नक्षत्रांची शांती २ - बैल गेला आणि झोपा केला

मोरोबा, भारीय व्हिडीओ. थोडा वेळ आपणच आहोत तिथे असा भास झाला.
पूर्वी जनरल मॅनेजर्स असायचे, आता सीईओ असतात. पर्सनल डिपार्टमेंटचे एचआरडी झाले.

>> दोन्हीही वैवाहीक स्टेटस सांगतात. लेबल म्हणणे अजून तरी झेपले नाही. << +१
नक्कि प्रॉब्लेम काय आहे? माझ्या माहिति नुसार विधवा हि टर्म डिरॉगेटोरी, डिस्रिस्पेक्टफुल या अर्थाने वापरली जात नाहि/जाउ नये. ती तशी वापरली जाते (वरच्या ऋन्म्याच्या पोस्ट सकट) असं तुम्हाला वाटंत असेल तर दॅट्स योर शॉर्टफॉल. यु हॅव लॉट्स ऑफ ग्रोइंग अप टु डु. अँड आयॅम अफ्रेड, आय अ‍ॅम स्पेलिंग इट आउट विथ ए डिसगस्ट...

बाय्दवे, फेसबुकवर (~३ बिलियन युझर्स, व्हाइल आय टाइप धिस) सेपरेटेड, डिवोर्स्ड, विडोड या कॅटेगोरीज आहेत. त्या का आहेत? टु डिस्रिस्पेक्ट पिपल? हेल नो; व्हेन आर यु गोइंग टु करेक्ट योर प्रेजुडिस टु अलाइन विथ ए लार्जर ग्रुप ऑफ पिपल?..

एक स्पेलिंग धड इंग्रजीत न लिहीताच आता स्पेलिंग इट आउट का? मायबोलीवर काय होईल याचा नेम नाही. (इथे नेम मराठीतला शब्द आहे.)

There's a difference in self-declaration and identifying someone as a widow. फेसबूक व अन्य ठिकाणी जिथे स्वतःच स्वतःची माहिती द्यायची असते आणि न देण्याचीही मुभा असते तिथे 'विधवा', विधुर असणे ठीकच आहे. व्यक्तीला ओळख कशी करून द्यायची याचा पर्याय उपलब्ध आहे. भारतीय समाजात विधवा अपशकुनी, तिची नजर लागते, तिला मंगल कार्याला बोलावत नाहीत इ अनेक समज होते आणि अजूनही आहेत. अशिक्षित बैलवाल्याने त्या समजांना चालना देणारी वक्तव्य केली त्याबद्दल आक्षेप नाही. पुढचा परिच्छेद जिथे ऋन्मेष कुटूंबियांचे व त्या रहिवासी व्यक्तीचे संबंध वेगळ्या पद्धतीने लिहीता आले असते असे सुचवले आहे. लिहून दाखवले आहे. पटलं तर बघा नाही तर द्या सोडून...

सीमंतिनी, लॉट्स टू ग्रो अप वाली कीव मिळाली तुला! वर डिसगस्ट फुकट!!! सँटा केम जस्ट इन टाईम!

एक सिग्रेट द्या म्हणजे इथे आहेच साँग सिच्यूएशन तर गाऊन घेईन - जो मिल गया उसी को मुकद्दर समझ लिया....

कुठलेही शब्द वापरताना त्यातला भाव महत्वाचा.
मग तो लिखित असो अथवा वाचिक..

मनाला न दुखवणारे नवीन शब्द जर तिरस्कार/हेटाळणी/कुचेष्टा/अपमान याच भावनेतून उच्चारले तर त्या तथाकथित शब्दबदलाचा काय फायदा..?
बऱ्याचदा असे शब्द प्रथा म्हणून, आधुनिकता दाखवायला म्हणून किंवा इलाज नाही म्हणून वापरले जातात पण त्यात बेगडीपणा असतो. आणि समोरच्या व्यक्तीला तो जास्त टोचतो, त्यातल्या दांभिकपणामुळे.

कधीकधी मग असे नवीन शब्द वापरण्यापेक्षा निर्विष पध्दतीने वापरलेले जुने शब्दच चांगले.

तो अपंग आहे. तो दिव्यांग आहे.
दोन्ही सारखेच. यात खटकत नाही काही.

अपंग आला. दिव्यांग आला. दोन्ही सारखेच. दोन्ही खटकतात. संबोधन म्हणुन वापरलेत.

तसेच विधवा /विधुर बद्दल वाटते.
ती विधवा आहे. तो विधुर आहे. तिचा नवरा हयात नाही. सारखेच वाटते. त्यात लेबल वाटत नाही.

विधवा आली. विधुर आला. खटकते. लेबल लावले आहे.

विधवा स्त्रीला वेगळी आणि चुकीची वागणुक मिळते हे वर सीमंतिनी यांनी लिहिले आहेच. त्यात सारखा विधवा हा शब्द वापरात असल्याने तो शब्द ही काहींना खटकत असेल असे होउ शकते. पण त्यावर शब्द बदलणे हा उपाय वाटत नाही.

<< तो अपंग आहे. तो दिव्यांग आहे.
दोन्ही सारखेच. >>
अहो, ते तुम्हाला-मला सारखे वाटत असतील, पण "पॉलिटिकली करेक्ट" बोलणाऱ्याना तसे वाटत नाही ना. मग disabled ऐवजी physically challenged किंवा differently abled, handicapped ऐवजी handy capable, deaf ऐवजी hearing impaired, blind ऐवजी visually challenged असे शब्द वापरायचा आग्रह केला जातो.

म्हणून वरती याच धाग्यात म्हटलंय की "अपंग ऐवजी "दिव्यांग"/डिफरंटली एबल्ड वापरू लागले तरी ते चांगलच." म्हणजे आग्रह हाच असतो की दिव्यांग/डिफरंटली एबल्ड असे गोडगोडच बोला. आणि वर त्यात भर घालायची की कुणी सक्ती केलेली नाही.

हल्ली खूप ठिकाणी diversity, equality, inclusion, empathy अश्या नावानी हा "पॉलिटिकल करेक्टनेस" दिसून येतो. (वेगळ्या धाग्याचा विषय, त्यामुळे जाऊ दे).

जिथे जीवनशैली मोकळीढाकळी असते, बोलणार्‍याचे हेतू प्रांजळ असतात तिथे काहीच खटकत नाही. खेड्यात तर जातीवरूनच बोलतात. पण त्यात जातीयवाद असेलच असे नाही. Widowed / Widow मधे एक क्रियापद आहे दुसरे विशेषण. आपण दोन्हीला एकच शब्द वापरतो. विधूर/विधवा.

यापेक्षा माझे भाषा विषयाचे ज्ञान जास्त नाही. हलाखीच्या परिस्थितीमुळे कित्येक वर्षे व्याकरण (कुठल्याच भाषेचे) पाहीलेले नाही.

वेगळ्या धाग्याचा विषय, >> अशी उघड हिण्ट दिल्यावर जाऊ दे कसे होईल

मूळात विधवा अथवा विधुर असणं ही गोष्टच कीव करण्यासारखी नाहीये. आयुष्य आहे. होतात गोष्टी. कोणी पुढे जातो कोणी मागे. आता स्त्रियाही समर्थ असतात. सावरतात. पुरुष सावरतात. उगाच काय दुर्दैवी किंवा किव करण्यासारखं काय आहे त्यात. निसर्ग आहे.

डिफरंटली एबल्ड हा शब्द जर कृत्रिम अवयवांच्या साथीने, विज्ञानाच्या मदतीने व्यंगावर मात करण्यासाठी वापरला तर लॉजिकल आहे. याच अर्थाने दिव्यांग वापरला असता तर अडचण नाही. युद्धात पाय गमवाव्या लागलेल्या सैनिकांसाठी रोबोटिक आर्म / फूट बनतोय. त्याच्या चाचण्या पण झाल्या आहेत. अशा तंत्रज्ञानाला दिव्यांग म्हणायचे असेल तर स्वागत केले पाहीजे.

भारतीय समाजात विधवा अपशकुनी, तिची नजर लागते, तिला मंगल कार्याला बोलावत नाहीत इ अनेक समज होते आणि अजूनही आहेत>>>
आणि विधवा ऐवजी पतीपश्चात, किंवा differently-husbanded असे शब्द निर्माण करून ते नष्ट होणार आहेत?
Retarded ऐवजी स्पेशल असा overcompensating शब्द बनवला गेला. आता तोही उपरोधाने वापरायचा शब्द बनला आहे.
शब्द बदलण्या ऐवजी ऍटिट्युड बदलल्या तर कसे राहील?

खरंतर दोन्ही बदलायचं आहेच
शब्दापासून सुरुवात करू
तितक्या वर थांबणार नाही

ऊबो यांच्या पोस्टींना अनुमोदन.
त्या शब्दांमागची भावना नाहीशी झाली तर आहेत तेच शब्द खटकणार नाहीत. भाव बदलले नाहीत तर काही दिवसात नवीन शब्दालाही तोच वास येईल.

मी एक नवीन भाषा बनवत आहे. ती समजायला सोप्पी असून येत्या काही वर्षात ती युनिवर्सल भाषा होणार आहे. ती भाषा तुम्हाला आली कि तुम्ही कोणत्याही सजीव अथवा निर्जीव गोष्टींसोबत बोलू शकता. तुमची चर्चा वाचून मला ती नवीन भाषा बनवायला खूपच मदत होत आहे. तुमचे काही सजेशन्स असतील तर सांगा.

मोरोबा, हे शब्द मी किंवा कुणी एक व्यक्ती निर्माण करत नाही. इंग्रजीत हे शब्द त्या त्या समूहातून, चर्चेतून येतात. उदा: अपमानास्पद शब्दांनंतर आधी आफ्रिकन-अमेरिकन शब्द रूढ झाला पण कम्यूनिटीतर्फेच मागणी आली की कृष्णवर्णीय अधिक चपखल आहे. तो वापरा. मराठीत असे 'गोड-गोड' शब्द कसे येतात माहीती नाही.
फक्त 'शब्द बदला' असा आग्रह, अशी सक्ती अजिबात नाही. आणि हा 'पोलिटीकल करेक्टनेस' नाही. मला खरंच पटलं की शब्द ही पहिली पायरी आहे. वचने किं दरिद्रता... पुढे अ‍ॅटीट्यूड ते बजेट - बदलाचे बरेच पल्ले आहेतच. इथे लेखाच्या अनुषंगाने शब्दाबद्दल सुचवले. इतकंच.

आफ्रिकन कम्युनिटीच्या बाबत अपमानास्पद ओळख म्हणून वापरले जाणारे शब्द हे रेसशी जन्माशी संबंधित असतात. ते सर्व कम्यूनिटीला लागू होतात. एकच लॉजिक सगळीकडे लागू होत नाही.
गोर्‍या लोकांच्या पश्चात्तापातून आपण जास्त संवेदनशील आहोत असे दाखवण्याच्या खटाटोपामधून असे प्रकार घडत असावेत असे वाचले होते.

एका घटस्फोटीत स्त्री ची एक मराठी पोस्ट (बहुतेक अनुवादीत) प्रचंड व्हायरल झाली होती. धमाल लिखाण होतं ते.
त्यात त्या बाईचा डिव्होर्स झाल्यानंतर नवीन ऑफिस मधे तिचा पुरूष सहकारी तिला तिच्या मॅरिटल स्टेटस बद्दल विचारतो. त्यांना कुणकुण असते पण तिच्याकडून ऐकायचे असते. ती अगदी सहज सांगते कि मी घटस्फोटिता आहे. यावर दोघांचे (अपेक्षित रिअ‍ॅक्शन न आल्याने) चेहरे पाहण्यासारखे होतात. ते सहानुभूती दाखवू लागतात. ती बाईच मग त्यांचे सांत्वन करते. अरे असे काहीच नसते. अशी काहीशी होती पोस्ट.

सी, अगदी अगदी.
नुसते शब्द बदलून काही होणार नाहीये हे खरं.पण शब्द बदलणं ही पहिली पायरी आहे.
विधवा हा शब्द चांगला आहे, तो बदलून किंवा उगीच गोडगोड शब्द वापरून त्यांचे प्रश्न सुटणार नाहीयेत असं मत असलेल्या लोकांचं पूर्वीच्या काळी पती गमावलेल्या स्त्रियांना वापरला जाणारा रंxकी शब्द होता त्याबद्दल काय मत आहे?तो आपण प्रचलित उच्चारातून का बंद केला असावा?तो बंद करूनही पती गमावलेल्या स्त्रियांचे प्रश्न सुटणार नव्हते.आफ्रिकन अमेरिकन्स ना निगर किंवा ब्लॅक आपण आता का म्हणत नाही?मूल नसलेल्या (काही समस्येने किंवा स्वतःच्या निर्णयाने) स्त्रियांना उद्देशून अनेक अपमानास्पद शब्द वापरले जातात, त्याबद्दल काय मत आहे?

स्त्री, पुरुष दोघांसाठी विधुर हा एकच शब्द वापरा. प्रॉब्लेम सॉल्व्हड.
जेंडर न्युट्रल जगात दोन दोन शब्द हवेत कशाला?

पूर्वीच्या काळी पती गमावलेल्या स्त्रियांना वापरला जाणारा रंxकी शब्द होता त्याबद्दल काय मत आहे? >>> तो शब्द खटकतो म्हणून विधवा हा शब्द वापरात आला असेल तर आता तो का बदलायचा ?

विधवा आणि रंडकी एकसारखे शब्द नाहीत. जसे निपुत्रिक आणि वांझोटी एकसारखे नाहीत.
आणि आफ्रिकन अमेरिकन असं कोणीही म्हणत नाही, ब्लॅकच म्हणतात अहो.
ब्लॅक माणसाला ब्लॅक म्हणायला ज्याची जीभ कचरत असेल त्याने आपल्याच मनात कुठेतरी काळया रंगा बद्दल अढी आहे हे ओळखावे.

हो ना ब्लॅकच म्हणतात की इथे. माझ्या एका धाग्यावरती मागे कोणीतरी पेटला होता . ब्लॅक काय म्हणता म्हणे. पूर्ण धाग्याची वाट लावली होती.

शब्द खटकणे, याचे कन्सेप्ट काळानुसार बदलत जातात.
मला स्वतःला ब्लॅक आणि व्हाईट असं दोन्ही म्हणायला आवडत नाही.दोन्ही शब्द बकवास आहेत.स्किन चा रंग, जाडी, उंची, केस असणे/नसणे,अवयव असणे नसणे ही बाह्य फीचर्स झाली.

मोरोबा, मला खरोखरच माहीत नाही म्हणून विचारतेय, त्या 2 आणि या 2 शब्दात नक्की कसा आणि काय फरक आहे?

शब्द का खटकतो हे व्यवस्थित सांगितले तर पटेल.
रंxकी शब्दाचा उगम काय, त्याचा अर्थ फक्त नवरा हयात नसेलेली स्त्री नसून अजून काही होता का कल्पना नाही, पण तो दुसऱ्या एका शब्दाच्या खूप जवळचा वाटतो एवढे कारण पुरेसे आहे खटकायला.

जर केवळ ती किंवा काही दोन चार व्यक्ती म्हणत आहेत ना, त्यांना तो खटकतो हेच कारण असेल तर लोक त्या दोन चार व्यक्तींसमोर तो वापरणार नाहीत.

विधवा या शब्दाचा अर्थ अजून काही वेगळा सुद्धा आहे का?

तसेच शब्द बदल ही ऍटीट्युड बदलाची पहिली पायरी वाटत नाही. ऍटीट्युड बदलाची सुरवात करुन मग त्या बदलाची आठवण रहाण्यास शब्द बदल असे असेल तर गोष्ट वेगळी.
नाहीतर वर शांमा यांनी म्हटल्या प्रमाणे रंxकी काढून विधवा शब्द प्रचलीत केला, तरी आता विधवा शब्द बदलायचाय तसा पुढचा शब्दही बदलावा लागेल.

चि सौ का (चि रंजीव सौभाग्य कांक्षिणी) हाही शब्द खटकण्यासारखा आहे. पुरुष का नसतात चिसौकां (चिरंजीव सौभाग्यकांक्षी)? फक्त स्त्रियाच का?
सौभाग्यवती हा शब्दही. पुरुष नसतात सौभाग्यवान. का????????????
सगळच खटकण्यासारखं आहे.

त्या 2 आणि या 2 शब्दात नक्की कसा आणि काय फरक आहे?>>>
माझ्या मते एक शब्द केवळ परिस्थिती दर्शक आहे आणि दुसरा चक्क शिवी आहे. मी कधी कोणाला ' ए विधवे ' अशी शिवी घालताना ऐकले नाही.
हिरा वगैरे लोक जास्त चांगलं सांगू शकतील. उचकी थांबल्यावर येतीलच त्या.

शब्द कोशानुसार त्या शब्दाचा अर्थ असा आहे
शिवी वेगळी.ती दोन अक्षरी आहे.
(अवांतर: धागा भरपूर वेगळ्या दिशेला गेला.बाकी चर्चा नव्या धाग्यावर घेऊन हा पुन्हा विषयाला न्यायचा असल्यास उत्तम.)

किस्सा मस्त रंगविला आहे.
>>>>>>>>>> वरना डुबने के लिये हम तैयार थे गालिब, पर हमारी नाव जहा गोते खा रही थी, वहा पाणी ही कम था.
खतरनाक!! इथे फुटलेच.