Döstädning उर्फ Death Cleaning उर्फ मोकळे हात !

अनिंद्य,

मी पण सुखलोलुपच.
मला हे Döstädning उर्फ Death Cleaning उर्फ 'मोकळे हात' जमेल असे अजीबात वाटत नाही आणि अपरिग्रहही.
मुळात मला चांगलेचुंगले खायला ल्यायला प्यायला आवडते थोडक्यात सांगायचे म्हणजे जगण्यात सुख वाटते. त्याकरता म्हणून जगातल्या अगदी नित्योपयोगी स्वयंपाकघरात लागणार्‍या वस्तुंपासून ते हस्तकलेचे विविध प्रकार (ज्यात छोटी शिल्पं, वस्त्र प्रावरणांपासून ते इतर नानाविध प्रकार मोडतात) विविध विषयांवरची पुस्तकं ई. गोष्टींचा चोखंदळ संग्रह करायची हौस आहे.

सगळ्याच बाबतीत पण जास्तकरून कपड्यांच्या बाबतीत सध्या असे धोरण आहे की नवीन घ्यायचेच नाहीत आणि घेतलेच तर तितकेच जुने बाहेर काढायचे.

मला असे नाही वाटत की नको असलेल्या वस्तुंची विल्हेवाट लावणे हे 'काम' पुढच्या पिढीवर / मागे राहीलेल्या लोकांवर पडले तरी त्यांना काही त्रास होईल. किंबहुना असे वाटते की माझ्या संग्रहातील निदान काही वस्तु तरी माझी आठवण म्हणून नेणे हे लोकांकरता आनंददायी ठरेल.

मुळात जरा अजून विचार केला असता वाटते आहे की प्रियजन असतील तर त्यांना त्रासच वाटणार नाही. प्रियजन नसतील तर होऊदे त्रास

पुढच्या प्रवासाला निघतांना आपल्या मागे राहणाऱ्या प्रियाजनांसाठी आवरण्याची कमीत कमी कामे सोडून जाणे. >>
नेमका माझा विचार नेमक्या शब्दात वाचायला मिळाला.
कधीच सुरू केलंय हे. आजच सकाळी माझी बाई माझं काम आटोपून एका लग्नाला जाणार होती. मी तिला ताबडतोब एक जरीची साडी देऊन टाकली. साडी मिळाली म्हणून ती खुश तर कपाट थोडं हलकं झालं म्हणून मी खुश.

>> मी पण सुखलोलुपच.
मला हे Döstädning उर्फ Death Cleaning उर्फ 'मोकळे हात' जमेल असे अजीबात वाटत नाही आणि अपरिग्रहही.
मुळात मला चांगलेचुंगले खायला ल्यायला प्यायला आवडते थोडक्यात सांगायचे म्हणजे जगण्यात सुख वाटते. >> मी पण. या वर्षी साड्या घ्यायचा सपाटा लावला आहे. माझ्यानंतर ह्या कोण नेसेल किंवा ह्या कोणाला द्यायला आवडतील ह्या प्रश्नाचं उत्तर आत्तातरी माहित नाही. आणखी एक १५,२० वर्षांनी ह्या विषयावर सिरियसली विचार करायला हवा.

छान लेख म्हणवत नाही. सोपं नाहीये तसं आपल्या मरणाचा विचार करून क्लटर कमी करणे. पण खरंच आहे. कन्सेप्ट आवडली.
आपल्या मागे राहिलेल्यांना काय त्रास होतो हे सासरे गेल्यावर अनुभवास आलं. कुठेही काही न लिहिल्यामुळे, स्पेशली बायकोला वगैरे विश्वासात घेऊन गोष्टी न सांगितल्यामुळे त्यांचे बरेसचे आर्थिक व्यवहार निस्तरणे मनस्ताप देणारे ठरले.

बादवे असं करण्याला ही टर्म आहे माहित नव्हतं. आज्या-पणज्या नाही का आपापल्या कुड्या, बांगड्या, नथ, माळ देऊन टाकायला लागायच्या. तेच आठवलं. त्या त्या वयात बहुतेक असे विचार येत असतील आपोआप.
गलबललं पण बाबा गेल्यावर माझ्या आईने पण सामान खूप कमी केलंय. अधू असल्याने एकतर झेपतही नाही उस्तवार. मी मधे भारतात गेले असताना दुसरीकडे लहान खोलीत बस्तान हलवलं. १-२ तासात मुव्हिंग होऊन संध्याकाळ्पर्यंत नवीन खोली तिची लावून पण दिली. इतकं कमी सामान.

आणि अनिंद्य तुमचं वय कळलं बरं का

पण हे सगळं का करावं?

मला मंजूताईंच्या बहीणीच्या सासर्‍यांसारखं व्हायला आवडेल. ते जमण्याकरता अशी बोजड संज्ञा, इतकी कठीण प्रक्रिया या कशाचीच गरज नसते. ते आतून येतं आणि तेंव्हाच जमतं. मला ते ९९% जमणार नाहीच हे माहीत आहे त्यामुळे हर्पेनचा मार्ग निवडेन. प्रियजन असतील तर त्यांना त्रासच वाटणार नाही. प्रियजन नसतील तर होऊदे त्रास - हे सत्य आहे.

२. पुढच्या टप्प्यावर जोडीदार, परिवार आणि मित्रांना हळूहळू सामील करणे - हे तर करूच नये. बहुतांशी मृत्यू सुंदर असतात - वेदना संपवतो मृत्यू. पण मृत्यूची सावली खूप भयाण असते - खास करून तुम्ही ज्यांना प्रीय आहात्त त्यांच्याकरता. जेंव्हा तुमच्या Death Cleaning बद्दल त्यांच्याशी बोलाल, तेंव्हा नकळत तुम्ही त्यांना मरणाच्या सावलीत ओढता आहात. प्रत्येक माणसाची ती सावली पेलायची ताकद वेगवेगळी असते. नैराश्य येऊ शकते.

कपडे -सुतींची आपोआपच विल्हेवाट लागते. पुनर्वापर होतो कापसाचा. कृत्रिम कपडे - हे नेऊन वापरणारे येतात दारावर. करोना काळात काही येत होतेच.

विभक्त कुटुंबपद्धतीमुळे विल्हेवाट लावणे गरज झाली. मुले मोठी होऊन प्रदेशात गेली तर खूपच पसारा काढावा लागतो. आणि काहींनी लग्नात आलेली पुडकी उघडलीही नाहीत. आता आहेर न घेण्याची पद्धत वाढल्याने काम कमी झालं.
मोठ्या कुटुंबात तसं करावं लागतं नव्हतं. अर्थात हा खूप जुना प्रश्न होता.

पसारा आवरण्यासाठी मृत्यू येण्याची किंवा म्हातारपणाची वाट का बघावी लागते, ते काही कळलं नाही.

कुटुंबात, पुढच्या पिढीसोबत राहत असलेल्या वृद्धांच्या बाबत हा प्रश्न तितका गंभीर होत नाही. पण ज्यांची पिढी जवळ राहत नाही, त्यांनी स्वतःचे वेगळे संसार थाटले आहेत, अश्यांच्या बाबतीत मात्र होतो. आणि हे परदेशात , दूरच्या गावात राहत असतील तर आणखीनच.
वृद्धांच्या घरी त्यांचा स्वतःचा पूर्ण संसार असतो. त्यांच्या काळातल्या गरजांप्रमाणे तो पसार्‍याचा असतो. त्यातल्या अनेक वस्तूंना पुढच्या पिढीच्या आटोपशीर संसारात जागा असेलच असं नाही. पुरुषांच्या कपड्यांचा कदाचित एवढा प्रश्न येत नसेल. पण स्त्रियांच्या साड्या भरपूर असतात. पुढच्या पिढ्या नियमित साड्या नेसणार्‍या नसतात. त्यांनी यातल्या साड्या घेतल्या तरी त्यांच्यासाठी ती समृद्ध अडगळ ठरू शकते. हे फक्त कपड्यांचं उदाहरण झालं. यात भांडीकुंडी, फर्निचर, घर या सगळ्या गोष्टींची भर पडते.

वृद्ध व्यक्ती गेल्यावर पुढची पिढी दुरून , हाताशी थोडाच वेळ घेऊन येते तेव्हा आपल्या आईवडिलांच्या जाण्याच्या दु:खासोबत या सगळ्याचं काय करायचं हा प्रश्न पडतो.

माणसाने वयाचा विशिष्ट टप्पा गाठल्यावर त्याच्या जाण्याची त्याने स्वतः व त्याच्या कुटुंबाने नकळत का होईना मानसिक तयारी केलेली असते. तोवर आपण अनेक मृत्यू पाहिलेले असतात. गेल्या दोन वर्षांत तर हे आणखीनच गडद झालंय. आधीच्या काळासारखं साग्रसंगीत शोक करणं, दु: खात सहभागी होणं हेही कठीण झालं आहे , त्याची सवय सुटली आहे. (सगळ्यांच्याच बाबत झालं असेल असं नाही. मला दिसलेल्या गोष्टींतून लिहितोय. यावरही जर तुम्ही आयुष्यभर माणसं जोडली असतील, प्रेमाने वागले असाल तर...... टाइप टिप्पणी येऊ शकेल)

दागिने, घर , गुंतवणूक इ. मौल्यवान वस्तू कोणाला द्यायच्या हे बोलून ठेवलेलं बरं असतं (किंवा नसतंही - जिवंतपणी धुसफूस पहायला लागू शकते)

माझ्या आईचं गेल्या काही १०-१२ वर्षांत बाहेर जाणं अगदी कमी झालं होतं. नात्यातल्या लोकांकडे सुद्धा तीनचार महिन्यांतून एकदा. त्यामुळे तिने नव्या साड्या अजिबात नको असंच ठरवलं होतं. कोणी दिलेल्या साड्याही ती निग्रहाने परतवून लावत असे.

बाबांनी देहदानाचा फॉर्म भरला होता. त्यांनाही वेळोवेळी शाली मिळाल्या होत्या. त्या कोणाला तरे देऊ या असं म्हटल्यावर त्यांचा प्रथम नकार आला, पण तो काही क्षणांपुरताच. देहसान, नेत्रदान करायचं तर कुटुंबासमवेत बो लणं अर्थातच भाग आहे. अन्यथा किंवा तसं बोलूनही त्या इच्छेचा आदर राखला जाईलच असं नाही. (असलं काही बोलायचं नाही, असं म्हणून अशा विषयाला कुलूप लावलेलं पाहिलं आहे)

दुसरं - अशा गोष्टी - चांगले कपडे, भांडी, फर्निचर वापराविना घरात पडून राहणं हा मला त्यासाठी लागलेल्या नैसर्गिक संसाधनांचा अपव्यय वाटतो. ज्यांना अशा वस्तूंची गरज आहे, त्यांच्याकडे त्या पोचणं कधीही चांगलं. अशी माणसं आपल्या नात्यातलीच असायला हवीत असंही नाही. अर्थात भेट -दान - देणगी - भंगार - जुने कपडे ज्या मिळेल त्या मार्गाने त्या वस्तू वापरात येतील असं पाहावं.

मलाही हे करायची गरज आहे. आणि ती जा णवताच कृती करणे गरजेचे आहे. माझ्याकडे वेळोवेळी घेतलेली चार मनगटी घड्याळे आहेत. एक पहिल्या पगारात घेतलेलं. दुसरं ते जुनं झालं म्हणून. तिसरं खास प्रसंगी घालायला. चौथ कशावर तरी मिळालेलं. आता फिटनेस बँड मुळे घड्याळ कधीतरीच लावलं जातं. तर यातली तीन घड्याळं मी देऊन टाकणार आहे. आणि ज्यांना गरज आहे त्यांच्यापर्यंतच पोचेल असा पर्याय निवडेन. किंवा सरळ रिसायकल होतील. घड्याळं ही सुरुवात.

>>>प्रियजन असतील तर त्यांना त्रासच वाटणार नाही. प्रियजन नसतील तर होऊदे त्रास<<> हे खरय. पण मला वाटतं की जसजसं वय वाढू लागतं, प्रामुख्याने 60-70+ नंतर जगण्याची आसक्ती कमी व्हायला याची मदत होऊ शकते. मागे रहाणाऱ्यांपेक्षा प्रत्यक्ष त्या व्यक्तीसाठी हे उपयोगी पडेल असं मला तरी वाटतं. म्हणतात न, कशात जीव अडकून राहू नये; तर त्याची ही सुरुवात वाटते. एक एक जबाबदारी पूर्ण करणं, एका एका जबाबदारीतून मुक्त होणे असे काहिसे. आणि यात नकारात्मक काही नाही, आनंदाने, समजून उमजून, मनापासून हात मोकळे करता यायला हवेत. जोर जबरदस्तीचं काम नाही हे

झाडांबरोबरच जास्तीची भांडी, जी गेल्या चार वर्षात वापरली गेली नाहीत, तीपण मागच्या वर्षी काढून टाकली.

भरत छान प्रतिसाद!

<, प्रामुख्याने 60-70+ नंतर जगण्याची आसक्ती कमी व्हायला याची मदत होऊ शकते> हेही खरंय. यात अंडं कोणतं आणि कोंबडी कोणती हे सांगणं कठीण किंवा व्यक्तिपरत्वे बदलेल. म्हणजे कोणाची जग ण्याची आसक्ती कमी होऊ लागली म्हणून वस्तू कमी करेल तर को णाला उलट करावं लागेल.
६०-७० हा वयोगट आता पुढे सरकू लागला आहे. माणसं कार्यरत राहण्याचा टप्पा लांबतो आहे. पण सुरुवात करायला कोणतंही वय चांगलंच.

लेख आवडला. तुमच्या सखीला शुभेच्छा ‌‌!

किंडलवरची पुस्तके.
Kindle app मधले पुस्तक गूगलड्राईव'वर टाकून लिंक शेअर केली तर ते कुणालाही डाउनलोड करून वाचता येतं. फाईल azw3 असल्याने ते वाचणारे इबूक रीडर (किंडल app )असले की झालं.
उदाहरणार्थ हा एक प्रयत्न.
Ottoman Empire

साड्या प्रकरण सोडून बोला. मुळात साडी पिरामिड मध्ये जाईल वाटतं. पॅन्टस जाऊन अर्ध्या पॅन्टससुद्धा आल्यात. धोत्रे /लुंगी/ धोती यांचा बहुविध उपयोग तरी असतो कारण साधे पांढरे कापड म्हणजे स्वस्त आणि काहीही वापर होतो. भरजरी साड्या विकतसुद्धा घेऊ नयेत. उगाचच कपाटाला भार आणि ड्राईक्लिनिंगचा खर्च.

फोटो अल्बम चे काय करावे? विशेषतः लग्नातले जडच्या जड. पुढच्या पिढीला ते सांभाळणे अवघड होणार

digitalisation केले मीपण, परंतू खरे फोटोच चांगले. आताचे सर्व डिजिटली आहेत तरीही शंभरात पाच प्रिंट काढतो.
लग्नाचे तर होमाचे वगैरे फुकटचा भरणा असतो. शिवाय ओटी भरणे (चाळीस बायकांचे चाळीस!) . फोटोग्राफरना कधीही बोलवू नये आपणच टोटल शंभर फोटो काढावेत. विडिओ तर उगाचच कुठलेतरी संगीत चिकटवून ठेवतात. ते काढताही येत नाही. मुळात कमीच काढावे म्हणजे पुढचा त्रास वाचतो.

मोजके फोटो ठेवून उरलेल्यांची विल्हेवाट लावावी. त्याआधी स्कॅन करून घ्यावेत.

खरंतर विल्हेवाट कशी लावावी हाच प्रश्न होता. मी नीट लिहिलं नाही आधी. आताचे सगळे डीजीटलच आहेत. प्रिंट करतच नाही आजकाल. पण जुने/ लग्नाचे स्कॅन झाल्यावर नष्ट कसे करायचे? यापूर्वी नको असलेले कागद रद्दीत आणि अति confidential जाळून टाकले आहेत. पण प्रिंट फोटोचे काय करणार?

प्रिंट फोटोचे काय करणार?
काही अल्बम मिळतात ना त्यात ते फोटो लावून माहिती लिहिली जात होती. तसे अल्बम '५० -'६० काळातलेसुद्धा डॉक्युमेंटरीमध्ये दाखवतात. अर्थात प्रिंट्स कमीच असत.
आताही डिजिटल असले तरी काही प्रिंट्स काढून मुलांचेही एक, दोन,पाच,दहा,पंधरा . . .वयाचे प्रत्येकी दोन तीन लावून संकलीत अल्बम करता येईल.

वस्तू काढायला घेतली की किंमतीचेच लेबल समोर नाचू लागते. माजल्यासारखे उधळपट्टी करत आहोत असे वाटू लागते. ही अर्थात मेंदूची ट्रिक आहे. आहे तो मोह. पण जर व्यवस्थित वापरुन झालेली असेल तर त्या वस्तूने पुरेपुर मोबदला दिलेला असेल तर, आयडियली काढता यावी. हां नव्या नव्या वस्तूंची भर घालू नये - हे फारच पटते.
या ब्लॅक फ्रायडेला फक्त शूज घेतले. तेही लागणारच होते म्हणुन.

मागे एकदा पिसीवर फोटो upload केले होते.पेन ड्राईव्ह वर घ्यायचे राहिले.काही महिन्यांनी हार्ड डिस्क क्रॅश झाली.बरेच फोटो (नंतर न मिळणारे) कायमचे गेले.

फोटो स्टोरेज -
३२ जीबीची मेमरी कार्डे (SanDisc/Nitro Strontium घेतली आहेत.) ६४/१२८ उडाली तर फार नुकसान होईल. कार्ड रीडर वापरून ओटीजी केबलने फोटो ट्रान्स्फर केलेत. लेबल लावून ठेवले आहे कोणत्या कार्डात कोणते आहेत. उडाले तर /कार्ड करप्ट झाले तर नोकियाच्या जुन्या फोनमधून एक कार्ड उघडले . त्यातून फोटो काढून घेतले.
एखाद्या फोनात युएसबी ओटीजी नसेल तर https share apps वापरून फोटो दुसऱ्या फोनात/पीसीवर नेता येतात. ((उदाहरणार्थ Wi fi file transfer app https://play.google.com/store/apps/details?id=com.smarterdroid.wififilet... )

शरदजी किंडलच्या सुचनेबद्दल आभार. पण तसे शेअर करावे का - एथिकली हाही प्रश्न आहे.

लेख आणि त्यातला विचार दोन्ही आवडले. ही चर्चा सुरू केल्याबद्दल धन्यवाद अनिंद्य.

पसारा आटोपशीर ठेवावा त्यासाठी एका विशिष्ट वयापर्यंत थांबु नये हा उपाशी बोका ह्यांचा मुद्दा पण पटला. पर्यावरणाच्या संदर्भात हा मुद्दा नेहमी मांडला जातो आणि मला पटतो.

डबल पोस्ट

लेख आवडला. तुमचे सारेच लेख रोचक असतात.

यातला विचार अगदीच वेगळा आहे आहे असे नाही. सगळेच आपापल्या परीने छोट्यामोठ्या स्केलवर हे करत असतात. आमच्याकडेही दोन्ही घरातले आजीआजोबा हा विचार करतात आणि तशी पावले उचलताहेत हे जाणवते. तरी कोणी ठरवून सिस्टमेटीक पद्धतीने करत असेल तर ते केव्हाही चांगलेच.

पण मला स्वत:ला हा लेख आणि त्याखालील प्रतिसाद वाचत गेलो तसे एक नकारात्मक भावना मनात तयार होत गेली. म्हणजे मृत्युचे भय असे नाही, पण प्रत्येक क्षणाला भरभरून जगण्याचा विचार करायचा ऐवजी हे असे जाण्याची तयारी करा हा विचार मला जमेलसे वाटत नाही.
कदाचित माझे वय तितके नाही जे शेवटाचा विचार करावा त्यामुळे कदाचित असे झाले असावे. पण मग माझ्याबाबत ते वय काय असेल हा विचार करतानाही, छे, हे कधीच नाही जमणार असेच वाटते. माझीच पोस्ट कोणाला नकारात्मक वाटली तर क्षमस्व! पण लोकं बघतील आपल्या पश्चात कोणाला काय द्यायचेय ते असेच वाटते. हे मी कमावलेय, मी जमवलेय तर मीच वाटायला हवे हे गरजेचे नाही. फक्त एखादा गुप्त खजाना नकाश्यात लपवून जाऊ नये ईतकेच

किंडलची सूचना -
पुस्तकं विकत घेणारे नंतर कुणाला देऊन टाकतात, तोही वाचून झाल्यावर आणखी कुणाला देतोच. तसंच किंडलवरही डिजिटल पुस्तक विकत घेतलेलं ते नंतर कुणालाही देण्यात गैर नाही. अर्थात इकडे किंवा फेसबुक/वाटसपवर लिंक द्यायची नाही, कुणी मागेल त्यालाच द्यायची.
असो.

हां बरोबर शरदजी. धन्यवाद.

मुळात किंडलची पुस्तके तुमच्या मालकीची नसतातच, ती तुम्ही भाड्याने वापरत असता. एक वेगळा धागा काढतो या विषयावर.

@ उपाशी बोका , @सामो, ओके.
वेगळा प्रकार आहे. I tunes वरची गाणी पर्सनल वैयक्तिक वापरासाठी असतात तसं असावं.
डाउनलोडची फाईल appमध्ये सापडत नाही. मी एक पुस्तक बाहेरून टाकलेले android app data मध्ये. ते काढून टाकले. त्यामुळे हा विषय संपला.
डिजिटल माध्यम नवीन आहे. पूर्ण समजलेले नाही. गैरसमज झाला.