शब्दवेध व शब्दरंग (३)

वारणावत महाभारत के अनुसार वह स्थान था, जहाँ पाण्डवों को जलाकर भस्म कर देने के लिये दुर्योधन ने लाक्षागृह का निर्माण करवाया था।
https://m.bharatdiscovery.org/india/%E0%A4%B5%E0%A4%BE%E0%A4%B0%E0%A4%A3...

'वृकोदर' =
1. S (Having the belly of a wolf.) Voracious, ravenous; that has a wolf in his belly.
मोल्सवर्थ शब्दकोश

2. कहते हैं, भीमसेन के पेट में वृक नाम की विकट अग्नि थी
https://hi.wiktionary.org/wiki/%E0%A4%B5%E0%A5%83%E0%A4%95%E0%A5%8B%E0%A...

पोटात लांडगे >>> भारीच

गोची
= पंचाईत.
मराठी शब्दकोश (महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळ)

असा एक(च) अर्थ मराठी कोशात सापडला. परंतु या शब्दाच्या मराठीतील वापराबाबत काही रोचक घटना घडलीय.
सन 1973 मध्ये सदानंद रेगे यांनी गोची या नावाचे नाटक लिहिले तेव्हा भाषाअभ्यासकांना या शब्दाचा योग्य अर्थ माहित नव्हता. त्यामुळे एकंदरीत साहित्य वर्तुळात या शब्दाबाबत बरीच चर्चा झाली. मग कोणीतरी शोधून सांगितलं, की हा शब्द नवा नसून तो संत एकनाथांच्या भारुडामध्ये सुद्धा वापरलेला आहे.

या नाटकाचे दिग्दर्शन अमोल पालेकर यांनी केले होते आणि त्यात चित्रा पालेकर यांची एक भूमिका होती. त्या अनुषंगाने त्यांनी इथे काही लिहिले आहे :
https://www.loksatta.com/chaturang/lagori/gochi-marathi-theatre-dramamar...

त्यात दिलेला गोचीचा व्यापक आशय असा आहे :
कुटुंब, नातीगोती, चाकोरीबद्ध दिनक्रम, त्यांचे क्षुल्लक तपशील यांच्या, ‘‘स्वत:च विणलेल्या जाळ्यातून आता सुटका नाही’’ हे कळून चुकलेल्या, तरीही त्यात अडकलेल्या अर्थहीन अस्तित्वातून मुक्त होण्यासाठी धडपडणाऱ्या मानवाची व्यथा!

“सोहरा = संत्री”
असे या लेखात आहे : https://www.loksatta.com/sampadkiya/columns/a-history-of-geography-a-rai...

. . . मेघालयातील खासी टेकड्यांच्या कुशीतील ‘सोहरा’ ही पूर्वीच्या खासी राज्याची राजधानी होती. सोहरा म्हणजे संत्री. पुढे ब्रिटिशांनी सोहराचे ‘चेरा’ केले व त्याचेच पुढे चेरापुंजी (संत्र्याची भूमी) झाले. . .

‘सोहरा’ कोणत्या भाषेतला शब्द असावा ? सापडला नाही मला तरी
( संत्र्यासाठी संस्कृत आणि फारसी या दोन्ही भाषांतला नारंग हा मूळ शब्द माहित आहे).

शक्य आहे - म्हणजे खासी / Garo ?

अच्छा ! छान.
..
अवांतर :
सिंहली या भाषेतला अजून एक (आरोग्य संबंधित) परिचित शब्द म्हणजे 'बेरीबेरी’ .
त्याचा शब्दशः अर्थ “मी काहीही करू शकत नाही”, असा आहे. ब-१ जीवनसत्वाच्या अभावाने रुग्णाची अशी अवस्था होते कारण त्याला प्रचंड अशक्तपणा जाणवतो.

‘सध्याच्या’ मराठीतल्या
‘माझी मदत कर’ या वाक्यप्रयोगाला अनेकांनी अनेक वेळा आक्षेप घेतलेला आहे.
या संदर्भात एक वेगळे मत नागपूर तरुण भारतचे माजी संपादक मा गो वैद्य यांनी पूर्वी एकदा व्यक्त केलेले आहे. ते त्यांच्याच शब्दात लिहितो :

“वरील वाक्यप्रयोगाला आक्षेप घ्यावा असे वाटत नाही. माझी ही षष्ठी विभक्ती आहे आणि षष्ठीला पाणिनीच्या परिभाषेत अनेक विभक्त्यांचा अर्थ लाभू शकतो. शेषे षष्ठी असे पाणिनीचे सूत्र आहे आणि जेथे विशिष्ट विभक्तीचा अर्थ लेखकाला अनिवार्यतः अभिप्रेत नसेल तिथे षष्ठी विभक्तीचा उपयोग करायला हरकत नसावी”.

अरे वा ! स्वागत आहे विक्रम
आम्ही मजेत आहोत

*लिहिल्या जाते,वाचल्या जाते इत्यादि
>>>>>
ते वैदर्भी मराठी आहे...तिथे तसे बोलले जाते आणि बहुदा लिहिलेही जात असावे
https://www.maayboli.com/node/7295?page=8
(Submitted by प्रमोद देव on 23 May, 2012 - 10:45)

"वैदर्भी बोलीचे व्याकरण प्राचीन मराठीला अधिक जवळ आहे असे दिसते. या बोलीचे महत्त्व, शुद्धता व व्याकरण पाहिले असता ही शुद्ध भाषा आहे असे म्हणावे लागेल".

https://www.loksatta.com/lokrang/maiboli-vaidarbhi-language-253189/#:~:t....