपाचा असतो. आता विरोधकांनी पुतळ्याचे राजकारण का करायला नको? अर्थात तेव्हढा मुरब्बीपणा, कोडगेपणा , खोटेपणा विरोधकांकडे नाही.

झालेल्या भ्रष्टाचाराची चौकशी करायची, दोषी व्यक्तींवर कारवाई करायची, पण आता गृहमंत्र्यांना सुरत लुटीचा प्रश्न महत्वाचा वाटतो. जनतेचे लक्ष इतरत्र वळविणे आणि आपटेला पळायला पोषक वातावरण कोण तयार करत आहे?

तुम्ही विरोधकांना मुगल, औरंगजेब, अफजलखान असं काय काय म्हणणार आणि त्यांनी पुतळा पडल्याचं राजकारण करू नये अशी अपेक्षा ठेवणार?

मोदी उत्तम, उत्कृष्ट वक्ते आहेत म्हणे. मग माफी मागतानाचा त्यांचा आवाज माफी फेकून मारल्यासारखा वाटतो, असं म्हटलं तर काय चुकलं?

आता तो शिल्पकार गायब झाला. मुळात त्याची निवड कशी झाली? त्याचं नाव कोणी सुचवलं?

पुतळ्याचं अनावरण करायला राजा आला, त्याच्यासाठी हेलीपॅड बांधले केले गेले, त्याला किती खर्च आला? ते कायमचे वापरात राहणार आहेत का?

महाराजांनी सूरत लुटली नाही असं म्हणून फडणवीसांनी पुन्हा एकदा गुजरातचरणवंदना केली आणि महाराष्ट्रद्वेष दाखवला.

अयोध्येत अर्धवट बांधलेल्या मंदिरात प्राणप्रतिष्ठा करून रामाला वापरलं. त्याचं फळ मिळालं. इथे कमअस्सल दर्जाचा पुतळा घाईघाईत उभारून महाराजांना वापरायचा प्रयत्न केला. त्याचंही फळ मिळेल.

>>> पेट्रोलपंपावरचा होर्डींग पडून जीव जातो.‌ जीवाचं काय? उद्या जायचा तो आज जाईल.

सुरेख लिहिता आपण!

होर्डिंगखाली दबलेले सगळे मृतदेह बाहेर निघाले नव्हते, तोवर त्याच उपनगरात राजाचा रोड शो झाला होता की!
त्या मृतांना राजाने श्रद्धांजली वाहिली होती का?

>> सुरेख लिहिता आपण! >>
आपणही वरती सुरेख पीळ टाकलेत !

बापरे! केवढा राग आहे लोकशाही पद्धतीने निवडून आलेल्या नेत्याबद्दल!

हे सगळे बदलून टाका मित्रांनो, आवडत्या नेत्याला विजयी करा

ते लोकशाही पद्धतीने निवडून आलेत यावर त्यांच्याच अर्थमंत्र्यांच्या पतीचा विश्वास नाही.

अरे पण हा कसला क्रायटेरिया आहे?
भ्रष्टाचार करणारे, द्वेष पसरवणारे, गुन्हे करणारे कित्येक नेते आहेत ते कुठल्या पद्धतीने निवडुन येतात?
राग, लोभ हे नेते काय करतात किंवा दिवे लावतात यावरून लोक ठरवतील ना. त्यात लोकांमध्ये दुमत जरी असले तरी लोकशाही पद्धतीने निवडुन येण्या न येण्याचा संबंध काय?

हिटलर!
रशिया चायना नॉर्थ कोरिया इराण सगळीकडे लोकशाहीच आहे.

आपणही वरती सुरेख पीळ टाकलेत !>>> जबरदस्त! और ये रहा सिक्सर!

57 people died in hoarding collapse. Those families are destroyed. Please read up on concept of dependents. School children elders needing care .all for now fault of theirs. Respect the victims over cold logic.

महाराजांचा पुतळा पडला, शुद्ध माफी मागणे व अजून भव्य स्मारक उभारणे एवढेच करायला हवे. >>> हो. ते सावरकर, सूरत बिरत त्यात कशाला आणले काय माहीत. ८-१० महिन्यांत पुतळा कोसळतो, तो ही शिवाजी महाराजांचा. यात खूप हलगर्जीपणा झालेला दिसतो. आणि विरोधक राजकारण करणारच. राजकारण भाजपने काय कमी केलेले नाही पूर्वी अशा बाबतीत.

कोंडदेवाचा पुतळा हटवला कारण मुळात तो तिथं असायलाच नको होता >> कहाँ से कहाँ पहुच गये! Wrong at so many levels म्हणतात तसे झाले हे.
एकतर पुरंदर्‍यांनी इतिहासकथनाचे नियम पाळले नाहीत. शब्दबंबाळ्/भावनिक लिहीले. हा "साहित्यिक" आक्षेप झाला. तो ठीक आहे. पण त्यावरून "हातचलाखी", "मॅनिप्युलेट", "एका दिशेने हाकायला" वगैरे आरोप केले आहे त्त्याचा बेसिस काय? त्याहून वाईट म्हणजे त्यांचा संबंध जेम्स लेन शी जोडून जणू काही यात पुरंदर्‍यांचाच हात असल्यासारखे ध्वनित केले आहे. पुरंदर्‍यांनी नक्की काय अजेंडा राबवला आहे त्या पुस्तकात? मी किमान ३-४ वेळा ते वाचले आहे. मला तरी त्यात काही अजेंडा बिजेंडा जाणवला नाही. ते पुस्तक २०-३० वर्षे मराठी लोक वाचत होते, त्यांचे जाहीर कार्यक्रम बघत होते. कोणाला दिसला नाही तो अजेंडा? राष्ट्रवादी वेगळा पक्ष झाल्यावर त्यांना अचानक साक्षात्कार झाला. त्यांचे लेखन शब्दबंबाळ जरूर आहे. पण साहित्यिक आरोप वेगळे आणि इतके हीन आरोप वेगळे.

आणि त्याही पुढे जाऊन - एक शाहीर्/कादंबरीकार म्हणून त्यांचे स्वातंत्र्य आहे जसे दाखवायचे तसे. तरीही - पुरंदर्‍यांनी दादोजींना बळंच मोठे केलेले नाही. त्यांनी ज्या घटना लिहील्या आहेत त्या "शिवाजी अ‍ॅण्ड हिज टाइम्स" मधेही नोंदल्या आहेत जदुनाथ सरकारांनी.

शेवटी, कोणत्याही संघटनेला हे स्वतःच ठरवून पुतळे हलवण्याचा अधिकार कोणी दिला? त्याचे समर्थन कशाला? तो हलवणार्‍यांत दोन माजी न्यायाधीशही होते. आणि वर हे म्हणे पुरोगामी.

आपटेला पकडला.

आपटे अपेक्षे पेक्षा बराच लवकर पकडला गेला. आता पुतळा उभारणी मधे झालेला भ्रष्टाचार बाहेर निघेल. कंत्राट आपटेला कसे मिळाले ? कुणी शिफारस केली होती? पात्रता निकष काय होते?

design, proposal, शिल्पाचा आराखडा आपटे , पाटील यांनी दिला असला तरी त्याला मान्यता देणारे कोण अधिकारी होते? त्यांच्यावर दबाव कुणी आणाला ?

भरत यांनी वर महत्वाचा प्रश्न विचारला आहे. पुतळा तिथे उभारला जावा , विक्रमी वेळेतच उभारला जावा अशी मागणी कुणाची होती?

३० फुटाचा पुतळा उभारु शकत नाही हे सिद्ध झाले आहे आणि अशा वेळॅए गप्पा १०० फुटाच्या करणे हास्यास्पद वाटते. जो बूंद से गई वो हौद से नही आती.

<< 57 people died in hoarding collapse. Those families are destroyed. Please read up on concept of dependents. School children elders needing care .all for now fault of theirs. Respect the victims over cold logic. >>
------ सहमत. प्रत्येक जिव महत्वाचा आहे.

नैसर्गिक आपत्ती वर आपले नियंत्रण नाही, प्रयत्नाने मनुष्यहानी / वित्तहानी कमी करु शकतो. infrastructure projects वर आपले १०० % नियंत्रण आहे. त्या मधे होणार्‍या गलथानपणा मुळे होणारी जिवीत हानी सदोषमनुष्यहत्या या प्रकारांत मोडू शकते.

नियमबाह्य आकाराचे भले मोठे होर्डिंग पडून ५५+ लोकांचे प्राण जाणे किंवा मोरबीचा पूल पडून १३५ लोकांचा मृत्यू व अशा सहज टाळता येणार्‍या घटना सदोषमनुष्यहत्या या प्रकारांत मोडतात.