गंध - एक छोटीशी गोष्ट

आज कामानिमित्त किती दिवसांनंतर या भागात आले. पुस्तकांचं जुनं दुकान दिसल्यावर आपोआप आत शिरले. तेही आता थोडं बदललं होतं. हवं ते पुस्तक स्वतः हात लावून घेता येणार होतं. मी "New Arrivals" च्या शेल्फसमोर जाऊन उभी राहिले. एक पुस्तक उघडलं. नकळत नाक पानांच्या अगदी जवळ नेऊन, त्याचा भरभरून वास घेतला, तू घ्यायचास तसाच. अचानक तूच जवळ आल्याचा भास झाला. मी इकडे तिकडे पाहिलं आणि पानं उलगडायला लागले.
तुझ्याशिवाय या दुकानात मी एकटी, बहुदा पहिल्यांदाच आले होते. तुझी ही विचित्र सवय. कित्येकदा पुस्तक धुंडाळायला आपण इथे यायचो. आणि तू पुस्तकाचा वास घ्यायचास. आधी आधी तर मला इतकं विचित्र वाटायचं. मी तुला म्हणायचे सुद्धा,
"श्वानकुळातला आहेस अगदी. पुस्तक काय वास आवडला तर विकत घेणारेस का? "
तू अगदी लहान मुलासारखा, नाक पुस्तकाला लावून, डोळे मिटून. क्षणभरच, पण इतका निरागस,निष्पाप दिसायचास तू. तुझे ते मिटलेले डोळे कितीदातरी डोळे भरून साठवले आहेत मी. तू म्हणायचास,
"मी पुस्तक विकत घ्यायला येतंच नाही. मी या वासासाठी येतो, पुस्तक घ्यायला तू येतेस."
मला इतका राग यायचा. तुला त्याचं काहीच नसायचं. इतकं लांब चालत यायचं, गर्दीच्या रस्त्यामधून. आणि त्या पुस्तकाचं पानही वाचायचं नाहीये तुला. मग येतोसच कशाला माझ्याबरोबर? मी येऊ शकते एकटी. मी तुझ्याकडे सरळ सरळ दुर्लक्ष करायचे. पुस्तक निवडण्यात मी गुरफटून जायचे. तू इकडे तिकडे करायचास. पण कधीच कशी मला निघण्याची घाई केली नाहीस. माझं झालं की १-२ पुस्तकं घेऊन आपण निघायचो. एकदोनदा मी तुला म्हटलं,
"मला पुस्तक घ्यायला वेळ लागतो, तुला उशीर होत असेल तर गेलास तरी चालेल."
"मी आहे म्हणून इतक्या वेळात तरी निघतेस. नाहीतर इथे हरवशील आणि तुला शोधायला मला परत याव लागेल. त्यापेक्षा थांबतो."
मग मीही तुला सांगणं सोडून दिलं. पुस्तक चाळता चाळता एकदा लक्ष गेलं माझं तुझ्याकडे. तू त्या दुकानातल्या कॉउंटरवर, हाताने ठेका देत, काहीतरी गुणगुणत होतास आणि नजर माझ्याकडेच होती. मी तुला "काय?" असं खुणेनेच विचारलं तर काय बावचळला होतास. मी तिथेच मोठ्याने हसले.
मग कितीतरी वेळा पुस्तकं घ्यायची नसली, तरीही आपण या गर्दीच्या रस्त्याला यायचो. कधी उगाच दुकानात डोकवायचो.
तू म्हणायचास, " बघ, पुस्तक नाही घेतलंस तरी मला वास घ्यायला मिळतो."
तुझ्या या अजब सवयीची, त्या मिटलेल्या डोळ्यांची आता मला सवय झाली होती. कवितेचं पुस्तक असेल तर तुझा हट्ट, मी कविता वाचायची आणि तू ऐकायची.
कितीदा तुला म्हटलं, "कविता ज्याची त्याने वाचायची. घेऊन जा पुस्तक."
"तू वाचतेस तेव्हाच कविता पोचते. एरवी मला समजत नाही."
"मस्का मारतोयस?"
"नाही. नव्या पुस्तकाचा वास घेतोय."
मग मला कितीही राग आला तरी निघून जायचा. समाधान होईपर्यंत आपण कविता वाचत, ऐकत राहायचो. तू मधेच त्या नव्या पुस्तकाचा वास घ्यायचास. त्या कोऱ्या पानांवरुन हात फिरवायचास. कुठेतरी माझ्या बोटांना, तुझ्या बोटांचा हलकेच स्पर्श व्हायचा. आणि मी पान उलटून पुढे वाचायचे. अश्या किती कविता एकत्र वाचल्या आहेत.
आज इतक्या वर्षानंतर तुझा वास आला ह्या दुकानात, ह्या नव्या पुस्तकाच्या पानात. तू गेलास आणि हा गंध माझ्यासाठी ठेवून गेलास. मी पुस्तक घेतलंच नाही. दुकान, पुस्तकं बाकी सगळं बदललं होतं. मी अजूनही तिथेच होते.