'पॅशन ग्रीन' कंपनीच्या संचालिका अलका बजोरिया : मुलाखत

जागा शोधताना आम्हाला खूप गमतीदार अनुभव आले! मी सुरुवातीला एखाद्या निवासी सोसायटीच्या आवारात जागा मिळते का ह्याचा शोध घेत होते. माझा हेतू असा होता की सोसायटीची हिरवळ, तेथील झाडे इत्यादींचे बागकाम, निगा ठेवण्याची मी जबाबदारी घेऊ शकेन व त्या बदल्यात मला जागेच्या भाड्यात काही सूट किंवा जास्तीच्या सुविधा मिळू शकतील. पण अशा जागा आम्हाला तरी क्वचितच सापडल्या. तरी आमची शोध मोहीम जारी होती. एकदा असेच भर पावसाच्या मोसमात प्रभादेवीच्या परिसरात हिंडताना ऐन मध्यवर्ती भागात आम्हाला एक बर्‍यापैकी मोठे आवार असलेली इमारत दिसली. मनात आले, चला बघून तर येऊयात! इमारतीबाहेरचे लोखंडी गेट चांगलेच गंजलेले होते. त्याला कडी, साखळी, कुलूप किंवा रखवालदार असा कोणताच प्रकार नव्हता. आम्ही गेट उघडले तर अगदी रामसे बंधूंच्या चित्रपटांमध्ये शोभेल असा कर्र कर्र आवाज आला. इमारतीपाशी एक कार पार्क केलेली होती. गेल्या अनेक वर्षांमध्ये कोणी तिला जागची हलवलीसुद्धा नसावी! कारण तिच्या टायरमधून एक वेल उगवली होती व कारच्या छतावर आरामात पसरली होती. ऐन प्रभादेवीच्या परिसरात असणार्‍या ह्या इमारतीत इतका सन्नाटा होता म्हणून सांगू! विश्वासच बसत नव्हता! त्या इमारतीत फारसे कोणी राहत नसावे. सर्व घरे कुलूपबंद! एका घराला पाहून आम्हाला वाटले की इथे कोणीतरी राहत असणार, म्हणून मग आम्ही दारावरची बेल वाजवली. एका बाईंनी दार किंचित किलकिले करून जाळीतून आम्हाला त्रासिक आवाजात विचारले, 'क्या काम है?' आम्ही काही उत्तर देणार एवढ्यात 'हमें कुछ नहीं चाहिए |' म्हणून तिने दार खाडदिशी बंदही केले! त्या आवारातून बाहेर पडताना आम्हाला हळहळही वाटत होती की इतक्या चांगल्या जागेची काय अवस्था झाली आहे, आणि त्याच बरोबर सुटका झाल्याची भावनाही होती.

तुम्ही रोपे कोठून मागविता? की त्यांची पैदासही तुम्हीच करता?

मी आजूबाजूच्या, तसेच अगदी कर्जत, पुण्यापर्यंतच्या रोपवाटिकांमधून रोपे विकत घेते. सुरुवातीला मी अगदी दुरून, उत्तर-पूर्वेकडूनही रोपे मागविली होती. पण त्यातली काही प्रकारची रोपे ही येथील हवेत जगू शकली नाहीत. हे लक्षात आल्यावर मग मी मुंबईच्या हवामानात टिकणारी, तग धरू शकणारी रोपेच मागवायचे ठरविले. मुंबईच्या जवळपासच्या भागातून माझ्याकडे मोठ्या प्रमाणात रोपे येतात. अगदी खास काही रोपांसाठी मात्र मी कर्जत, पुण्यापर्यंतच्या रोपवाटिकांकडे ऑर्डर नोंदविते. पण मजा अशी होते की तुम्ही जरी अगदी रोपांचे नाव सांगून, त्यांचे वर्णन करून एखाद्या नर्सरीतून रोपे मागवलीत तरी तुमच्याकडे तीच रोपे पोहोचतील ह्याची खात्री नसते. याचे कारण म्हणजे अनेकदा तेथील स्टाफला त्या रोपांबद्दल जास्त काही माहितीच नसते. एकदा मी Petunia नावाच्या फुलझाडांची मोठी ऑर्डर दिली होती. प्रत्यक्षात माझ्याकडे त्यांनी Fittonia ह्या इनडोअर प्रकारात मोडणार्‍या रोपांची डिलिव्हरी पाठवून दिली! तर असे प्रकार होतच असतात. त्यामुळे तुम्ही वैयक्तिक लक्ष घातल्याशिवाय गत्यंतर नसते. मी २०१२ मध्ये पॅशन ग्रीनची सुरुवात केली. तेव्हापासून आतापर्यंत मला आलेला अनुभव चांगला आहे.

तुम्ही लँडस्केपिंग पण करता ना? त्याबद्दल सांगाल का?

आतापर्यंत मी जास्त करून इनडोअर लँडस्केपिंग केलं आहे. एखाद्या घराची किंवा ऑफिसची रचना पाहून, तिथे येणारा प्रकाश, क्लाएंटची आवड इत्यादी गोष्टी लक्षात घेऊन त्यानुसार त्यांना त्या वातावरणाला साजेशी, खुलून दिसणारी रोपे, फुलझाडे सुचविणे व ती आकर्षक पद्धतीने मांडणे इत्यादी. पण आऊटडोअर लँडस्केपिंगचाही माझा अनुभव चांगला आहे. सध्या माझे सनी देओलच्या जुहू येथील स्टुडिओच्या ड्राइव्ह-वे लँडस्केपिंगचे काम चालू आहे. त्यांना तिथे खूप फुलझाडे हवी होती. पण त्या जागी सूर्यप्रकाश कमी प्रमाणात येतो. मग त्यानुसार त्यांना आवडतील आणि त्या ठिकाणी जगतील, फुलतील व उठून दिसतील अशी फुलझाडे निवडून त्यानुसार काम सुरू आहे.

काय आहे ना, प्रत्येक क्लाएंटची स्वतःची काही आवड असते, काही कल्पना असतात. पण प्रत्यक्षात ज्या ठिकाणी त्याला लँडस्केपिंग करायचे आहे ती जागा, तेथील प्रकाश, त्या जागेची रचना इत्यादी हे त्याने आखलेल्या कल्पनेशी जुळतेच असे नाही. अशा वेळी क्लाएंटला आपले म्हणणे, आपला दृष्टिकोन रुचेल, पटेल अशा भाषेत समजावून द्यावा लागतो. क्लाएंटशी योग्य प्रकारे संवाद साधावा लागतो.

मी अनेकदा लँडस्केपिंग केल्यावर त्याच्या मेन्टेनन्सचे कामही घेते. किंवा त्या ठिकाणच्या स्टाफला मेन्टेनन्सचे ट्रेनिंग देते. अर्थात असे ट्रेनिंग देऊनही काही वेळा त्या लोकांना मेन्टेनन्स ठेवायला जमत नाही. असेच एका ठिकाणी एका कॉर्पोरेट कंपनीचे आऊटडोअर लँडस्केपिंग केल्यावर मी त्यांच्या माळ्याला त्या झाडांना कसे, किती पाणी घालायचे हे व्यवस्थित सांगितले होते. ही झाडे विदेशी प्रकारातली होती. त्यांना आपल्या स्थानिक झाडांसारखे पाणी देऊन चालत नाही. मी त्या माळ्याला हे समजविल्यावर त्याने ते समजल्यासारखे दाखविले खरे, पण काही दिवसांनंतर मी जेव्हा रूटीन व्हिजिटला गेले तेव्हा तो माळी त्या झाडांची निगा नीट ठेवत नसल्याचे निदर्शनाला आले. मग त्या वेळी मला कंपनीच्या संबंधित व्यक्तीशी संपर्क साधून तो माळी त्याचे काम नीट करत नसल्याचे सांगावे लागले. कंपनीकडे त्या झाडांच्या मेन्टेनन्सबद्दल लेखी सूचना होत्या, त्या माळ्यालाही मी नीट समजावले होते, तरी अशी परिस्थिती येते. काही कंपन्यांना त्यांच्या लँडस्केप मेन्टेनन्स करता मी माझ्या संपर्कातील अनुभवी माळ्यांची सेवा पुरविते. खरं तर माळी लोकांना नेहमीच्या झाडा-रोपांचा चांगला अनुभव असतो. पण काही खास प्रकारची रोपे, विदेशी रोपे असतील तर त्यांबद्दल त्यांना विशेष माहिती नसते. त्या वेळी त्यांना अशा रोपांची निगा कशी राखावी याबाबत वेगळे प्रशिक्षण द्यावे लागते. इनडोअर फुलझाडे, मौसमी फुलझाडे आणि सदाबहार फुलझाडे, स्थानिक झाडे आणि विदेशी झाडे ह्यांची प्रत्येकाची निरनिराळ्या तर्‍हेने काळजी घ्यावी लागते.

तुम्ही वेगवेगळ्या प्रसंगांच्या निमित्ताने भेट म्हणून देण्यासाठी रोपे विक्रीस ठेवता. त्यांबद्दल सांगाल का?

हो, माझ्याकडे हर तर्‍हेच्या कार्यक्रमासाठी किंवा प्रसंगासाठी भेट म्हणून द्यायला निरनिराळे रंग, आकार, प्रकार असलेली वेगवेगळी रोपे आहेत. ही रोपे मी खूप आकर्षक सिरॅमिक पात्रांमध्ये लावली आहेत. ती तुम्ही कोठेही ठेवू शकता. कॉर्नर-पीसवर, टेबलावर, खोलीच्या कोपर्‍यात, खिडकीच्या कठड्यावर किंवा तुमच्या आवडत्या ठिकाणी! लोक सामान्यतः शुभेच्छा देण्यासाठी पुष्पगुच्छ किंवा आकर्षक पुष्परचना भेट म्हणून देणे पसंत करतात. पण कालांतराने हे गुच्छ सुकून जातात, नष्ट होतात. झाडाचे तसे नसते. ते तुमची साथ आयुष्यभर निभावते. तुमच्या घरातला ते एक घटक बनते. तुम्ही घरातल्या लहान मुलांना, पाळीव प्राण्यांना जसे प्रेमाने खाऊ-पिऊ घालता, त्यांची काळजी घेता तशीच तुम्ही त्या झाडाची काळजी घेतलीत तर तेही तुम्हाला आनंद देते, सोबत देते. मी प्रत्येक झाडासोबत त्याची काळजी कशी घ्यायची हे छापील स्वरूपात देत असतेच! पण खरं सांगायचं तर तुम्ही त्या झाडाचे निरीक्षण केलेत तर तुम्हालाही ते कळू शकते. त्याच्या मुळांजवळची माती फार ओली नाही ना, झाडाला आवश्यक प्रकाश मिळतो आहे ना, त्याची पाने तजेलदार दिसत आहेत की कोमेजली आहेत हे पाहण्यासाठी तुम्हाला कोणतेच विशेष प्रशिक्षण घ्यावे लागत नाही. परंतु दुर्दैवाने लोक तेवढे कष्ट घेत नाहीत.

ह्या व्यवसायात तुम्हाला कोणती आव्हाने सामोरी येतात? कोणत्या प्रकारच्या अडचणींना तोंड द्यावे लागते?

बागकाम हे कष्टाचे काम आहे. हाताखाली काम करणारी माणसे दरवेळी कष्टाळू, विश्वासू मिळतीलच असे नाही. माळीकाम, मजूरकाम करणारे लोक कित्येकदा बेभरवशाचे निघतात. मदतनीस कोणतीही पूर्वसूचना न देता अचानक सुट्टी घेतात किंवा काम सोडून निघून जातात. अशा वेळी त्यांच्या अडचणी समजावून घेऊन त्यातून मार्ग काढणे, वेळप्रसंगी कठोर निर्णय घेणे हे सर्व करावेच लागते. माझ्या नोकरीत मला कोठेच कष्टकरी वर्गासोबत काम करण्याची वेळ आली नव्हती. माझ्या हाताखालची माणसे ही प्रोफेशनल असायची, कमिटमेन्ट घेऊन ते काम वेळेत पूर्ण करणारी असायची. त्याबाबत त्यांना फारसे कधी सांगावेही लागले नाही. इथे मात्र तसे होत नाही. समोरचा माणूस आपले काम जबाबदारीने पूर्ण करेलच ह्याची शाश्वती नसते. तुम्हाला पर्यायी व्यवस्था तयार ठेवावीच लागते.

माझ्या नोकरीचा मला एक फायदा असा झाला की मी सुरुवातीपासून ह्या व्यवसायात प्रोफेशनल अप्रोच ठेवून काम केले आहे. त्याचा खूप फायदा होतो. वेळेची कमिटमेन्ट, कामाची गुणवत्ता राखणे, जनसंपर्क, विक्रीपश्चात सेवा, तांत्रिक पातळीवर अद्ययावतपण राखणे यासारख्या गोष्टींसाठी मला माझ्या नोकरीतल्या अनुभवाचा चांगला उपयोग झाला.

दुसरी गोष्ट म्हणजे मार्केटिंग. मी स्वतः माझ्या व्यवसायाचे छान मार्केटिंग करू शकते असे मला वाटत नाही. पण जर तुम्हाला ते तंत्र अवगत असेल तर ते फार फायद्याचे ठरते. नशीबाने माझ्या व्यवसायात माझा नवरा ती बाजू सांभाळतो आणि झाडा-रोपांच्या बाबतीतले सर्व काही मी बघते.

ह्या व्यवसायाकडे बघण्याचा तुमचा दृष्टिकोन काय आहे?

व्यवसाय म्हटल्यावर आर्थिक नफा, फायदा, व्यवसायाचा विस्तार हे समीकरण ओघाने येतेच! पण माझ्या बाबतीत म्हणाल तर झाडापानांवर, बागकाम करण्यावर माझे नि:सीम प्रेम आहे. खूप मनापासून आवड आहे मला त्याची! आणि आपल्या छंदाला व्यवसायाचे स्वरूप देण्यातली मजाही काही औरच आहे! हा एक असा व्यवसाय आहे ज्याचा मला कधी कंटाळा येईल असे वाटत नाही. हे काम मी अगदी म्हातारी होईपर्यंत करू शकते.
आणखी एक कारण आहे. माझ्या आयुष्याचा सुरुवातीचा बराचसा काळ दिल्लीत गेला, त्यामुळे मनाने मी आजही दिल्लीकर आहे असेच म्हटलेत तरी चालेल. दिल्लीत आजूबाजूला खूप हिरवाई, बागा, झाडे-पाने-फुले बघायची सवय होती. मुंबईला आल्यावर इथे तशी हिरवाई आजूबाजूला दिसायची नाही. मग मी माझ्या घरातच ती हिरवाई आणली. आणि आता इतरांना हिरवीगार झाडे विकताना मला खूप छान वाटते. बरं, मी फक्त झाडे, रोपे विकते असे नव्हे तर त्याबरोबर ग्राहकांना त्या झाडाशी संबंधित मार्गदर्शन करते. अनेकजण त्यांच्याकडच्या रोपांबद्दलचे लहान-मोठे प्रश्न घेऊन माझ्याकडे येतात, त्यांचे प्रश्न सोडवायचा मी प्रयत्न करत असते. ह्या निमित्ताने माझ्याकडे नियमित येणारा असा एक ग्राहकवर्ग तयार झाला आहे. मी रोपांबद्दल योग्य तो सल्ला देईन आणि त्यांच्या गरजेनुसार योग्य रोपेच त्यांना विकेन असा त्यांचा विश्वास असतो. माझ्या ग्राहक असलेल्या काही कंपन्यांच्या बाबतीतही तसेच झाले आहे. ते मला त्यांचे बजेट सांगतात आणि मला गरजेनुरूप त्यांच्यासाठी किंवा त्यांच्या क्लाएंटसाठी कॉर्पोरेट गिफ्ट म्हणून झाडे, रोपे निवडायला सांगतात. आपल्याला चोख सेवा मिळणार ह्याची त्यांना खात्री असते. असे ग्राहक माझ्याकडे पुन्हा पुन्हा येत राहतात. मला ह्या प्रकारे माणसे जोडायला आवडतात. आणि एक प्रकारे हे माझ्या व्यवसायाचे यशच म्हणावे लागेल.

रोपांच्या विक्रीसाठी किंवा मार्केटिंगसाठी तुम्ही काही खास प्रयत्न करता का?

तुम्ही आमचे संकेतस्थळ पाहिलेच असेल! लोकांना रोपांची ऑनलाईन खरेदी करता यावी, त्यांना आपण निवडलेल्या रोपांबद्दल अधिक माहिती मिळावी, इतरांना ही रोपे गिफ्ट म्हणून देता यावीत ह्या दृष्टीने आम्ही आमचे संकेतस्थळ डिझाईन केले आहे व अद्ययावत ठेवले आहे. तुमच्या ऑनलाईन ऑर्डरचे ट्रॅकिंग करण्याचीही सुविधा ह्यात आहे. आम्ही रोपांची होम डिलिव्हरी देतो. एक्सप्रेस डिलिव्हरी सारखा पर्यायही आहे. आजकालच्या बिझी लाईफ मध्ये प्रत्यक्ष नर्सरीत जाऊन रोपे निवडणे, त्यांची ने-आण वगैरेसाठी अनेकांना वेळ नसतो. त्यांना ही सुविधा खूपच सोयीची वाटते. ह्याशिवाय वेगवेगळ्या प्रदर्शनांमध्ये मी माझे स्टॉल्स लावत असते. तिथून मला रोपांसाठी खूप मागणी येते. लोक सतत नवनवीन कल्पना, आकर्षक रचना यांच्या शोधात असतात. मी प्रदर्शनात ठेवलेल्या टेबल टॉप रोपांमध्ये त्यांना काहीतरी वेगळे गवसते. शिवाय एक समाधानी ग्राहक इतर अनेकांना माझ्या नावाची शिफारस करतो. सध्यातरी एवढे मार्केटिंग मला पुरेसे आहे. आणि नियमित स्वरूपात माझ्याकडे येऊन रोपे विकत घेणारा ग्राहकवर्ग हा तर आहेच!

शोभिवंत रोपांचे प्रदर्शन

इनडोअर झाडा-रोपांचा घरातल्या वातावरणावर नक्की काय परिणाम होतो?

घरात ठेवलेली झाडं ही घरातली हवा शुद्ध करण्यासाठी मदत करतात. घरातले गालिचे, जाजमे, फर्निचर यांमध्ये खूप धूळ साचलेली असते. त्यांमुळे घरातली हवा प्रदूषित होत असते. झाडांमुळे ही हवा शुद्ध होण्यास हातभार लागतो. मी तर म्हणेन की प्रत्येक व्यक्तीमागे घरात ७-८ झाडे तर हवीतच! सर्वसामान्य घरात वीसेक झाडे तरी पाहिजेत. मुंबईत लोकांपाशी वेळेची खूप चणचण असते. झाडांना उन्हात किंवा सावलीत हालवायचे तर त्यासाठी तरी थोडा वेळ काढायला हवा ना! अशा वेळी कोकोपिट सारखे खत वापरले तर झाडाची कुंडी किंवा पात्र वजनाला व हलवायला हलके होते आणि त्या जोडीने झाडाचे चांगले पोषण होते. घरात झाडे जगवण्यासाठी तुमच्यापाशी 'ग्रीन थंब' वगैरे असण्याची काहीएक गरज नाही. तुम्ही घरातल्या माणसांबद्दल जसे जागरूक असता तसेच झाडांबाबतही असलात की झाले! मी नोकरी करत असताना माझं घर, नवरा, संसार, मुलगी, सासरे आणि एक पाळीव कुत्रा या सर्वांची काळजी घेत होते व शिवाय घरातल्या माझ्या झाडांचीही काळजी घेत होते. मुद्दा असा आहे की त्यांच्यासाठी खूप वेळ द्यावा लागत नाही, पण तरी कितीतरी लोकांना तेवढाही वेळ द्यायला जमत नाही. मग कामवाल्यांवर किंवा नोकरांवर झाडांची निगा राखण्याची जबाबदारी येते. ते लोक बरेचदा झाडांना नको तेवढे पाणी घालतात. परिणामी त्या पाण्याचे पुरेसे बाष्पीभवन होत नाही आणि झाडांची मुळे कुजतात, सडतात आणि झाडे मरून जातात.

या शिवाय झाडांमुळे घरातील वातावरण आनंदी ठेवायला मदत होते. झाडांची काळजी घेताना मनावरचा ताण हलका होतो. घराचे सुशोभन होते.

ह्या व्यवसायात तुम्हाला स्पर्धा आहे का?

माझ्यासारखी नाना तर्‍हेच्या झाडांची ऑनलाईन विक्री करून त्यांची खास सूचना व मार्गदर्शनासह, आकर्षक पात्रांमध्ये तुमच्या घरी डिलिव्हरी देण्याची सुविधा मुंबईत देणारे लोक कमीच आहेत किंवा नाहीत असे म्हटलेत तरी चालेल. त्यामुळे त्या पातळीवर मला स्पर्धा अशी नाही. शिवाय मी माझा व्यवसाय हा मुंबईपुरताच सीमित ठेवला आहे. पण ग्राहकांच्या अपेक्षा कधी कधी पेचात टाकणार्‍या असतात. होतं काय, रस्त्याच्या कडेला स्वस्त दरांमध्ये रोपांची विक्री करणारे शेकडो विक्रेते तुम्हाला मुंबईत सापडतील. त्यांच्याकडेही तुम्हाला कदाचित माझ्याकडे उपलब्ध असलेली रोपे मिळतील. त्यांच्याकडील किमती व माझ्याकडील रोपांच्या किमती ह्यांत खूप तफावत असते आणि अनेकांना त्याबद्दल प्रश्नही पडतो. पण ते लोक हे लक्षात घेत नाहीत की मी वापरत असलेले साहित्य, रोपांचा दर्जा, सिरॅमिक पात्रे, खत, माती हे चांगलेच असले पाहिजेत ह्याकडे माझा कटाक्ष असतो. रस्त्यावरून घेतलेले रोप आठ दिवसांपलीकडे जगेलच ह्याची काही खात्री नसते. पण माझ्याकडील रोपाची योग्य काळजी घेतल्यास ते व्यवस्थित जगते. किमतीतला हा फरक काहीजणांना खटकतो. पण माझ्या व्यवसायातल्या ओव्हरहेड्सचा विचार करू जाता त्या किमती रास्त आहेत हे ज्या ग्राहकांना पटते आणि परवडते ते नक्कीच टिकून राहतात.

ह्या व्यवसायासाठी रोज तुम्हाला किती वेळ द्यावा लागतो? तुमच्या मदतीला कोण असते?

तसा हा व्यवसाय कष्टाचा व वेळखाऊ आहे हे नक्की. कारण माझ्याजवळच्या झाडा-रोपट्यांची निगा, नवीन आलेल्या झाडांना योग्य पात्रांमध्ये लावणे, ऑर्डरींचा ट्रॅक ठेवणे, नव्या ऑर्डरी देणे - घेणे, ग्राहकांच्या गरजांनुसार त्यांना मार्गदर्शन आणि अशी इतर बरीच कामे मी करत असते. तरी रोज मला ह्यासाठी किमान ४-५ तास तरी द्यावे लागतात. माझा नवराही तेवढाच वेळ ह्या कामासाठी देतो. आम्हा दोघांमध्ये मिळून म्हणाल तर तसा हा अख्खा दिवस द्यावा लागणारा व्यवसाय आहे. परंतु आम्ही जबाबदार्‍या वाटून घेतल्या आहेत, त्यामुळे बरे पडते.
ह्याखेरीज नियमित स्वरूपातील कर्मचारी असे मी कमीच ठेवले आहेत. गरजेनुसार आम्ही कर्मचारी कंत्राट तत्त्वावर ठेवतो. रोपांची डिलिव्हरी करणे, विक्रीपश्चात मेन्टेनन्ससाठी माळी इत्यादी कामांसाठी आम्ही गरजेबरहुकूम मदतनीस ठेवतो. मार्केटिंगचं काम हे बहुतांशी माझा नवराच बघतो.

तुमच्या 'पॅशन ग्रीन' संदर्भात पुढील काय योजना आहेत?

मला आजूबाजूला, लोकांमध्ये झाडांविषयी अधिकाधिक जागरूकता व आवड निर्माण करण्यात रस आहे. एकमेकांना भेटवस्तू देण्यापेक्षा झाडा-रोपांची जिवंत व कायम साथ देणारी गिफ्ट देण्याचा कल कसा वाढेल हे बघण्याकडे रस आहे. त्या दृष्टीने माझे प्रयत्न चालू असतात. सध्या माझा व्यवसाय हा मुंबईपुरता आहे आणि भविष्यातही तो मुंबईपुरताच राहील, कारण मुंबईत या व्यवसायाला प्रचंड प्रमाणात वाव आहे. आणि मी तशी काही खूप महत्त्वाकांक्षी व्यक्ती नाही. आता आहे तोच व्यवसाय अधिक चांगल्या प्रमाणात, कालसुसंगत पद्धतीने आणि जास्तीत जास्त बाजूंचा समावेश करून वाढवण्याकडे माझा रोख राहील. शेवटी मला व माझ्या ग्राहकांना ह्यातून जे समाधान मिळते ते माझ्यासाठी सर्वात मोलाचे आहे. आणि खरं सांगू का? ह्या व्यवसायाच्या निमित्ताने मला माझे हात रोज मातीत घालता येतात, मातीत काम करता येते, रोपट्यांबरोबर खेळता येते. ती जी अनुभूती असते ना, त्याची मी इतर कशाशी तुलना करूच शकत नाही! ते समाधान माझ्यासाठी खूप मोठे आहे.

या व्यवसायात येऊ इच्छिणार्‍यांना काय सल्ला द्याल?

पहिली गोष्ट म्हणजे तुमचे ह्या कामावर प्रेम हवे. हे कष्टाचे काम आहे. त्यामुळे तुम्ही ह्या व्यवसायात फक्त फायद्यासाठी किंवा पैशासाठी येणार असाल तर तुम्हाला त्यातून अपेक्षित यश मिळेलच असे नाही. तसेच तुमच्यापाशी तुमच्या व्यवसायाचे मार्केटिंग करण्याचे कौशल्य हवे. तसे नसेल तर तशी व्यक्ती तुमच्यासोबत किंवा हाताखाली ह्या व्यवसायात हवीच! म्हणजे जर तुम्ही मार्केटिंग पर्सन असाल तर बागकामावर मनापासून प्रेम करणारी, त्यात पारंगत असणारी व्यक्ती तुमच्या व्यवसायात तुमच्या जोडीने हवी. किंवा तुम्ही बागकामात पारंगत असाल तर मार्केटिंगवाली व्यक्ती सोबत हवी. तरच हे व्यावसायिक समीकरण जमू शकते. ह्या व्यवसायात जागा सोडल्यास प्रचंड मोठी अशी गुंतवणूक करावी लागत नाही. रोपांचे म्हणाल तर दीर्घकाळ टिकाऊ आणि तुलनेने कमी किमतीची गुंतवणूक असते. व्यवसायात नफा मिळायला, आर्थिक दृष्ट्या हा व्यवसाय फायदेशीर होण्यासाठी वेळ द्यावाच लागतो. या क्षेत्रात तुम्हाला आपले ज्ञान अपडेटेड ठेवावेच लागते. ग्राहकांचा कल बघून, त्यांच्या आवडी-निवडी-क्षमता बघून त्यानुसार त्यांना सल्ला द्यावा लागतो. जनसंपर्काचे कौशल्य त्यासाठी आवश्यक ठरते. आधुनिक तंत्रज्ञान वापरून त्याद्वारे आपला व्यवसाय वाढविणे किंवा व्यावसायिक प्रक्रिया अधिक सुकर करणे, आपल्या व्यवसायाची जाहिरात सुयोग्य प्रकारे कशी होईल या सर्व गोष्टींचीही काळजी घ्यावी लागते. त्यासाठी आंतरजाल, संकेतस्थळ, सोशल मीडिया इत्यादींचा योग्य वापर करता आला पाहिजे.

*****************************
मुलाखत अनुवादित.
मुलाखतकार : अरुंधती
खास आभार : मामी आणि तिचा टेरारियम बाफ.