अमिताभ ची गाणी...३

किशोरची गाणी गाजत असताना अमिताभला इतरही काही गायकांची तुरळक गाणी होती. एस डी बर्मनने 'अभिमान' मधे किशोर, रफ़ी बरोबरच मनहर उधासचा आवाज 'लूटे कोई मनका नगर' साठी वापरला.

येसूदासचा आवाज खय्यामने 'त्रिशूल' मधे 'किताबोंमे छपते है' साठी आणि जयदेव ने 'आलाप' मधल्या गाण्यांत दिला.

आर्डीने शोले मधे धर्मेन्द्रला किशोर वापरल्याने असेल, पण अमिताभला 'ये दोस्ती' मधे मन्ना डे चा आवाज दिला. तेव्हढे एकच गाणे मन्ना डेचे आहे त्याला.

'यम्मा यम्मा' साठी आर्डी स्वत्:च गायला. तेव्हा माझ्याआधी हे सिनेमे पाहून मला डीटेल कथा सांगणार्‍या मित्राने 'तो शाकाल कडे जावून आवाज बदलून गातो' असे सांगितले होते. पुढे 'पुकार' मधेही त्याची गाणी आहेत.

किशोर असताना अमीत कुमार चा आवाज अमिताभला वापरायची गरजच नव्हती, तरीही 'देशप्रेमी' मधे 'जा जल्दी भाग जा' या किशोर्-अमीत च्या गाण्यात अमिताभचा आवाज अमीत कुमार चा आहे. मात्र या जोडीचे सर्वात धमाल गाणे म्हणजे 'मखणां'.

'नसीब' मधे बरेच नायक आणि बरेच गायक आहेत, 'ज़िन्दगी इम्तिहान लेती है' मधे अमिताभसाठी अन्वर गायलाय.

'देश प्रेमी' मधे 'हम गोरे नही हम काले सही' साठी खुद्द लक्ष्मीकांतच गायलाय. म्हणजे या चित्रपटांत दोन अमिताभला एकूण चार गायक आहेत. 'मेरे देश प्रेमीयों (रफ़ी)','जा जल्दी भाग जा (अमीत कुमार)','ताने दिन तन्दाना (किशोर)'.

साधारण १९८२-८३ पर्यंत हे सर्व गायक अमिताभसाठी गायले. त्यानंतरचा साधारण २००० पर्यंत अमिताभचा काळ हा हिट कमी आणि फ्लॉप जास्त असा होता. तो त्याचा अपघात आणि खासदारकीचा प्रयत्न वगैरे मुळे म्हाताराही दिसू लागला. 'मर्द' आणि 'गिरफ़्तार' पासून मला त्याची त्यानंतरची गाणी फारशी आवडलीच नाहीत.

'कूली','मर्द' मधे शब्बीर कुमार ची गाणी होती. तशीच महमंद अज़ीज़ची पण होती. मला तर सुरुवातीला फरकच कळत नसे. पण महमंद अज़ीज़ हा जास्त चांगला गायक आहे असे वाटते. राजेश रोशन ने त्याच्याकडून एक सुंदर गज़ल 'एक अंधेरा लाख सितारे' ही गाऊन घेतली असली तरी अमिताभसाठीची त्याची गाणी काही खास नव्हती. तशी काही गाजली 'गोरी का साजन, साजन की गोरी' ई., पण मला आवडत नाहीत. शब्बीर चे ही फ़क्त 'सारी दुनिया क बोझ हम उठाते है' आवडते. त्याचे चित्रिकरणही छान आहे.

'मर्द' मधे 'सुन रुबिया तुमसे प्यार हो गया' साठी अन्नू मलीक स्वत्: गायला.

त्यानंतर 'गिरफ़्तार' मधे बप्पी लाहिरीने 'आना जाना लगा रहेगा' साठी स्वत्:चा आवाज वापरला. पण 'धूप मे निकला ना करो' वगैरे साठी किशोर.

'तूफ़ान' मधे चक्क सुरेश वाडकर त्या एका जादू करतानाच्या गाण्यात आला, नक्की गाणे आठवत नाही.

'जादूगर' मधे कुमार शानू आला, आणि आश्चर्य म्हणजे नंतर सुदेश भोसले च्या वेडामुळे फारसे कोणी त्याला अमिताभ साठी वापरले नाही. मला त्या टूकार 'इन्सानियत' मधले 'साथी तेरा प्यार पूजा है' बरे वाटते. 'सूर्यवंशम' मधेही कुमार शानू आहे.

मग आला सुदेश भोसले. हा अमिताभच्या आवाजाची नक्कल करू शकतो म्हणून लक्ष्मीकांत प्यारेलाल ने 'हम' मधे त्याला 'जुम्मा चुम्मा' म्हणायला लावले आणि मग अजून आत्तापर्यंत बर्‍याच गाण्यांना त्याचाच आवाज आहे. प्रत्येकाची आवड वेगळी असेल, पण मला अजुनही असे वाटते की जर कोणाच्यातरी आवाजाची नक्कल करायची होती तर त्याने किशोरची करायची, म्हणजे अमिताभला किशोरचा आवाज असायचा तसे वाटले असते, आणि सुदेश भोसले किशोरसारखा आवाज सुद्धा चांगला काढतो. गाणीही कदाचित जास्त श्रवणीय झाली असती. या सगळ्या लोकांनी एक गैरसमज करून घेतला की अमिताभची गाणी त्याच्याच आवाजात ऐकायला लोकांना आवडतात. जर पूर्वी सुदेश भोसले असता तर काय 'डॉन' वगैरेची गाणी त्याच्या आवाजात एव्हढी लोकप्रिय झाली असती? फक्त आर्डीने 'इन्द्रजीत' साठी सुदेश भोसलेचा जो आवाज वापरलाय 'जब तक जां मे है जां तब तक रहे जवॉ' या गाण्यात, तो जरा किशोर सारखा वाटतो. पण आर्डीची शब्बीर कुमार ची गाणी सुद्धा कानाला गोड लागतात ('बेताब') तर बाकीच्यांची काय कथा! केवळ अमिताभ सारखा हूबेहूब आवाज काढू शकतो म्हणून अमिताभची गाणीही त्याच आवाजात गावीत हे कशाला?

नजीकच्या काळात अदनान सामी ('वक़्त'), जावेद अली ('कजरारे') आणि गुरुदास मान ('लो आ गयी लोडी वीर झारा') यांची पण गाणी आहेत.

असे हे एकूण १९ पार्श्वगायक अमिताभ साठी गायले, आणि खुद्द अमिताभ स्वत्: सुद्धा गायला. 'मेरे अंगने मे' वगैरे जास्त लोकप्रिय झाले असले तरी मला 'रंग बरसे' आणि त्याहीपेक्षा 'मेरे पास आओ मेरे दोस्तो' हेच जास्त आवडते.

हुश्श! बराच मोठा लेख झाला. वाचक अजून जागे असतील तर जरूर प्रतिक्रिया कळवा.
ही अशी गाणी शोधण्यात 'रार' चीही खूप मदत झाली आहे, त्याबद्दल धन्यवाद.