शब्दवेध व शब्दरंग (३)

शाह मात् >> शह देणे - मात देणे

हिंदीत ‘शामत आना’ असा वाक्प्रचार आहे, तोही या ‘शाह मात’चाच अपभ्रंश असावा, अर्थही तसाच (कोंडीत सापडणे, आपत्ती) आहे.

मात् वरूनच मौत आलं असेल का?

शामत बरोबर वाटतंय.

'बिलामत' पण याच माळेत गुंफता येईल काय?

मामी, हो बहुतेक !
आणि मयत ही !

>>>>>रत्नगर्भा, खगवती, अपारा, विपुला, रेणुका
@मानव वाह!!!

ठै = ठाण देणे, चिकटून बसण

ठाई - स्थाई???

पासून करता पास्न शब्द ऐकला होता (जुन्या मराठी सिनेमात 'कवापास्न' (कधीपासून) हा खूप कॉमन शब्दप्रयोग असायचा)

स्न हा नवीन समजला.

त्यास्न, तुम्हास्न म्हणजे त्याला, तुम्हाला.
पास्न म्हणजे पासुन.
तेव्हा फक्त स्न हा प्रत्यय लागुन पासून असा अर्थ निघण्याची उदाहरणे आहेत का?
तसेच तो एकाक्षरी वापराची?

त्यास्न, तुम्हास्न >>> ते त्यास्नी, तुम्हास्नी असतया न्हवं ?

बाराखडीतले प्रत्येक अक्षर हे सार्थ आहे हे सिद्ध करायचा या गोरे यांनी अगदी चंग बांधलेला दिसतो!
ओढून ताणून प्रत्येक अक्षराला अर्थ दिला आहे असे वाटते!

आधी वर थोडी चर्चा झाली तो “पाट” शब्द अनेकार्थी आहे, असे लक्षात आले. संदर्भानुसार अर्थ पूर्ण बदलतो:

पाट =
कालवा
बसायचे आसन
श्रेष्ठपणा, मोठेपण
लग्न / पुनर्विवाह (पाट लावणे)
हजामतीचा पट्टा
रजस्वला होणे (पाटी बसणे)

दोन्ही पाट एकप्रकारे वस्त्रच तरी गोण”पाट” आणि आंतर”पाट” सारखे नाहीत

असे अनेकार्थी शब्द शब्दकोडी रचणाऱ्या
लोकांचे फ़ेवरेट असतात. इथले शब्दप्रभू सुचवतील काही.

आणि हे सगळे शब्द अधिकृत मराठीतले म्हणून धरायचे का?
उदा
मोहल्ला, शामत ई.

<<मुद्राचिरी, शाह मात् >>
छान माहिती.

दिग्+ अंबर सारखेच अन्य काही शब्द:

दिग्-विजय = दिग्विजय
दिग्-पाल
दिगंतर
दिगंती - अशी कीर्ती पसरत असते जनरली
दिग्-दर्शन

मांत्रिक तांत्रिक करतात ते एक दिग्-बंधन

हिंदीसारखाच मराठीत सध्या खूप चलनात असलेला “दिग्गज” सुद्धा असाच जन्मला असावा, त्याची व्युत्पत्ती नाही समजली मात्र.

व्याघ्रांबर, मृगांबर, नीलाम्बर, पीतांबर, श्वेतांबर !

जय हो !

दिग्गज = दिग् +गज . प्रत्येक दिशेच्या अंती असलेला एकेक हत्ती. ऐरावत , पुंडरीक, वामन, कुमुद, अंजन, पुष्पदंत, सार्वभौम आणि सुप्रतीक

( वा. गो. आपटे)

मी दिग्गज म्हणजे दिशा जिंकणारा असा अर्थ समजत होतो. अनिंद्य, तुमच्यामुळे हा अर्थ शोधावासा वाटला आणि मिळाला.