निसर्गाच्या गप्पा-१

नेरुळहून पुण्यास जात असताना,एल.पी.बस थांब्याला हे झाड आढळले. याला आलेली लाल फुले लाल कापसाच्या पुंजक्यागत भासली व कुतूहलाने मी कॅमेर्‍यात टिपले.... या विषयी कुणाला जास्त माहीती असल्यास जाणून घेणे आवडेल.

फूल आणि फळाचा घोस.

क्लोज-अप.

फळं..

ही फुलं लाल कापसागत दिसत होती.

जागु,अरुंधती, साधना, दिनेशदा
धन्स ! खुप छान माहितीबद्दल ..
डॉक,
मस्त फोटो !
आमच्याकडे 'पांगिराला' (पारिंगा) पांगरा म्हणतात
गावी पानाचे मळे खुप आहेत, अजुनही प्रत्येक पानाच्या मळ्यात पांगराची झाडे (बिया लावुन) असतातच,पण इतरांपेक्षा प्रमाण कमी.
या पांगराबरोबर खुप प्रमाणात शिवरी,शेवगा ही इतर मुख्य झाडे लावतात पानाच्या वेलीला आधार म्हणुन , पण ही सगळी झाडे अगदी सरळ (१०-१२ फूटावर) वाढवली जातात (फांद्या वेळच्या वेळी काढुन)
या सगळ्या झाडांचा उपयोग पानाच्या वेलींना (नागवेलीला) आधाराबरोबर जनावरांना चारा म्हणुन केला जातो
एका एकरात पानमळा असेल तर ४-५ जनावरांना वर्षभर चारा मिळतो

पानवेलींचे फोटो देऊ शकलो नाही , माफी असावी
पुढच्या वेळी फोटो सहित माहिती असेल , अरुसारखा, नविन कैमेरा घेतल्यावर

डॉ, त्याला पावडर पफ म्हणतात. Calliandra Haematocephala मध्य अमेरिकेतून आलेय आपल्याकडे. पर्जन्यवृक्षाची फूले पण अशीच पण गुलाबी असतात, आणि ते झाड मोठे असते. हि दोन्ही झाडे परदेशी.
अशीच पण हिरव्या रंगाची फूले असलेला शिरिष मात्र आपला. खाली कोकणात फारसा नाही. गोव्यात आहे आणि नगर भागात आहे तो. त्याला सुगंध असतो. संस्कृत काव्यात त्याचे शृंगारीक वर्णन आहे. त्यांच्या शेंगा सोनेरी रंगाच्या असतात आणि त्या वार्‍यावर झुलताना, जो आवाज येतो त्याची तूलना, तरुणींच्या पायातील पैंजणांच्या आवाजाशी केलेली आहे.

अनिल पानमळ्यांचा फोटो नक्कीच टाक. पान भारतीय लोकांना अतिप्रिय पण मस्कत आणि अमराती मधे आता त्यावर (विकणे, खाणे आणि थुंकणे ) बंदी आली आहे. खरे तर तंबाखू शिवाय पान अवश्य खावे आणि तसे खाल्ले तर थुंकायची गरजच नसते.

माझ्या या पाल्हाळीक पोष्ट्स वाचून जागू मनात म्हणत असेल, या माणसाला नूसती पिन मारायची खोटी, कि सुटलाच...

खरे तर तंबाखू शिवाय पान अवश्य खावे आणि तसे खाल्ले तर थुंकायची गरजच नसते.
दिनेशदा,
अगदी रास्त आहे, पान खाणं चांगल असुनही या तंम्बाखुच्या संगतीमुळे लोकांकडुन बदनाम झाली आहे
कशाचाही अतिरेक चांगला नाही पण, आमच्या काही लोक रोज २-३ पासुन ५-६ पान (सुपारी,कात्,चुना सहित) खाणारे खुप आहेत पण आज ही वयाच्या सत्तरीमध्ये त्यांची तब्येत ,उत्साह अजब दिसतो .

माझ्या या पाल्हाळीक पोष्ट्स वाचून जागू मनात म्हणत असेल, या माणसाला नूसती पिन मारायची खोटी, कि सुटलाच...
तुमचं हे अस सुटता आणि ....
आमच्या सारख्यांच्या अनेक शंका आपोआप दुर होतात्,नविन आणि सुंदर माहिती रेडीमेड (न शोधता) मिळते, हे काय कमी आहे ?

ही गणेशवेल नदीकाठी ऊसामध्ये इतकी उगवायची की आम्हाला शाळेत असताना ऊस मोडुन खाताना अगोदर या वेलीला बाजुला करायला लागायचा आणि या वेलीचा खुप रागही यायचा !

अनिल याला तूम्ही गणेशवेल म्हणता का ? याला आम्ही चित्तरंजन म्हणतो, गणेशवेलीला लाल फूले येतात, पण अशा पाच सूट्या पाकळ्या नसतात.
उसावरचा घेवडा असतो कि नाही तूमचाकडे ?

झाडांचे प्रकार आणि एकाद्या गावातले त्यांचे पत्ते (address) अस काम कोणी केलेलं माहीत आहे का ?

नवीन झाडाची माहिती वाचली की कधी एकदा प्रत्यक्ष त्याला भेटेन असं होऊन जातं !

जागू हा धागा चालू केल्याबद्दल धन्यवाद. मलासुद्धा निसर्गाचे देखणेपण न्याहाळायला आवडते. माझा तो छंदच आहे.सूर्य उगवताना आणी मावळताना आकाशात रंगांची जी उधळण होते,ढगांच्या आडुन सूर्यकिरणांचा जो लपंडाव चालू असतो,तो पाहून त्या विधात्याला साष्टांग नमस्कार घालावासा वाटतो.झाडांकडे पहा,हिरव्या रंगाच्या किती छटा दिसतात्.तेच अमेरिकेमध्ये हिवाळ्यात मेपल ट्रीच्या
किती हिरव्या लाल शेड पाहायला मिळतात.
आमच्या कडे वरचे पावडर पफचे झाड आहे.खूप फुले आली की खुप छान दिसते.
मेळघाटात पळस फुलला की जंगलाला आग लागल्यासारखे दिसते.
मध्यप्रदेश आणी उत्तर प्रदेशातही डोक्यात फुले घालणे वाईट समजतात्.आम्ही माळतो तर आम्हाला नावं ठेवतात.

अवनी, मी तो उपद्व्याप केलेला आहे. मुंबईतील बहुतेक पत्ते सांगू शकेन.
आणि एक भेट नाही पुरेशी होत. प्रत्येक ऋतूमधे भेटावेसे वाटते.

मेपलच्या रंगाचे कौतूक होते, आणि ते तसे योग्यही आहे. एखादा परिसर पूर्णपणे त्या रंगात रंगलेला असतो. पण आपल्याकडे तसे नसते. पण तेच तर आपले वैभव आहे. आपल्याकडे निसर्गात विविधता आहे आणि ती जपणे अत्यंत गरजेचे आहे.
जंगलात एखादाच बहावा, एखादाच पळस, एखादाच पांगारा असावा.
याला जे गालबोट लागलेय ते निलगिरी आणि वेडी बाभूळ यांच्या बेसुमार लागवडीमूळे. ही झाडे बाकिच्या झाडांना जगू देत नाहीत.

मायबोलीकर ललिता प्रिती च्या प्रोफाईल मधे या फुलांचा फोटो बघितला होता. केरळमधली प्रकाशचित्रे मधे पण या फुलांचा फोटो होता. दोन्ही ठिकाणी पांढरट गुलाबी रंग होते. या फूलाचा प्रोफाईलमधे आकार खूपच वेगळा आणि सुंदर होता. त्याचवेळी त्या फूलाचा मुखडा पण बघायला मिळेल का, असे वाटले. ती इच्छा अचानक पूर्ण झाली.
हा रंग खूपच वेगळा. आपल्याकडे पूर्वी सोवळ्यातले कद असत, त्यात हे रंग दिसत असत.

आमच्या कॉलनीत पण याची खूप झाडे आहेत. हे अंजीराच्या कूळातील झड आहे एवढे नक्की पण याची फळे मात्र खाद्य नसावीत.
साधारण असेच एक झाड क्रीक सँडपेपर फिग नावाने ओळखले जाते, पण हे जरा वेगळे आहे.

दिनेश, कसलं सही फूल आहे ते? काय नाव?

नवीन झाडाची माहिती वाचली की कधी एकदा प्रत्यक्ष त्याला भेटेन असं होऊन जातं !
अवनी, दिनेशदा
मी एकदा संगमनेरला कामानिमित्त गेलो असताना पेपरला वाचलं की भारतातलं सगळ्यात जुना वृक्ष (वडाचं झाड) हा संगमनेर, जि. नगर या तालुक्यात आहे, तो आता ,त्याच्या पारंब्यामुळे इतर झाडे असा काही एकरामध्ये पसरला आहे.
पण त्या गावात जाऊन बघणं राहुनच गेलंय ...

डॉ. अनिल यांना अनुमोदन.
जागु,
मी आणि डॉ ??????
अहो कंपावडर देखील नाही हो मी.

दिनेशदा,
ऊसावरचा (कडेला) घेवडा तर नेहमी असतोच, पण ऊस खायला मोडताना घेवड्याची वेल ऊसाला लवकर सोडत नाही

दिनेशदा, ती वरची निळी फुले अगदी कापडाने बनवल्यासारखी वाटत आहेत. कारण त्यांचे रंग अगदी हटकेच आहेत.
जागु,
अनुमोदन, (पण ,मला ती प्लास्टीकची वाटली !)

नीळी फुले खरेच मस्त आहेत..

अनिल, तु लिहिलेल्या वडावर इथे कोणीतरी आधीच लिहिले आहे, फोटुही आहेत. शोधा म्हणजे सापडेल जाता आले नाही तरी निदान बघता तरी येईल.

जागु, दिनेश.. हे झाड मीही पाहिलंय. दिसायला अगदी उंबरासारखी फळे आहेत पण वास अजिबात नाही. जवळ गेल्यावर ओळखता येतात की ही उंबरे नाहीत म्हणुन. मी आधी शिवडी ऑफिसात होते तिथे आवारातच हे झाड होते. मी हिरवी फळे पाहिली, म्हटले वा.. आता पिकली की उंबराचा मस्त वास येईल. फळे पिकली पण वास मात्र गायब :(.. मग जवळ जाऊन जरा झाडाची चौकशी केली, तेव्हा कळले हे वाघाचे कातडे घालुन गाढव बसलेय

माझ्याबरोबरचा युपीवाला भैया म्हणाला की त्यांच्याकडे याची भाजी करतात म्हणुन. ह्यांना जरासे वाफवुन वरचे थोडेसे केसाळ असलेले आवरण काढतात अणि मग भाजी करतात. आता हे खरे की तो यांना भोकरे समजुन त्यांची भाजी करतात म्हणाला देव जाणे. तसेही भय्या काहीही खातात. मागे माझ्या कॉलनीतल्या काटेसावरीला एक भय्या झोडपत होता. कोणी झाडांना त्रास देताना दिसले की मी त्याची लगेच हजेरी घेते. मग त्याने एक कळा निट उघडुन त्यातला खाण्यायोग्य घटक मला दाखवला आणि म्हणाला आम्ही याची भाजी करतो.....

बेलापुरच्या पारसिक हिलवर काटेसावर उर्फ शाल्मलीचे अमाप पिक आहे. नव्या मुंबईत इतरत्रही काटेसावर खुप येते. त्यामानाने मुंबईत काटेसावर जास्त दिसली नाही.

दिनेश, ते सँडपेपर चे झाड राणीबागेत आहे. नंदन कलबागांनी दाखवलेले. पानाचा पृष्ठभाग खरेच सँडपेपरसारखा खरखरीत असतो.

साधना,
माहितीबद्दल धन्स, शोधुन सापडतं का ते बघतो!!

दिनेश, ओळखा पाहु लिस्टमधले पुढचे पाऊल -

जयपुरला कुठेतरी हिंडत कॅमेरा तलवारीसारखा चालवत होते तेव्हा हे नजरेस पडले. आता आमची मती काही तुमच्याइतकी चालत नाही, त्यामुळे ओळखा पाहु कोडे तुम्हालाच सोडवायचेय -

फोटो तुम्हाला कोडे घालण्यासाठिच काढलेला, पण इथे टाकायचे राहुन गेले आणि मग विस्मरणात गेले.

http://mbtest.maayboli.com/node/4818

हा एक लेख आहे. अजुन एका ठिकाणी वाचलेले आठवतेय. मला वाटते कोणी मायबोलीकर तिथे गेला होता आणि तिथे लावलेल्या फलकाचा त्याने फोटो टाकला होता.

साधना ती निळी फूले खरीच आहेत.
आणि त्या कोड्याचे उत्तर, वाघूळ फूले. त्यालाच ब्रम्हदंड म्हणतात.
मुंबईला पारसी कॉलनीत याचे झाड आहे. या फूलांचा असा रंग आणि सडणार्‍या मांसासारखा येणारा वास हे वटवाघळांना आमंत्रण असते. त्यांचे तोंड आत जाईल असा त्या फूलांचा आकार असतो. शिवाय देठही मजबूत आणि लोंबता. वटवाघळांना त्या फूलापर्यंत पोहोचायला कुठलाच अढथळा होऊ नये म्हणून.
याची फळे दूधीभोपळ्याएवढी होतात आणि ती लांबलचक देठांना लोंबकळत असतात ( जणू दोरीला बांधलेले वरवंटे. हि जीएंची उपमा आहे ) फळांचा तसा खाण्यासाठी उपयोग नसतो, म्हणून कुणी काढत नाहीत (अशीच असणारी गोरखचिंचेची फळे मात्र खाण्याजोगी असतात )
ती कधी कधी खालून जाणार्‍या माणसांच्या डोक्यावर देखील पडतात. तर असे अपघात होऊ नये म्हणून पारसी कॉलनीतील ते झाड पाडून टाकावे अशी मागणी झाली होती. ती मागणी अमान्य व्हावी, हि सदिच्छा.

कच्च्या उंबराची वाटून भाजी करतात. खिम्यासारखी लागते म्हणतात (आता मी ही भाजी आणि खिमा, दोन्ही खाल्लेले नाही.)
भोकरांचे सरबत करतात तसेच लोणचे व बेसन भरुन भाजीही करतात. पण "त्या" झाडांच्या फळाचे काहीच करत नाहीत बहुतेक,
काटेसावरीच्या पूप्ष्पदलांची भाजी आपल्याकडेही करतात. खरेच मुंबईत नाहीत हि झाडे पण कात्रजच्या घाटात पिवळी आणि पांढरी अशी दोन दुर्मिळ जातींची झाडे आहेत. दिल्ली सावर म्हणून एक वेगळी जात असते. तिला मस्त मोठी गुलाबी नक्षीची फूले येतात.

प्रपंच सिनेमात (सीमा, श्रीकांत मोघे) आशाचे, बैल तूझे हरणावाणी, गाडिवान दादा, असे एक मस्त गाणे आहे, त्या गाण्यात सावरीची बोंडे फूटून उडणारा कापूस मस्त टिपलाय.