रौप्यमहोत्सवी कर्णावतीचा प्रवास

हाय कर्णावती, आज १ जुलै. आज तुझा वाढधिवस. तुला तुझ्या २५ व्या वाढदिवसानिमित्त भरपूर शुभेच्छा .

जून २००५ मध्ये काही कारणानिमित्त २-३ दिवसांकरिता अचानक अहमदाबादला जावे लागणार होते. त्यावेळी नेहमीप्रमाणे आणि स्व-नियमाप्रमाणे सर्वांत आधी रेल्वेच्या पर्यायाकडेच वळालो. आरक्षणाची चाचपणी सुरू केली. पण पुण्याहून सुटणाऱ्या सगळ्या गाड्या कधीच वेटींगवर गेल्या होत्या. मात्र परतीचे आरक्षण पुण्यापर्यंत आरामात मिळत होते. एक तर तो माझा सगळ्यात आवडता रुट असल्यामुळे रेल्वेशिवाय दुसरा वाहनपर्याय सुचणे शक्यच नव्हते. मग एक विचार केला की, मुंबईहून अहमदाबादला पर्याय जास्त आहेत. त्यामुळे तिथून तिकिटे मिळण्याचे चांसेस जास्त आहेत. आता लगेचच कामाला लागलो. इंटरनेटवर पाहिले तर, बऱ्याच गाड्या अजूनही प्रवाशांना आवाहन करत असल्याचे दिसले. जरी त्या गाड्या रोजच फूल्ल धावत असल्या तरी त्या गाड्यांच्या नादाला अजून तरी कोणी लागले नव्हते. आमच्या प्रवासाच्या दिवसालाही अजून ३ आठवडे असल्याने त्यांचे आरक्षण शिल्लक दिसत होते. पुण्याहून मुंबईत जाऊन गाडी पकडायची असल्याने दुपारची गाडी शोधली. २९३३ (सध्याची १२९३३) डाऊन कर्णावती एक्सप्रेस तशी सोईची होती. त्यामुळे पटकन तिचे आरक्षणही करून टाकले.

आता प्रवास सुरू होईपर्यंत सतत कर्णावतीच्या प्रवासाचे विचार मनात येऊ लागले होते. सगळ्यात आवडता रुट, आवडता विभाग आणि पहिल्यांदाच आवडत्या रुटवरून दिवसाचा प्रवास होणार होता. त्यामुळे नुसत्या विचारानेच बेचैन व्हायला होत होते आणि प्रवास संपेपर्यंत मनाला स्वस्थता मिळणारच नव्हतीच.

अखेर प्रवासाचा दिवस आला. मुंबई सेंट्रलला जायचे असल्याने मध्ये गाड्यांची अदलाबदल करण्यापेक्षा सकाळी बसने थेट सेंट्रललाच पोहचू या विचाराने राज्य परिवहनाच्या वाट्याला अगदी नाईलाजानेच गेलो. कर्णावतीविषयी थोडीफार माहिती होतीच, पण प्रत्यक्षात तिला कधी पाहिले नव्हते. त्यामुळे उत्सुकता शिगेला पोहचली होती. बसमधून उतरल्यावर नेहमीप्रमाणेच - कधी एकदाचा स्टेशनच्या आत जातोय - असे झाले होते. दुपारचे सव्वाबारा वाजले होते. मी जरा धावतच वडिलांसोबत स्टेशनच्या आत पोहचलो, तेव्हा उद्घोषणा सुरू झाली होती - गाडी नं. २९३४ कर्णावती एक्सप्रेस थोड्याच वेळात प्लॅटफॉर्म क्रमांक २ वर येत आहे. मग स्टेशनच्या कँटीनमध्ये थोडे काही तरी खाऊन आलो, तर कर्णावती राणीच्या थाटात वलसाडच्या अजस्त्र डब्ल्यूसीएएम-२ या कार्यअश्वासह (वर्क हॉर्स) फलाटावर अवतरली होती. पुढे डेड एंट असल्यामुळे आता त्या कार्यअश्वाला या राणीसाहेब आपल्या मुख्यालयी (अहमदाबाद) परत जाण्यासाठी निघेपर्यंत तेथेच वाट पाहत थांबावे लागणार होते.

मी आणि वडील आमच्या एससी-१ (सध्याच्या पद्धतीनुसार डी-१) मध्ये गेलो. आत जाऊन पाहतो तर गाडी जरा अस्वच्छच झाली होती. त्यातच सीट्सची रचनाही वेगळी म्हणजे बससारखी समोरच्याकडे पाठ करून - अशी होती. त्यामुळे आमचे आसनक्रमांक शेजारचे असले आणि खिडक्याही असल्या तरी त्यांची दिशा विरुद्ध झाली होती. म्हणजे एरवी आम्ही एकमेकांच्या समोर आलो असतो, ते आता दोन विरुद्ध दिशांच्या खिडक्यांकडे गेलो होतो. पण या दोन्ही सीट्स मला आवडते तशा इंजिनाकडे तोंड करून नव्हत्या. पण त्यातल्यात्यात गाडी जाण्याची दिशा लक्षात घेऊन मी वडिलांना पलीकडच्या बाजूच्या सीटवर बसायला सांगितले. आमचा डबा साधारण शेवटी म्हणजे १९ मध्ये १२ वा होता. म्हणजे आमच्या कर्णावतीची रचना अशी होती इंजिन, एसएलआर, जनरल, एससी-११ ते एससी-१, सी-४ ते सी-१, जनरल आणि एसएलआर. मग सवयीप्रमाणे खाली उतरून कर्णावतीचे अवलोकन करून यावे म्हटले आणि खाली उतरून पुढे इंजिनाच्या दिशेने निघालो तर तिकडे नव्या कार्यअश्वाची कर्णावतीशी जोडणी पूर्ण झाल्याचे लांबूनच लक्षात आले. नुकत्याच भारतीय रेल्वेच्या सेवेत दाखल झालेल्या नव्या पद्धतीच्या आणि रंगसंगतीच्या एलएचबी डब्यांच्या राजधानी एक्सप्रेसला साजेसी रंगसंगती आमच्या कार्यअश्वाला करण्यात आली होती. याचाच अर्थ एरवी राजधानीचे सारथ्य करणारा हा कार्यअश्वच त्या दिवशी आमच्या कर्णावतीच्या सेवेत आला होता.

आता मुंबई सेंट्रलवर कर्णावतीची निघण्यापूर्वीची तयारी सुरू झाली होती. लोको पायलट (मेल) आणि त्याच्या असिस्टंट लोको पायलटनी कार्यअश्वाशी संबंधित आपापल्या तपासण्या पूर्ण करून हा कार्यअश्व फीट आहे याची तपासणी करून खात्री करून घेण्यास सुरुवात केली होतीच. आमच्या डब्याच्या जवळच असलेल्या गार्डच्या कंपार्टमेंटचा (शेवटचा एसएलआर डब्यातील गार्ड कंपार्टमेंट) नव्या गार्डने ताबा घेतला होता. तेवढ्याच एक बॉक्स बॉय ट्रॉलीवरून दोन वजनदार काळ्या ट्रंका घेऊन निघालेला दिसला. त्याने आधी गार्ड बॉक्स गार्ड कंपार्टमेंटमध्ये चढवला आणि पुढे निघाला. कारण जाऊन लोको पायलटकडे त्याचा बॉक्स सूपूर्द केला. डाऊन कर्णावतीच ५० मिनिटांमध्ये अप कर्णावती म्हणून निघणार असल्याने तिला पिट लाईनवर नेण्याएवढा वेळ नव्हता. म्हणून कॅरेज अँड वॅगनवाल्यांनीही फलाटावरच प्रत्येक डब्यांचे ब्रेक आणि चाके तपासायला सुरुवात केली होती. यात जर एखादा डबा सिक असल्याचे लक्षात आले, तर तो बदलावा लागणार होता. कर्णावती अहमदाबाद विभागाची गाडी असल्यामुळे इथे तिचा असा सेकंडरी मेंटेन्सच होणार होता.

त्यावेळी कर्णावतीला वेगळे रसोई भण्डार यान (पँट्री) जोडले जात नव्हते. पण रेल्वेची केटरींगची सोय त्यात उपलब्ध होती. म्हणूनच गाडीत बसण्यासाठी प्रवाशांची धावपळ सुरू होती, त्यातच केटरींग स्टाफची गाडीत आवश्यक साहित्य चढविण्याचीही गडबड चालली होती. त्यातून प्रवासी आणि त्या स्टाफमध्ये शाब्दीक झटापटही होत होतीच. प्रत्येक डब्याच्या एका दरवाज्याजवळची जागा या केटरींगच्या साहित्याने व्यापलेली होती.

सगळे सोपस्कार पूर्ण होत असतानाच गाडीची वेळही झाली होती. मुंबई सेंट्रलच्या स्टेशन मास्तरने पश्चिम रेल्वेच्या मुंबई विभागातील सेक्शन कंट्रोलरकडून कर्णावतीला सोडण्याची परवानगी घेतली आणि सिग्नल ऑफ (पिवळा) करून जाण्याची परवानगी दिली. विरारपर्यंतचा मार्ग स्वयंचलित सिग्नलिंग यंत्रणेचा असल्यामुळे पुढच्या स्टेशन मास्तरकडून लाईन क्लिअर घेण्याची आवश्यकता भासणार नव्हती. गार्डनेही राईट सिग्नल (हिरवा बावटा) दाखवताच आमच्या कार्यअश्वाने त्याच्या स्टाईलमध्ये टिपिकल पद्धतीने केलेली अतिशय लयबद्ध गर्जना कमी तीव्रतेने का असेना ऐकू आली.

गाडी सुटत असल्याने मी आता माझ्या जागेवर जून बसलो होतोच. गाडीत ऐनवेळच्या प्रवाशांमुळे गर्दी बरीच वाढली होती. माझ्या बाजूला मुंबईच्या दिशेने जाणारी अप लाईन असल्यामुळे मी खूश होतोच. कर्णावतीने आपला प्रवास सुरू केला आणि मला २९५१-५२ (सध्याची १२९५१-५२) मुंबई राजधानीचे दर्शन झाले. हिच ती गाडी जिच्यातून प्रवास करण्याची इच्छा पुढील बरी--------च वर्षे अपूर्ण राहिली होती. बाहेर पिट लाईनवर प्रायमरी मेंटेनेस करवून घेत असलेल्या राजधानीच्या दर्शनानेच मी सुखावून गेलो होतो. अजूनही कर्णावतीने पुरेसा वेग घेतलेला नव्हता. म्हणून राजधानी बऱ्यापैकी न्याहाळता आली. या नव्या रुपात (एलएचबी डबे) राजधानी अधिकच देखणी आणि तिथे उभ्या असलेल्या अन्य गाड्यांमध्ये अगदी उठून दिसत होती.

पुढे वांद्रे ओलांडत असतानाच २९८० जयपूर वांद्रे (ट) एक्सप्रेस तिच्या मुक्कामी पोहचत असल्याची दिसली. मग बोरिवलीचा नियोजित थांबा घेत असतानाच कडून अहमदाबादकडून आलेली पॅसेंजर दुसऱ्या फलाटावर येऊन थांबली. पॅसेंजर गाड्यांनाही आरक्षित आणि उच्च दर्जाचे डबे हमखास दिसतात तोच हा मार्ग. या पॅसेंजरलाही ३ शयनयान डबे होते. (पण त्याचे भाडे अन्य मेल/एक्सप्रेसपेक्षा कमी असते.) दरम्यान मुंबईच्या लोकल्सचीही धावपळ सुरू होतीच. पण दुपारी दीड-दोन वाजलेले असल्यामुळे मुंबई लोकलची टिपिकल गर्दी दिसत नव्हती. कर्णावती बोरिवलीहून पुढे निघाली, त्याचवेळी बोरिवलीत चढलेल्या प्रवाशांचे आपली जागा कोणती, ही आमची सीट आहे, मग समोरच्याचे उत्तर की, तुम्ही आमची सीट घेता का वगैरेवगैरे संवाद घडू लागले होते. तोवर केटरिंगवाल्यांच्याही फेऱ्या सुरू झाल्या होत्या.

आता कर्णावती चांगला वेग धरू लागली होती. तोच अमृतसर/कालकाहून आलेली २९२६ पश्चिम एक्सप्रेस २४ डब्यांसह माझ्या शेजारून धडधडत पण त्याच ओळखीच्या कधीही कंटाळा न आणणाऱ्या चाकांच्या-रुळांच्या लयबद्ध संगीताच्या तालात वांद्र्याकडे निघून गेली. हिच ती आणखी एक गाडी जी एकदाच प्रत्यक्षात पाहिली होती, पण तेव्हापासून तिच्यातून प्रवास करण्याची इच्छा पूर्ण होण्यास बरी----च वर्षे लागली.

१४.४० वाजता वसई रोड क्रॉस करत असताना पलीकडच्या लाईनवर बराच वेळ डिटेन केलेल्या ४५+१ (म्हणजे ४५ मूळच्या वाघिण्या आणि १ गार्ड कॅब) बीएलसी वाघिण्यांच्या मालगाडीला पुढच्या स्टेशनच्या दिशेने जाण्यासाठी लाईन क्लिअर मिळाली होती. थोड्याच वेळात विरार क्रॉस केले आणि चारपदरी मार्ग संपला आणि डी.सी. ट्रॅक्शनही. त्यामुळे वेगातच तिथला न्यूट्रल सेक्शन (डी.सी.-ए.सी. इलेक्ट्रीक करंडमधला करंट विरहित सेक्शन) क्रॉस केला होता. हे करत असताना तेथे लोको पायलटने गाडीचा वेग कायम ठेवतानाच पेंटोग्राफ खाली घेणे आणि तो न्यूट्रल सेक्शन पार करणे आवश्यक असते. आता या मार्गाचे पूर्ण ए.सी. करंटमध्ये रुपांतर झालेले आहे. पण इलेक्ट्रीक मार्गावर अशा न्यूट्रल सेक्शनची आवश्यकता कायमच असते. पुढे मार्गातही असे अनेक न्यूट्रल सेक्शन्स येणार होतेच. त्याचबरोबर स्वयंचलित सिग्नलिंग यंत्रणेचे क्षेत्रही आता संपलेले होते. त्यामुळे पुढच्या स्टेशनकडे गाडी सोडण्याआधी या स्टेशन मास्तरला लाईन क्लिअर घेणे आवश्यक असणार होते.

पुढे वीसच मिनिटांनी वैतरणाजवळ आलो असताना शेजारून गुजरात एक्सप्रेस मुंबईच्या दिशेने निघून गेली. त्यावेळी त्या गाडीला वलसाडची निळ्या रंगसंगतीची जुनी डब्ल्यूसीएएम-१ इंजिने गती देत असत. डी.सी.-ए.सी. प्रकारच्या विद्युत पुरवठा यंत्रणांमुळेच मुंबई-बडोदा मार्गावर त्यावेळी डब्ल्यूसीएएम प्रकारचे कार्यअश्व आवश्यक होते. गुजरात एक्सप्रेसने पालघरचा थांबा घेऊन बराच वेळ झाला होता आणि आता बोरिवलीशिवाय तिला मध्ये कुठे थांबायचे नव्हते. म्हणून ती वेग घेऊ इच्छीत होती, पण तिचा वेग टेंपररी स्पीड रिस्ट्रीक्शनद्वारे इथे नियंत्रित करण्यात आला होता. कारण वैतरणावरचा पूल बराच जुना झाला होता. त्यामुळे सर्वच गाड्यांना तो पूल कमी वेगाने ओलांडावा लागत होता. गुजरातने तो पूल ओलांडला होता, त्यामुळे तिच्यावरचे वेगाचे निर्बंध दूर झाले होते, पण आता कर्णावतीची वेळ होती. मार्गाच्या शेजारी लावलेल्या पिवळ्या बोर्डावर लिहिलेल्या आकड्याएवढा वेग आता कर्णावतीचा कमी करण्यात आला होता. हा पूल ओलांडल्यावर कर्णावती पुन्हा वेग धरू लागली होती. त्यानंतर पालघर, उमरोळी, बोईसर, डहाणू रोड अशी वेगवेगळी स्थानके चाकांच्या मस्त लयबद्ध खडखडात क्रॉस करत उंबरगाव रोडला पोहचलो आणि गुजरातमधले हे पहिले स्टेशन क्रॉस केले.

दरम्यान, इकडे गाडीत केटरींग सर्व्हीसवाल्यांची ये-जा सुरू झाली होती. चहा-कॉफी, पाण्याच्या बाटल्या आणि नाश्ता येऊ लागला होता. १९ जूनची तळपती दुपार असल्यामुळे पाण्याच्या बाटल्यांची मागणी इतर गोष्टींपेक्षा जास्त होती. थोड्याच वेळाने काचेच्या बाटल्यांमधून थंडगार मसाला दुधाचा रतीब सुरू झाला. आग ओकणाऱ्या सूर्यामुळे अर्थातच त्यांचीही मागणी जास्तच. बोरिवलीला माझ्या शेजारच्या दोन सीट्सवर तीन जण येऊन बसले. आई, तिचे पाच-सहा वर्षांचे मूल आणि त्या मुलाची मावशी. तेव्हाच म्हटलं होतं - झालं आलं का परत एकदा लहान मूल जवळ. माझ्या या वाक्यातील भिती सत्यात उतरवत आता त्या मुलानं माझ्याजवळ वळवळ करायला सुरुवात केली होती. त्याची आई त्याला सारखी स्वतःकडे ओढून घेत होती. पण थोड्याथोड्या वेळाने ते मूल माझ्याकडे येतच राहिले.

गाडीत या हालचाली सुरू असतानाच बीसीएन वाघिण्यांची एक मालगाडी शेजारून धडधडत वसई रोडकडे निघून गेली होती. त्यापाठोपाठ पाचच मिनिटांत १७ डब्यांची एक एक्सप्रेस गाडी आणि त्यानंतर सौराष्ट्र एक्सप्रेसही अप लाईनवरून वसई रोडकडे गेली. या मार्गावरील गाड्यांच्या या हालचालींकडे मुंबईच्या सेक्शन कंट्रालरचे कंट्रोल रुममधून बारीक लक्ष होते. कर्णावती संजनजवळ येण्याआधी काही वेळ त्या दिशेने गेलेली बीएलसी वाघिण्यांची कंटेनरवाहक मालगाडी लूपवर डीटेन करण्याचा आणि कर्णावतीला मार्ग उपलब्ध करून देण्याचा आदेश मुंबईहून सेक्शन कंट्रोलरने संजनच्या स्टेशन मास्तरला दिला होता. यामुळेच कर्णावतीच्या मार्गातील एक अडथळा दूर झाला होता. कर्णावती पूर्ण वेगाने संजन क्रॉस करत असताना त्या डीटेन केलेल्या मालगाडीच्या लोको पायलट (गुड्स) आणि गार्ड (गुड्स) यांनी आम्हाला प्रोसिडचा संदेश देण्यासाठी हात बाहेर काढून हिरवे बावटे दाखवले होतेच. त्याचवेळी माझ्या बाजूच्या अप लाईनच्या फलाटावरही एक पॉईंन्टमनही टिपिकल स्टाईलमध्ये हातात हिरवा बावटा घेऊन उभा होता. अगदी चपळतेने झाले होते ते ओव्हरटेकींग. पाठोपाठ जम्मुतावीहून वांद्र्याकडे निघालेली २४ डब्यांची २४७२ स्वराज एक्सप्रेसही क्रॉस झाली होती. मुंबईच्या बाहेर आल्यावर अशा विरुद्ध दिशेने निघालेल्या सर्व गाड्यांच्या क्रॉसिंगच्यावेळी त्या गाडीचे लोको पायलट आणि गार्ड आणि आमच्या कर्णावतीचे लोको पायलट आणि गार्ड यांच्यात पहिल्यापासूनच सिग्नल्सची (हिरवे बावटे) अशी देवाणघेवाण सुरू होती.

या घडामोडी सुरू असताना गाडीत एक प्रसंग घडला. मला इकडे खळ्ळ्ळ असा जोरात आवाज आला. मला वाटलं कोणीतरी बाहेरून दगड मारला असेल. आवाजाच्या दिशेने उठून पाहिले तर सारे काही आलबेल होते. काय झालं आहे ते लक्षात आलं नाही. इथून पुढे असा आवाज थोड्याथोड्या वेळाने येतच राहिला. दरम्यान, माझेही मसाला दूध पिऊन झाले होते. त्यामुळे ती बाटली मी माझ्या सीटजवळ ठेऊन दिली होती. कारण दूध घेताना केटरिंगवाल्याने लगेच पैसे नेले नव्हते. त्यामुळे तो पैसे आणि बाटली घ्यायला येईलच असा विचार करून मी माझ्या कामात पुन्हा व्यग्र झालो.

भिलड जंक्शन क्रॉस करत असताना उधना जंक्शनहून आलेली आणि वसई रोडकडे जाणारी बीसीएन वाघिण्यांची मालगाडी अप लाईनवरून धडाडत गेली. पाठोपाठ तीनच मिनिटांनी कंटेनर घेऊन आलेली आणखी एक मालगाडी आणि त्यानंतर काही वेळातच फिरोजपूरहून आलेली जनता एक्सप्रेसही मुंबईकडे निघून गेली.

संजननंतर अर्ध्या तासातच वापी गेले आणि काही वेळाने वलसाडचा थांबा आला. या दोन्ही ठिकाणी काही प्रवाशांची चढ-उतारही झाली होती. वलसाडला थांबलेलो असतानाच पलीकडच्या फलाटावर वलसाड-वांद्रे (ट) पॅसेंजर आपला प्रवास सुरू करण्याची परवानगी मिळण्याची वाट बघत उभी होती. वलसाडचा एक मिनिटाचा थांबा आटपून कर्णावती पुढच्या प्रवासाला निघाली. दरम्यानच्या काळात अनेक मेल/एक्सप्रेस आणि मालगाड्यांची अप लाईनवरून वर्दळ वाढली होती. आता संध्याकाळचे पावणेसहा वाजत आले होते. आता सुरतला पाच मिनिटांचा थांबा घेत कर्णावतीने आपला प्रवास पुन्हा सुरू केला होता. आता इथून पुढे कर्णावतीवर लक्ष ठेवण्याची जबाबदारी बडोद्याच्या सेक्शन कंट्रोलरकडे आली होती. आता मलाही वेध लागले होते एका सुपरफास्ट क्रॉसिंगचे. २०१० अहमदाबाद-मुंबई सेंट्रल शताब्दी एक्सप्रेस आता कधीही क्रॉस होणार होती. सुरत सोडल्यावर दहाच मिनिटांत शताब्दी तापीच्या पुलावरच शताब्दीचे क्रॉसिंग झाले. काय रोमांचक क्रॉसिंग होते ते. त्याकाळी कर्णावतीप्रमाणेच शताब्दीचेही सारथ्य नियमितपणे वलसाडच्या डब्ल्यूसीएएम-२पी या कार्यअश्वाकडेच असे.

त्यानंतर तर गाड्यांची खूपच वर्दळ वाढली होती. अक्षरशः तीन ते पाच मिनिटांच्या अंतराने एक गाडी सुरत/वसई रोड/मुंबईच्या दिशेने जाऊ लागाली होती. संजनप्रमाणे अन्य ठिकाणीही मालगाड्या किंवा सामान्य मेल/एक्सप्रेस गाड्या कर्णावतीला मार्ग उपलब्ध करून देण्यासाठी डीटेन केलेल्या दिसत होत्याच. त्यातच गोठणगाममध्ये डीटेन केलेल्या ५८+१ बॉक्स-एन वाघिण्यांच्या एका मालगाडीचा समावेश होता. आतापर्यंत क्रॉस झालेली ही सर्वांत मोठी (वाघिण्यांच्या संख्येने) मालगाडी होती. संध्याकाळी ६.४० ला भरूच जंक्शन सोडत होतो, तेव्हा अंकलेश्वरकडून आलेली बीटीपीएन वाघिण्यांची टँकर मालगाडी तिथे डीटेन करून आम्हाला मार्ग मोकळा करून देण्यात आला होता. त्याचवेळी पेट्रोलचा ओळखीचा वासही डब्यामध्ये येऊन गेला.

दरम्यान, माझ्या शेजारच्या त्या लहान मुलाची झोप झाली होती. त्याच्या आईने माझ्याकडे बडोदा यायला किती वेळ आहे, अशी विचारणा केली आणि नंतर माझ्याशी अधूनमधून गप्पाही सुरू केल्या. जरी मी पहिल्यांदाच या गाडीने आणि या मार्गावरून दिवसाच्या गाडीने प्रवास करत असलो तरी त्या प्रश्नांची उत्तरं देणं मला अवघड वाटलं नाही.

बाहेर अंधार होऊ लागला होता, म्हणून मधल्यामधल्या स्टेशन्सवर दिवे लागणी झाली होती. त्याचबरोबर आता गाडीतून सिग्नल एक्सचेंज करताना हिरव्या बावट्याचा उपयोग नाही म्हणून लोको पायलट आणि गार्डने मोठे टॉर्च मुंबईला चढवलेल्या बॉक्सेसमधून बाहेर काढले होते. अखेर १९.४० वाजता बडोदा आले आणि माझ्या शेजारचे ते तिघे उतरले. इथं गाडी बऱ्यापैकी रिकामी झाली होती. पाचच मिनिटांनी बडोद्यातून निघालो आणि दहाच मिनिटांत अहमदाबादहून पुरीला निघालेली एक्सप्रेस क्रॉस झाली. आता गाडी शेजारून वेगाने जाताना खिडक्यांधून बाहेर पडणाऱ्या प्रकाशामुळे एक पांढरा पट्टाच दिसत होता. गेरातपूरच्या थोडे आधीपासून आता अहमदाबादच्या सेक्शन कंट्रोलरच्या समोरच्या पॅनलवर कर्णावतीचे दिवे चमकू लागले होते. तेव्हापासून त्याच्याकडे कर्णावतीचे नियंत्रण आले होते.

त्याआधी मगाचचा केटरिंगवाला मसाला दुधाच्या बाटल्या गोळा करायला आणि पैसे घ्यायला आला. माझ्याजवळची बाटली आणि पैसे त्याला मी दिले. पण तो जरा गोंधलेला होता. काहीच वेळाने त्याच्या बोलण्यावरून लक्षात आले की, त्याला भरलेल्या बाटल्यांपेक्षा रिकाम्या बाटल्यांची संख्या कमी दिसत होती. काहीतरी गणित चुकल्याचे त्याच्या लक्षात आले होते. पण रिकाम्या बाटल्या काही केल्या सापडत नव्हत्या. थोड्या वेळाने माझे वडील माझ्याच्या मोकळ्या सीटवर येऊन बसले आणि ते सांगू लागले. मगाचपासून बऱ्याच जणांनी या काचेच्या बाटल्या बाहेर टाकून दिल्या आहेत. मी त्यांना म्हटलं, हां म्हणजे मगाचपासून खळ्ळ्ळ-खट्याक आवाज येत होता, तो त्याचा होता तर. वडील म्हणाले, हो. ते पुढे सांगू लागले. ते म्हणाले की, मगाशी एकाला त्यांनी विचारले होते की, अशा बाटल्या बाहेर का फेकत आहेत ही लोकं. तो म्हणाला होता की, या फेकायच्याच असतात.

आता मलाही कोडं उलगडत होतं. मस्त थंडगार मसाला दूध प्यायचे, पण पैसे द्यायला लागू नयेत म्हणून हे काही जण अशा प्रकारे बाटल्या फेकून देत होते. म्हणजे केटरिंगवाला पैसे मागायला आला की, आम्ही दूध घेतलेलेच नाही असे म्हणायला ते मोकळे!

पुढे नाडियाड आणि आणंदचे थांबे घेत कर्णावती अहमदाबादच्या दिशेने निघाली आणि वेळेच्या आधी दहा मिनिटे तिथे पोहचलीही. अहमदाबादला उतरल्यावर या प्रवासामुळे खूपच उत्साहवर्धक वाटू लागले आणि पुन्हा एकदा या गाडीने नक्की प्रवास करू असा निश्चयही तिथेच करून टाकला. वडिलांनीही कर्णावती मस्त गाडी असल्याची प्रतिक्रिया दिली. सगळे ओव्हरटेकींग ते बसले होते त्या बाजूने होत होते. त्यामुळे त्यांनाही कर्णावतीची दौड पाहून प्रसन्न वाटत होते. आता आमचा कार्यअश्वही दमला होता. त्यामुळे शंटींग स्टाफने त्याला कर्णावतीपासून वेगळे केले होते. अदमदाबादच्या ट्रीप शेडमध्ये तपासण्या आणि विश्रांतीसाठी हा कार्यअश्व पुढे निघून गेला. थोड्याच वेळाने शंटर इंजन आले आणि कर्णावतीला जोडले गेले. काही वेळात कर्णावतीची फलाटावरची तपासणी, आरपीएफ जवानाकडून डब्यांची नोंदणी पूर्ण झाल्यावर ती गाडी पिटलाईनकडे जाणार होती. कारण तिला उद्या पहाटे मुंबईच्या दिशेने पुन्हा नव्या दमाने प्रवास सुरू करायचा होता. मग फिट राहायला नको का?

स्टेशनवरच्या कँटीनमध्येच काही तरी खाऊन बाहेर पडू असा आमच्याकडून निर्णय घेतला गेल्याने मला स्टेशनवर आणखी थोडा वेळ थांबायला मिळाले. पहिल्यांदाच या स्टेशनवर आलो होतो, मग लगेच बाहेर पडणे मला कसे काय शक्य होईल?

आता येत्या १९ जूनला माझ्या त्या प्रवासाला ११ वर्षे पूर्ण होत आहेत. त्याचबरोबर कर्णावतीलाही १ जुलैला आपली सेवा सुरू करून २५ वर्षे पूर्ण होत आहेत. त्या निमित्ताने पुन्हा एकदा या गाडीचा प्रवास करण्याचा विचार आहेच. त्यातच आता कर्णावतीही नव्या रुपात म्हणजेच एलएचबी डब्यासह आणि नव्या कार्यअश्वासह धावू लागली आहे.
---०००---