आठवणीतील 'शाळा' :- 5

आम्ही प्राथमिक शाळेत आलो अन एक नवलाईची गोष्ट घडली. यापूर्वी अगदी बालवाडीत असेतोवर लोक आम्हाला आमच्या आईवडिलांच्या नावे ओळखत. आता आम्ही मोठे झालो. शाळेतली, वर्गातली मुले, शिक्षक, शेजारीपाजारी असे सर्वजण आम्हाला नावाने ओळखू लागले, बोलावू लागले आणि आईवडिलांना, 'अमक्याची आई', 'तमक्याचे बाबा' असे म्हणू लागले. याशिवाय शाळेत वर्तणुकीवरून, अभ्यासातील प्रगतीवरून अशी हळूहळू प्रत्येकाची एक स्वतंत्र ओळख बनली होती. कुणी खोडकर, व्रात्य, कुणी हुशार, कुणी ढ, कुणी चलाख तर कुणी मंद होते. त्यानुसार शाळेत बसण्याच्या जागादेखील आपसूकच ठरून गेल्या. आम्ही हुशार मुले पुढे, थोडी हुशारही नाही आणि ढ ही नाही अशी मुले मधे, तर अभ्यासात मागे, पण इतर खेळ वगैरे गोष्टीत अव्वल अशी मुले सर्वात मागे बसायची. या मुलांचा आवाज कायम सर्व वर्गात मोठा असायचा. शिक्षक वर्गात असले तरी मागे कायम गडबडगोंधळ ठरलेलाच. तर बड्या घरची ठराविक मंडळी कायम वेगळा गृप करून एकत्र असायची. ही मुले मागच्या मुलांशी जास्त बोलायचीच नाहीत. मात्र परिक्षा जवळ आली किंवा शाळेत इन्स्पेक्शनसाठी गटविकास अधिकारी किंवा इतर कोणी साहेब यायचे असले की, एक गंमत होई. आमचे शिक्षक लगेच पटापट आमच्या बसायच्या जागा बदलायचे. प्रत्येक ओळीत सर्वात पुढे, सर्वात मागे आणि बरोबर मधे अशा ठराविक जागी काही हुशार मुले बसवायचे. आणि साहेब आल्यानंतर त्यांनी काही प्रश्न विचारला, गणित सोडवायला दिले तर हुशार मुलांनी आपल्या पाटीवरचे उत्तर मागील विद्यार्थ्यांना दाखवायचे आणि इतरांनी त्यांचे बघून लिहायचे, अशी कडक सूचना देऊन ठेवायचे. एकदा मात्र गंमत झाली. साहेबांनी आल्याआल्या आम्हा मुलांना सज्जड दम भरला, 'जर कुणी आपल्या पाटीवरचे उत्तर इतर मुलांना दाखवले तर त्याला शाळेतून काढण्यात येईल.' झाले! सर्व हुशार मुले घाबरली आणि त्यांनी आपापली पाटी घट्ट पोटाजवळ धरली. कुणी दुसर्याला उत्तर दाखवेनाच! मग गुरूजी घाबरले, आता काय करावे? त्यांना प्रश्न पडला. मग हळूच साहेबांची नजर चुकवून, त्यांनी शेवटच्या ओळीतील पहिल्या मुलाला डोळ्यांनी दटावले. तो बिचारा अजूनच घाबरला. पण गुरूजीच सांगतायत म्हटल्यावर हळूच त्याने पाटी तिरकी केली आणि लगेच मागील सर्व मुलांनी त्याचे बघून लिहीले. साहेबांनी सर्व मुलांच्या पाट्या गोळा करून उत्तरे तपासली आणि गुरूजींनी कपाळावर हात मारून घेतला! त्या पहिल्या हुशार मुलाचे उत्तर चुकले होते! पुढचे दोन दिवस आम्हा सर्व मुलांच्या घरची मंडळी नुसती हसत होती!!
या प्राथमिक शाळेत आम्हाला ओळख मिळाली. आमच्या आवडीनिवडी तयार झाल्या. आमचे छंद आम्हाला मिळाले. माझी वाचनाची आवड इथेच निर्माण झाली. त्याकाळी घरोघरी टिव्ही नव्हते. एकच दुरदर्शन लागे. त्याची वेळही ठरलेली होती. त्यामुळे अभ्यास, खेळ आणि वाचन याशिवाय मनोरंजनाची दुसरी साधने नव्हती. शिवाय गोष्टीची पुस्तके, वर्तमानपत्रे, मासिके आणि साप्ताहिके यातून बाहेरच्या जगाशी ओळख व्हायची. त्यातून लहानपणी प्रत्येक गोष्टीत कुतूहल जास्त असते. त्यामुळे मी अधाशासारखी दिसेल ते आणि मिळेल ते वाचत सुटायची. आज इतकी साधने असतानाही, माझी पूर्वीची सवय अगदी तश्शीच कायम आहे अजूनही !!