भुकेले आणि माजलेले

फारच चांगला लेख लिहिलायत तुम्ही. अगदी मन लावून वाचला मी.
मी ही एका मोठ्या कंपनीत नोकरी करते आणि आमच्या ऑफिसच्या बाहेर अनेक टपरी पैकी एका टपरीत मी जेवायला गेले होते. तिथे ताटं उचलणारा कामगार एक पन्नाशी ओलांडलेला माणूस करत होता आणि त्याचबरोबर ताटात उरलेलं सगळं (आधी जेवून गेलेल्या माणसाने टाकलेलं) खात होता... मला अगदी गलबलून आलं. मी त्या माणसाच्या जवळ जाऊन त्याला म्हटलं हे ३० रुपये घ्या, जेवण ऑर्डर करा आणि जेवा मनसोक्त स्वच्छ पण तो माणूस माझं बोलणं ऐकलं न ऐकल्यासारखं करून निघून गेला. बिल देताना टपरीचा मालक मला म्हणाला आम्ही त्याला जेवू घालतो, पण त्याला अशी ताटात उरलेलं खायची सवयच आहे.
ही एक मी पाहिलेली न शमणारी भूक.

पण काय आहे ना.. अन्नाची भूक असणारे गरजू कितीतरी परवडले, पण पैशाची भूक भागवायला आपलं आयुष्य पणाला लावणारे भिकारी? त्यांचं काय?

अन्न (खाऊन माजा) टाकून माजू नका असे म्हणतात ते खरं आहे.
अन्नाची नासाडी होऊ न देणं आपल्या हातातच आहे. हे वळण सगळ्यांनाच लागले पाहिजे.

लेख आवडला! मला तर आजकाल रिसेप्शन मध्ये जेवायची इच्छाच मेलीये.... असं वाटतं बुफे चार अर्थ लोकांना कधी कळणार?

फारच चांगला लेख लिहिलायत तुम्ही. अगदी मन लावून वाचला मी.<<<+१११

कळकळीने लिहिलय, अन ते वास्तव आहे.
फक्त किमान "मी" तरी या वास्तवात बसतो तर कसा, याचा विचार वाचकाने केला तर लेखाचे सार्थक झाले.

आमच्याकडे अन्न पानात न टाकण्याविषयी कडक शिस्त होती, इतकी की भान्ड्यात प्यायचे पाणी देखिल अर्धवट सोडुन दिलेले चालायचे नाही. व आमचे वडिलधार्‍यांनी ही शिस्त आम्हाला "मुस्काटात भडकावुन/ भडकावण्याची धमकी" देऊनच आमचे अंगी बाणवली होती.

अजुन एक प्रकार बघायला मिळतो तो म्हणजे खाताना भरमसाठ अन्न खाली सांडविण्याचा. अगदी किळस येते. कॅन्टिनमध्ये असे नग बरेच बघायला मिळतात. तर याबाबतही अन्नाचा एक कणही खाली न सांडवता खाण्याची शिस्त कठोरपणे अंमलात आणली जायची.

लेख आवडला!

सुरेख लेख!!

छान लिहिलयं.. ते तात्पर्य अस प्रत्येक प्रसंगाखाली लिहिलेल आवडल नाही.. प्रसंगातून ते व्यवस्थित पोहचतय..
बाकी असे सारे प्रसंग कधी ना कधी पाहिलेले.. पैसे देण्यापेक्षा अन्न दिलेले कधीही चांगले..

आणखी एक.. बुफे पद्दत मलासुद्धा आवडत नाही.. खुप नासाडी होते अन्नाची... महत्वाच म्हणजे ताटात अन्न टाकायच नाही हे आपल्याला आपल्या आई वडीलांनी व्यवस्थित शिकवलेलं, पण आजकालचे पालक मात्र त्याबाबतीत उदासिन दिसतात... इथे आपण लहानपणी रट्टे खाल्ले तर काही वाटायचं नाही पण आजकाल लेकरांना पालकांची ना सुद्धा मंजुर नसते..त्या छटाक वयाच्या पोरांची अस्मिता वगैरे दुखावते.. या गोष्टीसाठी मलातरी पूर्णतः मोठे लोक जबाबदार वाटतात...फुकटात मिळालं कि ओरबाडून खायची सवय बाकी काही नाही..
माझ्याकडे अजुनही हॉटेमधे गेल्यावरही उष्ट टाकू देत नाही.. ओरडा बसतोच..

खूप सुंदर लेख! माझ्या मनाला नेहमी छळणारे असे हे प्रसंग आहेत.
हॉटेल, समारंभ ह्या ठिकाणी तर अन्नाची नासाडी करतातच. पण धार्मिक ठिकाणी मिळणारा "महाप्रसाद" सुद्धा भरपूर घेऊन टाकणारे महाभाग बघीतलेत मी. वाढताना प्रमाणात वाढलं, आणि "अजून हवं असेल तर हे संपवून परत या" असं सांगितल तर राग येतो. वाद घालतात. जास्त प्रमाणात घेऊन, नंतर अर्ध्यापेक्षा जास्त ताट टाकून दिलं जातं, वाढताना, नको असेल तर नको, किंवा कमी वाढा हे सांगणं नाहीच. घ्यायचं आणि टाकून द्यायचं. वाढलेल ताक सुद्धा टाकून दिलेलं मी पाहिलेय. संताप संताप होतो. काही बोलून उपयोग होत नाही. ऐकून न ऐकल्यासारखं करून निघून जातात.
अशा लोकांना काहीतरी कडक शिक्षा केली पाहिजे. ज्यामुळे ह्या गोष्टींना जरा तरी आळा बसेल.

ज्यांना मिळत नाही ते अन्न अन्न करून मरतात. आणि ज्यांना मिळतय ते टाकून देतात.

खुप छान लेख... लग्न, पार्टी मध्ये अन्न जास्त घेवुन टाकणार्‍यांचा खुपच राग येतो..

छान लेख.
अन्न वाया घालवणे खरेच वाईट. मग ते गरजे पेक्षा जास्त वाढून घेऊन टाकुन देणे असो की उरतय म्हणुन जबरदस्तीने पोटात ढकलणे असो.
जास्त वाढून घेतल्याची / वाढल्या गेल्याची चूक लक्षात आल्यास, जास्तीचे अन्न ताटात अथवा पोटात टाकून देण्यापेक्षा पार्सल करुन नेणे आणि ते पुढल्या खाण्याची वेळी खाणे अथवा ते शक्य नसेल तर गरजुंपर्यंत पोचवणे योग्य. अशी सवय मुलांनाही लावावी ( लेखातील दुसरा प्रसंग.)

मुलांवर लहापणीच हे संस्कार केले तर, पुढे ती नीट वागू शकतील. पण पालकांनाच ती चूक वाटत नसेल तर? तेच जर अन्न टाकत असतील तर मुल तेच करणार.

कधीकाळी असलेल्या सुबत्तेतून हे सर्व आलेय. एका राज्यात ताटात काही न टाकणे हा ताटाचा अपमान समजला जातो.
काही घरात, जेवणार्‍याने मागण्या आधीच त्याच्या ताटात तो पदार्थ पडला पाहिजे, या कडे कटाक्ष असतो.

लिंबू म्हणतोय ते संस्कार आमच्या घरातही आहेत. पदार्थाची भांडी मधे ठेवली जातात व आपल्या हाताने वाढून घ्यायचे
अशी पद्धत आहे. भांड्यातील पदार्थ संपत आला असेल तर आणखी कुणाला हवा आहे का, ही विचारपूस करायची
सवयही, लहानपणापासूनच आहे.

चांगले लिहीले आहे. सहमत

आंम्ही पण सगळे असेच जेवायला बसतो मध्ये सगळी भांडी घेवुन.. वाढणे नाहि.. ज्याला जितके हवे तितकेच वाढुन घ्यायचे.. त्यामुळे कुणाला कमी अधिक होत नाहि.. शिवाय संवाद साधणे होतंच..

खरंच सुन्दर लेख अन्न हे पुर्णब्रम्ह या वचनावर माझा पुर्ण विश्वास आहे त्यामुळे मि ताट इतके स्वच्छ पुसुन खातो कि माझ्या बाजुचे म्हणतात कि आता तुझे ताट धुण्याचिहि गरज नाहि त्यामुळे हा लेख वाचुन आधि मि स्वतःलाच शाबासकि दिलि
पण या विषयावर खरोखरच प्रबोधनाचि गरज आहे.

>>> कधीकाळी असलेल्या सुबत्तेतून हे सर्व आलेय. एका राज्यात ताटात काही न टाकणे हा ताटाचा अपमान समजला जातो.
काही घरात, जेवणार्‍याने मागण्या आधीच त्याच्या ताटात तो पदार्थ पडला पाहिजे, या कडे कटाक्ष असतो. <<<<

अहो दिनेशभाऊ, याशिवाय, पुरुषाने ताटात काहीतरी सोडूनच दिले पाहिजे म्हणजे त्याच्या बायकोला ते मिळते अशा अर्थाची अत्यंत घाणेरड्या सासुरवासाची कल्पनाही मी अनेक "आचरट स्त्रीपुरुषांमधे" पाहिली आहे.

अगदी चहाच्या कपातही थोडा चहा तसाच सोडून देणारे नग आहेत.

लिंबू, दिनेश आणि मिस्टर पंडीत तुमच्या पोस्ट्स आवडल्या.
आमच्यावर बाबांनी कधीच हे करा ते करा असं सांगून संस्कार केले नाहीत. त्यांचं ताट आज ही ( सत्तरी ओलांडल्यावर) पहावे तर उत्तम आणि स्वच्छ जेवतात. जितकं हवं तितकंच घेतात, एखाद घास कमीच खातात आजकाल पण मी माझ्या उभ्या आयुष्यात त्यांच्या बरोबर जी काही २०-२२ वर्ष जेवली असेन त्यात एकदाही अन्नाचा एक कण टाकताना ही पाहिलेलं नाहिये उलट कधी आम्हाला एखाद दोन घास जास्त झाले तर ते स्वतःच्या ताटात घेऊन आम्हाला संपवायला मदत करत. पण जात नसेल तर "दे टाकून" असं आम्हाला कधीच बोलले नाहीत. शिवाय आवड निवड सुद्धा नाही त्यांना जे असेल ते सोन्याचा घास मानून खातात. मी आणि माझी बहिण हे पहातच लहानाच्या मोठ्या झालो. त्यामुळे वीज, पाणी वाचवणे, आणि अन्नाची नासाडी टाळणे हे आम्ही त्यांच्या कृतीतून शिकलोय. अक्षरशः अभिमान वाटतो मला. काही लोकांना काटकसर वाटते पण रस्त्यावर भुकेले आणि पाणी टंचाईच्या काळात डोक्यावर घागरी घेऊन मैलोनमैल चालणारे गावकरी पाहिले की हळहळ होते.

मि ताट इतके स्वच्छ पुसुन खातो कि माझ्या बाजुचे म्हणतात कि आता तुझे ताट धुण्याचिहि गरज नाहि >> पंडित जी, मला पण असेच म्हणतात लोक, तर काही लोकांना तो आशाळभूतपणा वाटतो आणि म्हणतात इतकं चाटू नको ताट आणखी हवं असेल तर घे. पण त्यांना कळत नाही आपलं ताट स्वच्छ होते तोच क्षण असतो आपलं पोट भरण्याचा, जो आणखी ताटात घेऊन पुरा होत नाही.
बरोबर ना?

मी तर घरी मुलीना त्यान्ना समजेल अश्या भाषेत सान्गते, जगात काही मुलाना अन्न मिळत नाही, दूध मिळत नाही..मग आपण अन्न असे वाया घालणे योग्य नाही...आशा आहे की ह्याचा काही उपयोग होईल

एवढ्यातच माझ्या मुलाला अन्नपदार्थाची हेळसांड केल्याबद्दल दिवसभर उपाशीच ठेवले होते. वेळच्या वेळी, मागेल तेव्हा जेवण, पाहिजे ते खाणे, नको ते नाकारणे असल्या सवयी लगेच मोडाव्यात असे माझे मत आहे.

बरेचदा त्याला सांगून, समजावून पाहिले. पण परत पाढे पंचावन्न व्हायचे. मग काय ठेवला दिवसभर उपाशी. रात्री विचारलं त्याला, भूक कशाला म्हणतात कळलं काय? मग समजावलं की उपाशी राहिलं, खायला मिळाले नाही की कसे वाटते, मग सांगितले असे लाखो-करोडो लोक दिवस-दिवस उपाशी राहतात, त्यांना खायला मिळत नाहीत, तुझ्यासारखी लहान मुले फक्त रडतात पण त्यांना कोणी खाऊ घालत नाही. मग त्याला फार रडायला आले. तसा तो खूप समजूतदार, हळवा आहे, पण अन्नपदार्थाबद्दल आदर असला पाहिजे हे भोगल्याशिवाय त्याला कळले नाही. आता ताटात आलेले काहीही खातो, कधी चुकून नाकारले तर त्याला फक्त त्यादिवसाच्या भूकेची आठवण करुन द्यावी लागते.

हे तर अन्नाचे झाले. आमच्या घरी वर्षाचा गहू घेऊन, उन्ह देऊन डेगेत साठवतो. ते भरताना बाबा माझे कण न कण सांभाळून भरायचे. कधी आमच्याकडून सांडले भरताना तर कटाक्षाने उचलायला लावायचे. त्याला कंटाळा केला तेव्हा एकदा त्यांनी खडसावले होते, म्हणले की हे गहू पिकवायला आणि आपल्या पर्यंत आणायला ज्यांनी घाम गाळलाय त्यांच्या कष्टाची जाणीव ठेवा आणि ते विकत घ्यायला आपण केलेल्या कष्टांचीही.
त्यानंतर कधीच आयुष्यात माज केला नाही.
अन्न वाया घालवणे हे पाप हेच कायम मनावर ठसले

पंडित आणि दक्षिणा, उत्तम.
माझ्यामते हे ताट चाटून पुसून स्वच्छ करणे ते करु शकातात जे व्यवस्थित भूक लागली की जेवतात आणि जास्त खाणे होण्याच्या आत जेवण थांबतात.

आपलं ताट स्वच्छ होते तोच क्षण असतो आपलं पोट भरण्याचा>>>> अेकदम सहमत!

लेखकांशी सहमेत

छान लेख, सहमत आहे.

अश्या लेखावर अन्नाची नासाडी न करणार्‍यांकडूनच जास्त प्रतिसाद येतात. म्हणून मला ईथे लिहिणे गरजेचे वाटले. कारण माझ्याकडून बरेचदा अन्नाची नासाडी होते. अर्थात मी काही फार मोठा पैसावाला आहे म्हणून मला माज आहे आणि त्या कारणाने अन्नाची नासाडी करतो अश्यातला भाग नाही. तसेच माझी आई टिपिकल काटकसरी स्वभावाची गृहीणी आहे. पाच पैश्यांचा अनावश्यक खर्च झाला तर त्या चिंतेत रात्रभर तिला झोप येत नाही. त्यामुळे अन्नाचीच काय कुठलीही नासाडी तिच्याकडून होत नाही. म्हणून माझ्यावर घरचेच संस्कार चुकीचे आहे असे म्हणता येणार नाही. तरी नासाडी ही माझ्याकडून होतेच म्हणून स्वत:शीच कारणे शोधायचा प्रयत्न करतो.

पहिले आणि मुख्य कारण म्हणजे न टाळता येणारे नावडीचे पदार्थ. शाकाहारात मला फारच कमी पदार्थ आवडतात. ज्या दिवशी जेवणात मांसाहार असतो तेव्हा माझे ताट घासून पुसून लखलखीत असते. ऑफिसमध्ये कोणा मित्राच्या डब्यात नॉनवेज असले तरी मग तो डब्बा चाटून पुसून साफ करायची जबाबदारी मी माझीच समजतो. पण तेच जेव्हा शाकाहाराशी बत्तीस दात करायचे असतील तेव्हा मात्र मला माझ्याच डब्यातली भाजी संपत नाही. ईतरांनी शेअर करून संपवली तर ठिक अन्यथा रोजची ठराविक नासाडी ठरलेलीच. पण तरीही रोज डब्यात ठराविक भाजी मिळतेच. कारण जर एखाद्या दिवशी कामामुळे मला सर्वांसोबत जेवायला जाता आले नाही आणि एकटेच जेवावे लागले तर नाईलाजाने स्वत:चीच भाजी खावी लागते. तेव्हा ती पुरली पाहिजे ईतकी डब्यात असतेच. अर्थात सरासरी ५ पैकी ३ दिवस डब्यात मांसाहार असल्याने असे नासाडीचे शाकाहारी वार आठवड्याला सरासरी दोनच असतात. त्यातही ईतरांनी माझी भाजी संपवली तर प्रश्न मिटतो. मी स्वत: लोकांच्या डब्यातील माझ्या आवडत्या भाज्या अधिक माझ्या स्वत:च्या डब्यातील भाजी थोड्या थोड्या खातो. एकच एक भाजी मला जास्त खाता येत नाही. पण त्याबदल्यात ईतरांनी माझी भाजी फारशी घेतली नाही तर ऊरलेल्याची नासाडी होते.

आणखी एक कारण म्हणजे बुफे जेवणपद्धती. त्यात हवे तेवढे घेता येते, पण प्रॉब्लेम असा असतो की मला माझ्या पोटाचा अंदाज कधी येत नाही. घरी आमच्याकडे अशी पद्धत आहे की सगळे टोप पुढे ठेवतात आणि डाव्या हाताने हवे तेवढे आपले आपण घ्या. मी थोडे थोडे दहा वेळा घेतो. एक दाणा फुकट जात नाही. पण हेच बुफेमध्ये करता येत नाही. कारण आपली बसायची जागा एकीकडे आणि काऊंटर एकीकडे, त्यात तिथे लांबलचक रांगा लागलेल्या असतात. जेवणाच्यामध्ये चार वेळा उठून जात थोडे थोडे आणने फार त्रासदायक असते. त्यामुळे थोडे कमी जेवण घेत उपाशी आणि असमाधानी राहण्यापेक्षा मी थोडे जास्त घेत नासाडी करण्याला प्राधान्य देतो. त्यात लग्नाचे जेवण शाकाहारीच असते. कुठली भाजी आवडेल आणि कुठली नाही हे त्या रांगेत चव घेत घेत ठरवणे अवघड असते. त्यामुळे सगळे माफक प्रमाणात घेतले जाते आणि अगदीच नावडीचे टाकले जाते.

हॉटेलमध्ये मात्र मी सरळ पार्सल घेतो. डिशच्या क्वांटिटीचा अंदाज नसतो आणि असला तरी हाल्फ घ्या किंवा हवे तेवढेच घ्या असा प्रकार नसतो. तसेच दोघांमध्ये वरायटी खायची असेल तर बरेच प्रकार मागवा आणि थोडे थोडे खात उरलेले पार्सल घ्या हे बरे पडते.
एकदा या पार्सलवरून माझे छोटेसे भांडणही झालेले. फारच कमी अन्न शिल्लक राहिलेले आणि तिकडचा वेटर याचे पार्सल मिळणार नाही बोललेला तेव्हा त्यांच्या मॅनेजरला बोलावून भांडलेलो. पैसे घे हवे तर पॅकिंगचे, पण पार्सल करच. पहिले हट्टीपणाने तो मॅनेजर सुद्धा नाही बोलला, मग मी सुद्धा ऐकत नाही आणि वाद वाढतोय म्हटल्यावर आपल्या हॉटेलचे रेप्युटेशनचा विचार करता त्याने माघार घेतली. पॅकिंग चार्जेस न घेता ते चिमूटभर अन्न पार्सल करून दिले.

अजूनही किस्से लिहिता येतील विषयाला अनुसरून, पण आता झोप आल्याने शुभरात्री