भय इथले संपत नाही.. एक रसग्रहण

अमा, कातील लिहिले आहे! आता पुन्हा ऐकताना हाच अर्थ डोक्यात येणार आहे!
ग्रेस यांच्या कवितेची हीच मजा आहे प्रत्येकासाठी ती वेगळी प्रतीत होत रहाते आणि शिवाय कविता म्हणूनही ती उरतेच!

सुंदर रसग्रहण. भय इथले संपत नाही मज तुझी आठवण येते. यात मज च्या ऐवजी मल मग असे वाटायचे. पण मग असले तरी तोच अर्थ!

ह्यात फारसे गोड काही नाही पण जीवघेणे मात्र आहे. ...एका खडतर मार्गावरून ही कविता आपल्याला फरपटत घेउन जाते. अंतःकरणात दाबून लपवून ठेवलेल्या भीती व एकटेपणाचा सामना करायला लावते > काय सुरेख लिहिलं आहेत अमा! अप्रतिम!

वाह! इतक्या आशयगर्भ (intense?) कवितेची ओळख करून दिल्याबद्दल धन्यवाद.

अमा, खुप सुंदर लिहिलंय !!!

अमा... काय कातील लिहलं आहेस..
सुपर्ब... ग्रेसची ओळख या कवितेपासुनच झाली... दूरदर्शन वर सह्याद्री वाहिनीवर महाश्वेता नावाची सिरिअल यायची त्याच शीर्षकगीत होतं ना हे..
आता मलापन हाच अर्थ आठवेल यापुढं ऐकताना..

खूप छान लिहलयं ! अगदी आत भिडलं.. अतिशय प्रिय व्यक्तीचा मृत्यू आणि तोही जर अकाली असेल तर दु:ख कल्पातित आहे...ग्रेसची "ती गेली तेव्हा रिमझिम पाऊस निनादत होता" अशीच व्याकूळ करते..

एखादे अ‍ॅब्स्ट्रॅक्ट आर्ट असावे तशी प्रतिमासृष्टी आणि लोलकातून पाहिल्यावर प्रत्येकाला दिसलेले वेगवेगळे सुरेख विभ्रम. हे सारेचविभ्राम विलोभनीय वाटतात. हे रसग्रहण ही असेच सुरेख, सुंदर.

अमा , खरंच सपना म्हणते तसं या कवितेच्या लोलकातून किती रंग दिसतात! स्वामीजींना यात फलित साधना दिसली, मला विफल साधना आणि तुम्हाला चिरविरह!
अतिशय तरलतेने लिहिलं आहे तुम्ही, सलाम !

अमा, अतिशय च सुन्दर लिहिलं आहे तुम्ही....काल पासून खुपदा वाचलं हे रसग्रहण...तुमची आकलन शक्ती अफाट आहे! मी आत्ता पर्यन्त अनेक आव्रुत्त्या वाचल्या ह्या कवितेच्या रसग्रहणाच्या....पण ही आवृत्ती मला विषेश आवडली...

रसग्रहण खूप च सुंदर आहे...

कवितेचे नायक नायिका ही एक मेकांवर जिवापाड प्रेम करणारी, एका जोडप्याचा भाग असलेली अशी एक मन दोन शरीर ह्या भावनेने जीवन जगणारी, हळूवार व्यक्तिमत्वे आहेत. >>> याच आशयाची एक कविता आहे "माझे मन तुझे झाले, तुझे मन माझे झाले... माझे प्राण, तुझे प्राण उरलेना वेगळाले... "

सह्यद्री वाहिनी वर "स्वामी" मालिका होती त्याचं टायटल साँग होतं हे.

अवांतराबद्द्ल क्षमस्व.

अमा, अतिशय सुरेख...

रसग्रहण खूप छान. अनेक वर्षानी कवितेचे रसग्रहण वाचले. शाळेनंतर आजच. पण छान वाटले.

कविता जीवघेणी आहे, त्यावर जशी गायलीय त्याने अजून त्रास होतो. प्रत्येक वेळी ऐकताना अंगावर काटा येतो.

अमेझिंग लिहिले आहेत तुम्ही अमा

हा माझा एक प्रयत्न ...

ग्रेस आणि आरती प्रभू या कवींची रचना संध्याकाळच्या वेळी खुलते. ती अंगणात फुलते. एकातून एक प्रतिमा उभी करत जाते आणि त्या मायाजालातून शोभादर्शी सारखे विभ्रम निर्माण करते. शोभादर्शीकडे तासन तास निरखून पाहू गेल्यास विभ्रमांचे नियम जाणवू लागतात. तशी ग्रेसजींची कविता.

भय इथले संपत नाही. मज तुझी आठवण येते
मी संध्याकाळी गातो तू मला शिकविली गीते.

आयुष्य़ाची संध्याकाळ झाली आहे. अशा वेळी भय दाटून आले असताना कवी त्याला ज्या कुणी गाणी शिकवली आहेत त्याची गाणी गात आठवणींनी व्याकुळ झाला आहे. या कडव्यातल्या प्रतिमा कशा रितीने आल्या असाव्यात आणि त्यातून काय चित्र उमटले ते सांगण्य़ाचा हा प्रयत्न.

भय कशाचेही असू शकते. एकंदरीत कवीच्या एकटेपणी त्याला आठवणी येताहेत म्हणजे एकांताचे भय त्याला वाटत असावे. ज्या व्यक्तीची आठवण येते तिने गाणी शिकवली आहेत म्हणजे ती ज्येष्ठ असावी. आई, वडील, गुरू, मार्गदर्शक किंवा कुणी संत महंत. आयुष्याच्या कातरवेळी आता हुरहूर दाटून येताना ही गाणी मनाला आधार वाटत असावीत.

हे झरे चंद्र सजणांचे, ही धरती भगवी माया
झाडांशी निजलो आपण झाडांत पुन्हा उगवाया

कवीने एक स्वाभाविक नियम सांगितला आहे. या नियमांशी दोन प्रतिमा बांधल्या गेल्या आहेत. एक झरे आणि दुसरी धरती भगवी माया. झाडांशी निजलो आपण झाडांत पुन्हा उगवाया हा पुनरुत्पादनाचा नियम आहे. ज्यावर सृष्टी चालते. चराचर टिकून आहे. सृष्टी निरंतर चालावी म्हणून प्रीतीची (माया) योजना केली गेली आहे. सृष्टीचे नियम हीच एक माया आहे. त्यातून मनाने मुक्त होणे हा संन्यास , विरक्ती. तिचा रंग भगवा.
चंद्र प्रियकर आणि धरती प्रेयसी यांच्यातून कुठले सृजन आकाराला येते ? तर या प्रियकराला (साजन) भरते आलेय पण धरती या सर्व मायेत असूनही नसल्य़ासारखी आहे. या नियमांनी बांधली गेली ही माया आहे पण ती मनाने किती विरक्त आहे....

तशी ती असावी जिची कवीला आठवण येतेय. ती जगरहाटीच्या नियमांनी बांधलेली तरीही वेगळी. विरक्त. अशा तिने कवीला शिकवण दिलेली आहे. म्हणजे तो ठेवा साधा नसावा.

त्या वेळी नाजुक भोळ्या, वार्‍यास हसवुनी पळती
क्षितिजांचे तोरण घेउन दारावर आली भरती.

या द्विपदीत पहिल्या ओळीत क्रियापद कमी पडलेय का ? नसेल तर मग दुसरी ओळ तिचा विस्तार वाटतो.
वारा हा लबाड, खट्याळ मनुष्य या अर्थाने ग्रेसजींच्या कवितेत येतो. असा मनुष्य प्रणयराधना करतो. त्याला कुणी फसते. पण इथे नाजूक भोळा वारा ही प्रतिमा चंचल विचारांसाठी योजली असावी. चंचल , चोरटा असा विचार भोळसटपणे मनात डोकावतोय. त्या वेळी अमर्याद शक्यतांची भरती आलेली आहे. त्या शक्यतांचा (क्षितीज) विचार मनात येताच चोरटे विचार पळून जात आहेत.

तो बोल हळवासा आयुष्य स्पर्शुनी गेला
सीतेच्या वनवासातील जणू... राघव शेला.

या वर भाष्य करण्याची आवश्यकता नाही. अनेकांना या द्विपदीचा अर्थ समान लागतो.

ते धुके अवेळी होते की परतायाची घाई
मेंदूतुन ढळली माझ्या निष्पर्ण तरुंची राई.

ही गुंगवणारी द्विपदी आहे. धुके मनाची निराशा दर्शवते. आयुष्याची संध्याकाळ झाली आहे. अजूनही बरीच रात्र शिल्लक आहे. पण अशा वेळी मनात निराशा दाटतेय की या जगाचा निरोप घेण्याची वेळ आली आहे, एक्झिटची घाई आहे हे स्वत:चे स्वत:ला समजेनासे झालेले आहे.
या अवस्थेत स्मरणातून सर्व हिरव्यागार आठवणी पुसून चालल्या आहेत. निष्पर्ण तरूंप्रमाणे शरीर आणि मन झाले आहे.

म्हणूनच अशा वेळी तिने शिकवलेल्या गीतांचा आधार वाटतो आणि तिची आठवण येतेय.

आवडले. सपना, तुम्हीसुद्दा छान लिहिले आहे. भगवी माया चा अर्थ आधी नीट कळला नव्हता तो आता समजला.

आवडले.

गाणे डोक्यातून जात नाहिये अजिबात म्हणून ऐकले पुन्हा.
https://www.youtube.com/watch?v=x88r7JI4ljU

अप्रतिम लिहिलंय...

ओह. ...
चुकभूल द्यावी घ्यावी...

ही कविता प्रथम ऐकली आणि एक अनाकलनीय सावट मनावर आरूढ झाले. कवितेचा अर्थ कळायचे वय नव्हते पण ते काम ह्रुदयनाथान्च्या सन्गीताने आणि लताजीन्च्या आवाजाने केले.
ही कविता एक वेगळाच यमन घेउन समोर आली. प्रत्येक रागाचा स्वतःचा एक स्वभाव असतो , एक व्रुत्ती असते. पण बन्दिश बान्धणारा आणि ती गाणारा ; त्या आक्रुती बन्धाला वेगळ्याच रन्गाचे कवडसे टाकून उजळवतो !
तसे काहीसे झाले आहे इथे.
गन्धार आणि मध्यम कासावीस करत रहातात आणी पन्चम - षड्ज त्यावर शीतलतेचा शिडकावा करतात ! एक भकास पूर्णत्वाचा भास या यमन ने दिला.
ग्रेस ; ह्रुदयनाथजी आणि लता दीदी , तिघान्नाही नम्र वन्दन !

अमा, ही कविता स्वतंत्रपणे वाचली तेव्हा मला अर्थ कळला नाही. पण तुम्ही केलेलं रसग्रहण कळलं, उगीच ओढून ताणून अर्थ काढलेला आहे असं अजिबात वाटलं नाही. तुम्ही जे interpret केलंय ते कसं केलं? कवींनी कुठे स्पष्टिकरण लिहून ठेवलंय का?

छान रसग्रहण अमाँ
सापणजी यांचे पण version मस्त explain केलय

अमा, छान लिहिले आहे.

छान लिहिलेय. कवीला नेमका असाच अर्थ अभिप्रेत असेल का हे अर्थातच सांगता येणार नाही, पण जो काय काढलाय तो भारी आहे !

अमा , अप्रतिम लिहीलयं. वाचताना अंगावर काटा आला.

मस्त रसग्रहण, दोन्ही

ह्या कवितेची पार्श्वभूमी मला कॉलेजमध्ये असतांना, एका ग्रेस+हृदयनाथ मंगेशकर पंख्याने सांगितलेली आठवतेय... ग्रेस खूप आजारी होते, आणि त्यांना जगण्याची शाश्वती वाटत नव्हती... त्यावेळी त्यांनी हृदयनाथांना उद्देशून (की त्यांच्यासाठी?) ही कविता लिहिली, कारण ग्रेस आणि बाळासाहेब हे जीवलग मित्र होते... कुणाला खात्री असेल तर कन्फर्म होईल मी ऐकलेलं...

ही कविता त्यानी आई साठी लिहीली आहे.

सुरेख रसग्रहण! छानच!
अर्थात काही कडव्यांचे अर्थ मला वेगळेच ऊमजलेत. असो. हीच तरी कवी ग्रेस यांची खासियत आहे.
ग्रेसांची कविता 'अगोदर छळते, मग कळते' असं माझं मत आहे.
अजुन सविस्तर लिहिलं असतं तरी आवडलं असतं वाचायला. सुरेखच लिहिलय.
शुभेच्छा!!!