निसर्गाच्या गप्पा (भाग - ८)

जागू आजचे सुप्रभात बघून 'समईच्या शुभ्र कळ्या' आठवले.>> मस्त सुचले हे.

वा मांजर पुराण पण मस्त चालु आहे. तो लेखातला उतारा अगदी खेळणार्‍या मांजरीला डोळ्यासमोर उभी करतो.

झाडांवर तंबाखूचे पाणी फवारण्याचा उपाय इथे अनेकवेळा सांगितलाय. पण ही अक्कल प्राण्यांना पण आहे.
पंखात / केसात शिरणारे किटक त्यांना पण त्रास देतात. त्यासाठी कावळे सिगरेट्स पळवतात आणि ती चावून चावून ते लाळेने पंखाना लावतात. >>>>>> ही अक्कल मनुष्यप्राण्याला जरा जास्तच आहे दिनेशदा - कायम या ना त्या स्वरुपात माणूस तंबाखू जवळ बाळगतो, खातो, त्याचा धूर काढतो - तंबाखू किती उपकारक आहे हे मानवालाच जास्त माहित आहे - म्हणूनच माणूस "अति" बुद्धिमान, "अति" प्रगत....;)

वा मांजर पुराण पण मस्त चालु आहे. तो लेखातला उतारा अगदी खेळणार्‍या मांजरीला डोळ्यासमोर उभी करतो.>>>> इथे आमच्याकडील दोन मांजरांच्या पिल्लांनी सगळ्या बागेत नुसता धुमाकूळ घातलाय - कित्येक झाडावेलींच्या नव्या पालवींची वाट लावलीये पार..... घरात सगळेच मार्जारप्रेमी (मी सोडून) असल्याने या नुकसानकारक गोष्टींचेही कौतुकच होतंय हे विशेषच ...... अशा काही गोष्टी अंजूच्या नजरेस आणल्या तर - अरे पिल्लं आहेत ती, करणारंच जरा दंगा...... तुला त्यांच्या सगळ्या गोष्टी कशा खुपतात रे - असे म्हणून मला पार मोडीत काढतात......

शशांक>>>>+१

टोमॅटोला मराठी नाव काय आहे ? >>>> टमाटर..... किती सोप्प...

टोमॅटोला मराठी नाव काय आहे ? >>>> टमाटं???

टमाटर तर हिंदी नाव आहे ना ?>>>> जागू - Caught behind the wicket , अगं, गम्मत केली जरा....... टमाटर हा अपभ्रंश आहे टोमॅटोचा...... याला मराठीत नाव नाही - कारण हे आत्ता आत्ता बाहेरुन (परदेशातून) आलेलं आहे...
माझ्या संस्कृतज्ञ लेकीला विचारल्यास - काहीतरी लोहद्रुम किंवा रक्तद्रुम असं काहीतरी सांगेल ती... लाल रंगाचे फळ आहे ना हे म्हणून....;)

अननस या फळाची पण नावाबाबत एक गंमत आहे - जरा गुगलून बघा म्हणजे कळेल....
अशी अनेक परदेशस्थ फळे, झाडे आहेत ज्यांना आपल्याकडील वेगळी नावे नाहीत - कधी कधी उगाचच "कायजेलिया पिन्नाटा" ला - ब्रह्मदंड म्हणतात तसेच.... कारण हा मुळातला आफ्रिकेतला वृक्ष आहे. इथे आला तर आपल्याकडील नाव द्यायचा सोस कशाला - अर्थात हे माझे वै. मत - सगळ्यांनाच पटेल असे नाही........

टोमॅटोला मराठी नाव काय आहे ? >> मांसफल. टोमॅटो हा मांसासारखा दिसतो म्हणून हे नाव दिले असावे.

आपल्याकडील नाव द्यायचा सोस कशाला >> सोस नसतो. पण मूळ नावाचा उच्चार बर्‍याचदा आपल्या भाषेत करायला कठीण जाते मग आपल्या भाषेत त्याकरता प्रतिशब्द शोधला जातो. कुठलीही भाषा ही अशीच वाढते, समृद्ध होते.

माझे वडील सांगतात त्यांच्या बालपणात-तरूणपणात जे मळे लावायचे त्यात कलिंगडा एवढी मोठी टोमॅटोची फळे यायची. त्यांना तिन-चार वर्षापुर्वी ते जुने बी कुणाकडून तरी मिळाले होते. त्यांनी अर्धे शेत त्याचे लावले होते. आणि खरच जिबूडाएवढी टोमॅटो त्याला लागली होती.>>>>> ओह - किती नवलपूर्ण गोष्ट - हे वाण (त्याचं बीज) थोडं तरी तुमच्याकडे वा इतर कोणाकडे प्रिझर्व व्हायला हवे होते. माझा एक शास्त्रज्ञ (शेतीतला) मित्र सांगत होता - कधी कधी जंगली (वाईल्ड) वाणं वा उकिरड्यावर उगवलेली वाणं फार उपयुक्त असतात - जास्त गर (फळाबाबत) तर कधी अनेक रोगप्रतिकारक (इतर झाडांवर पडणारे रोग या झाडांना होत नाहीत) शक्ति असलेले..... अशी वाणं निवडून ते नवीन संकरीत जाती तयार करतात... हे पण खूप महत्वाचे व अभ्यासपूर्ण काम आहे - प्लांट जेनेटिक्स.....

अरे वा नारिकेलाख्यान सर्वांना आवडले.......आनंद झाला!
माधव ........धन्यवाद! सध्या चालू असलेल्या विषयाला अनुसरून पूर्वी दिलेली लिंक परत देतीये. ज्यांनी वाचलं नसेल त्यांच्यासाठी.
असंच आपलं मार्जाराख्यानः
http://www.maayboli.com/node/4355

लहान (चेरी) टोमॅटोला खानदेशात 'भेद्रं' म्हणतात.
टोमॅटो आपल्याकडे बाहेरून आले. पण टोमॅटोचा रस रक्तासारख्या रंगाचा दिसतो म्हणून पूर्वी टोमॅटो खात नसत, भाज्यांच्या टोपल्यात विकायला टोमॅटो ठेवलेलेसुद्धा चालत नसत असं वाचलं कुठेतरी.

मागचं पान आत्ता वाचलं ... माऊ, आमरस, संध्याकाळचे ढग, गुलाब, समईच्या शुभ्र कळ्या ... काय सुंदर फोटो आहेत! वेका, मी चितमपल्लींचं चकवाचांदण वाचलंय फक्त. तिथे त्यांची भरपूर पुस्तकं होती, काय घ्यावं हे सुचत नव्हतं.
जिप्सी, आता डोळा बरा आहे का? काळजी घे.

आपल्याकडील नाव द्यायचा सोस कशाला >> सोस नसतो. पण मूळ नावाचा उच्चार बर्‍याचदा आपल्या भाषेत करायला कठीण जाते मग आपल्या भाषेत त्याकरता प्रतिशब्द शोधला जातो. कुठलीही भाषा ही अशीच वाढते, समृद्ध होते.>>>> एकदम मान्य....
अवांतर - माझ्या मोठ्या मुलीने (एम. ए. संस्कृत) "मूकं करोति वाचालं"- हे संस्कृत नाटक (बहुतेक एकांकिका) तिच्या मित्रमैत्रिणींनी मिळून लिहिले होते - "मोबाईलवर" - ज्यात सिम कार्ड सोडले तर मोबाईलसंबंधीत सर्व गोष्टींना (मोबाईल, की पॅड, मोड्स, वेगवेगळी ऑपरेशन्स, इ.) त्यांनी पर्यायी संस्कृत शब्द शोधले होते - सर्व स्तरावर या नाटकाचा गौरव झाला व आकाशवाणीनेही त्याचे रेकॉर्डिंग करुन ठेवले आहे.....
(माझी व अंजूची कॉलर निष्कारण ताठ....)

जागू, त्या मोठ्याल्या टोमॅटोला बीफ टोमॅटो असे नाव आहे. अगदी कलिंगडाएवढे नाही पण साधारण पाच इंच व्यासाचे फळ, बघितलेय. त्याचा स्वाद किंचीत वेगळा असतो. म्हणून कदाचित आपल्याकडे लोकप्रिय
झाले नसेल.

आजकाल, स्थानिक पिके अशी फारशी राहिलीच नाहीत. संत्री, केळी, अननस, पपया, बटाटे. कांदे असे जगभर एकाच प्रकारचे मिळतात. काही धान्ये (उदा. किन्वा) स्थानिक राहिली कारण ती विशिष्ठ हवामानातच पिकू शकतात.

ACKEE नावाचे एक फळ असते. ते सध्या जमैका देशाचे राष्ट्रीय फळ आहे. त्याची खासियत म्हणजे नीट पिकेपर्यंत ते फळ चक्क विषारी असते. पिकल्यावर देखील त्यातला वेचक भागच खाण्याजोगा असतो.
याचा उगम पश्चिम आफ्रिका मानतात पण नायजेरीयात तरी मी हे फळ कधी बघितले नव्हते.

नायजेरीयात काही स्थानिक फळे होतो. एकाचे नाव उदारा. पिवळ्या रंगाचे चिकाळ फळ असायचे. फळ कडवट आंबट गोड असायचे. तिथेही फार लोक ते खात नसत. (पण मी मात्र आवडीने खायचो.) दुसरे असायचे, त्याचे नाव, अचीचा. केशरी रंगाचे, मेणाचे वाटावे असे हे फळ. वर पातळ पापुद्रासारखी साल. आणि याची चव, ऊसासारखी. पण हे फळ, नायजेरीयाच्याही विशिष्ठ भागातच मिळायचे.

तिथल्या कोला नट, बद्दल मी लिहिले होते का ? हे फळ जंगली बदामाएवढे आणि रंगाने पिवळे असायचे.
त्याचा नखभर भाग तिथले लोक चघळत असतात. मी सहज एकदा तो तुकडा तोंडात टाकला, तर माझ्या
सेक्रेटरीने तो मला थुकायला लावला. त्याचे कारण असे, कि त्याचे व्यसन लागते आणि मग रोज ते खावेच
लागते. चव तुरट कडवट होती.
आपल्याकडे जे सुपारीचे स्थान आहे, तेच त्यांच्याकडे कोला नटचे. मोठ्या माणसाला भेटायला जाताना,
कुठलाही समझौता करताना ते द्यावे लागते.

त्याचे व्यसन लागते हे वर लिहिलेच आहे.... आणि कोका कोला सारख्या पेयात, त्यांचा अंश असतो. खरे तर कोला हा शब्द, त्यासाठीच वापरतात.

आता पुढचे मी लिहीत नाही.

आता पुढचे मी लिहीत नाही.

???

मांसफळ नाव मी डहाणुकरांच्या लेखातही वाचलेय. त्यांची आजी मांसफळ म्हणायची.

मी चकवा चांदण अर्धवटच ठेवल
असं काही नसतं. सगळे आपल्या मनाचे खेळ.. जिथे नुकसान होईल असे वाटते तिथे मन रिस्क घ्यायला तयार होत नाही.

त्याचे व्यसन लागते हे वर लिहिलेच आहे.... आणि कोका कोला सारख्या पेयात, त्यांचा अंश असतो. खरे तर कोला हा शब्द, त्यासाठीच वापरतात. >>>>> अशा वैशिष्ट्यपूर्ण पाना-फुला-फळांची यादी करुन ठेवली पाहिजे... बहुधा कोणा वैशिष्ट्यपूर्ण लोकांकडे असेलही - कारण उपयोग फारच नामी/भारी आहे नं.......
मला वाटतं कोको का चहाची पानेही स्थानिक लोक ताजेतवाने होण्यासाठी चघळतात - याच शोधातून जगप्रसिद्ध झाली ना........
खरं तर माणूस कशाला अ‍ॅडिक्ट होईल हे काही सांगता येत नाही आणि त्यामुळेच अशा "वैशिष्ट्यपूर्ण पाना-फुला-फळांच्या" शोधातच असतो बहुतेक ......

शशांक. दक्षिण अमेरिकेतील बहुतांश देश हे समुद्रपातळीपासून बर्‍याच उंचावर आहेत. तिथे ऑक्सिजन विरळ
असल्याने, आपल्यासारख्या (त्या वातावरणाची सवय नसलेल्या ) माणसांना तिथे अल्टीट्यूड सिकनेस चा त्रास होतो. त्यासाठी तिथे "मातें द कोला" नावाचे पेय प्यावे लागते. स्थानिक लोक तिच पाने चघळत असतात.

खरे तर याच पानांवर काही प्रक्रिया करुन, कोकेन हे मादक द्रव्य तयार करतात. अल जाझिरा या वाहिनीने,
Risking it all - Bolivia या माहितीपटात, त्या देशातील लोकांचे जीवन दाखवले आहे. त्यात या पानांची
निवड, साठवण आणि विक्री कशी करतात ते दाखवले आहे. त्यांच्या मते ती पाने तशी धोकादायक नाहीत.
त्या लोकांना हि पाने, केवळ त्या देशाची राजधानी, ला पाझ, इथेच विकता येतात. अन्यत्र नाहीत. पण
त्या बाजारपेठेतील जवळ जवळ एक तृतीयांश पाने, कोकेनसाठीच वापरली जातात.

इथे केनयात, जांभळासारखी पाने असणारे एक झाड असते. त्याला मिरा असे नाव आहे. त्याची कोवळी
पाने चघळल्यास झोप येत नाही. इथले बहुतेक सगळे नाईट वॉचमन, तिच पाने चघळत असतात.

तसे कॉफी पण उत्तेजकच पेय आहे. इथिओपिया येथील, काफ्का प्रांतात त्याच्या उगम झाला. एका विशिष्ठ झाडाची पाने फळे खाऊन, बकर्‍या जरा जास्तच टणाटण उड्या मारताना बघितल्यावर, या झाडाचा शोध लागला.

नामिबिया च्या जंगलात, मरुला नावाचे एक पिवळे फळ मुबलक मिळते. तिथल्या सर्व प्राण्यांचे ते आवडते
फळ, कारण ते खाल्ल्यावर त्यांना नशा चढते. या फळापासून मादक पेयही बनवतात.

आपल्याकडे मोहाची फुले, धायटीची फुले, काजूची बोंडे... अशीच सुप्रसिद्ध आहेत.

लेक म्हणाली, मम्मी आपली सोनू पळून गेली असेल तर कुणाबरोबर तरी पळून गेली असेल ना ! एकटी कशी जाणार ? >>>>>> भारीये किस्सा.

चहा / कॉफीने खरेच उत्तेजना मिळते की तो तल्लफ भागल्यानंतर मिळणारा क्षणभराचा आनंद असतो? मला तर चहा/कॉफी पिऊन दुसर्‍या क्षणीपण झोप लागते.

दिनेश काजूची ताजी बोंडे खाऊन नशा येते?

आपल्याकडे मोहाची फुले, धायटीची फुले, काजूची बोंडे... अशीच सुप्रसिद्ध आहेत. >>>> हे आपल्याला माहित असलेलं झालं, पण यातील "जाणकार" मंडळी बसल्याजागी शे-दोनशे नावं सहज सांगतील....
साध्या देशी दारुत टर्पेंटाईन, फ्रेंच पॉलिश किंवा टिक ट्वेंटी घालणारी मंडळी आहेत - किक बसावी म्हणून...

चहा / कॉफीने खरेच उत्तेजना मिळते की तो तल्लफ भागल्यानंतर मिळणारा क्षणभराचा आनंद असतो? मला तर चहा/कॉफी पिऊन दुसर्‍या क्षणीपण झोप लागते.>>>> मला वाटतं ही उत्तेजना आणणारी कॉफी किंवा चहा जरा वेगळेच असतात (जास्त स्ट्राँग) व ते ही दूध व साखरेशिवाय. आपल्याकडील चहा व कॉफीत बरीच साखर असल्याने - झोप लागणे हा प्रकार असावा....

दिनेशदा केवढा साठा आहे माहितीचा तुमच्याकडे आणि किती इंटरेस्टिंग!

आमच्याकडील आग्री लोक तांबाटी, तांबोटी असे उच्चारतात.>>>>.
टंबाटू , टाम्याटो असाही उच्चार ऐकलाय!