पाणी फाउंडेशन : दुष्काळाला हरविण्याचे आव्हान पेलताना आमीर खान

महाराष्ट्राच्या दुष्काळावर कसा मार्ग काढावा याबद्दल अद्याप म्हणावी तशी चर्चा सुरू झालेली दिसत नाही. प्रमुख राजकीय पक्षांकडे असलेला इच्छाशक्तीचा अभाव, तज्ञांच्या इशा-यांकडे होत असलेले दुर्लक्ष, वारेमाप उधळपट्टी आणि बेपर्वा वृत्ती यामुळे संकट गडद होत चाललेले आहे.

फडणवीस सरकारने जलतरण तलाव, गाड्या धुण्याला या उन्हाळ्याच्या तोंडावर बंदी घातलेली आहे. हे राज्याचं पाणीधोरण पूर्वीपासून आहे. त्या पलिकडे उपायांची मजल जात नाही. विलासराव देशमुख असताना त्यांनी त्यांच्या शहरासाठी रेल्वेने पाणी आणण्याची योजना आखली होती. पण रेल्वेने पाणी आणण्याची वेळ काही आली नाही. त्यासाठी लागणारे खड्डे, व्हॉल्व्हज, तात्पुरती विहीर हे रेल्वेस्टेशनच्या बाहेर उभारले गेले होते. गेली तीन वर्षे पाऊस पडल्याने या वेळी पाण्याचे दुर्भिक्ष जाणवतेय. या प्राश्वभूमीवर पंचवीस लाख लोकसंख्येच्या या शहराला आठवड्यातून दोनदा पाच लाख लीटर पाणी घेऊन येणारी आगगाडी ही उपाययोजना तुटपुंजी असली तरी बुडत्याला काडीचा आधार या म्हणीप्रमाणे आवश्यकच आहे.

लातूरचे हे उदाहरण प्रातिनिधिक आहे. मराठवाड्यात अनेक ठिकाणी पाण्याचे टँकर पोलीस बंदोबस्तात सुरू आहेत. पाणी खूप लांबून येते. टँकर आला की हाणामारी सुरू होते. काही वर्षांपूर्वी टँकरचं पाणी घेण्यावरून एका दलिताला जिवंत जाळण्याचा प्रकारही घडला होता. सकाळ मधे पाणी पेटले असा अग्रलेख आलेला होता. या परिस्थितीतही माणूस जात विसरत नाही हे पाहून सुन्न व्हायला होतं. लातूर परिसरातील सेलूजवळच्या खेड्यात एका मित्राची विहीर आहे. आजूबाजूच्या पंचक्रोशीत पाणी नसताना याच्या घरच्या विहीरीला पाणी असते. हा दलित आहे. ज्याला लहानपणी पाणी नाकारले, विहीर बाटवली म्हणून ज्याला गाव मारायला आलेले तो आता पूर्ण गावाला पाणी देतो. ही गरजच अशी आहे की दलिताच्या घरी पाणी भरायला जावे लागतेय. या वर्षी शासनाने विहीर ताब्यात घेतली आहे. असे अनेक पाण्याचे साठे ताब्यात घेतलेले आहेत. पाणीवाटप प्रशासनाने हाती घेतले आहे.

परिस्थिती इतकी भीषण असताना हिवरेबाजार आणि राळेगण सिद्धी या ठिकाणी पाणी आहे. हा ही भाग दुष्काळी म्हणूनच प्रसिद्ध होता. हिवरेबाजारने राळेगण सिद्धीतून प्रेरणा घेत गावाचा कायापालट घडवला. मग हे लोण इतर ठिकाणी का गेलं नाही ? माझा मित्र नीलेश हेडा गावोगावी फिरून दुष्काळ, श्रममहात्म्य यासंबंधी काम करत असतो. ही एक चळवळ जोम धरू पाहतेय. पण या सर्वांपेक्षा प्रभावी असं काहीतरी काम व्हायला हवं होतं. प्रभावी कामासाठी प्रसिद्ध व्यक्ती, माध्यमं यांची शक्ती वादातीत असते.

आमीरखानने त्याच्या सत्यमेव जयते मार्फत दुष्काळाचं आव्हान पेलण्याचे ठरवले. काही वर्षांपूर्वी पाणी फाउंडेशनची स्थापना केली गेली. सत्यमेव जयतेच्या वैशिष्ट्याप्रमाणे दुष्काळी भागात फिरून उपलब्ध जलसाठे, पावसाचे प्रमाण इत्यादी आवश्यक माहिती गोळा केली गेली. त्यानंतर दुष्काळाला हरवण्याचा प्लान बनवण्यात आला.

पण या कामासाठी शासकीय परवानग्या आणि मदतीची गरज होती. त्यानुसार मुख्यमंत्री देवेंद्र फडणवीस यांच्याशी सत्यमेव जयतेने संपर्क साधला. स्वतः आमीर मुख्यमंत्र्यांना योजना समजावून सांगण्यासाठी गेला. योजना ऐकल्यानंतर मुख्यमंत्र्यांनी परवानगी तर दिलीच पण जी मदत हवी त्यासाठी पूर्ण मदतीची हमी दिली.

काय आहे ही योजना ?
खूप साधी योजना आहे. नीलेश गावोगावी फिरून सांगतो त्याप्रमाणे पाणी अडवा पाणी जिरवा हे सूत्र आहे. आमीरच्या टीमने राळेगण सिद्धी, हिवरेबाजार येथील योजनांचा सखोल अभ्यास केला. त्यानुसार महाराष्ट्रातल्या दुष्काळग्रस्त भागातले काही पॉकेट्स निश्चित केले. त्या ठिकाणी पाणी फाउंडेशन सुरू केले. या केंद्रातून गावातील लोकांना पाणी अडवण्याचे उपाय समजावून सांगितले जातात. त्यासाठी मॉडेल्स तयार केलेले आहेत. पाणी कसं अडवायचं हे सांगण्यासाठी प्रेझेंटेशन मटेरियल्स बनवले गेलेले आहेत. स्वाभाविक रचना समजावून सांगताना मॉडेलद्वारे सांगितल्याने ती लगेच कळते आणि पटते.

याला जोड हवी ती मार्केटिंगची. त्यासाठी आयपीएलच च्या धर्तीवर वॉटर कप ची कल्पना राबवली जातेय. सत्यमेव जयतेच्या माध्यमातुन वॉटर कप मधे सहभागी होत असलेल्या टीम्सची माहिती सगळीकडे पोहोचेल. त्यानंतर अनेक टीम्स यात सहभाग नोंदवतील. ठराविक उद्दीष्ट पूर्ण करणे ही अट असेल. अर्थात वॉटर कप जिंकणे यापेक्षा या योजनेचं मार्केटिंग करणे हे महत्वाचे असेल. गावक-यांनाही कप जिंकण्यापेक्षा पाणी मिळणे महत्वाचे असेल. पण स्पर्धेमुळे जिद्द तयार होईल हे महत्वाचे. आठ मार्च या अंतिम मुदतीपर्यंत ज्या टीम्स सत्यमेव जयते वॉटर कप मधे सहभागी झालेल्या आहेत त्याबद्दलचा कार्यक्रम सत्यमेव जयतेच्या या मोसमात पहायला मिळेल.

हा वेगळा प्रयत्न आहे. रेन हार्वेस्टिंगच्या माहितीचं मार्केटिंग होऊन गावागावात वातावरण तयार होणं हे खूप महत्वाचं आहे. शंभर टक्के गावातून दुष्काळ हटला नाही , अगदी चाळीस टक्के गावातून पाणी उपल्ब्ध झाले तरीही शासनावरचा केव्हढा मोठा भार यामुळे हलका होईल हे लातूरच्या रेल्वेवरून लक्षात येईल .

या उपक्रमाबद्द्ल अधिक जाणून घ्यायचे असल्यास आज दि. १६.४.२०१६ रोजी सायं सात वाजता एबीपी माझा वर आमीर खानकडून जाणून घेता येईल.

http://www.hindustantimes.com/bollywood/aamir-khan-s-paani-foundation-to...

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------
१८ एप्रिल रोजीचा अपडेट
एबीपी माझा चा हा व्हिडीओ वाचकांसाठी
https://www.facebook.com/abpmajha/videos/10156860571850271/