व्यक्तिमत्व

साधीशीच वाटेल अशी सुती साडी, गोरा रंग, कपाळावर ठसठशीत नजरेत भरेल असं कुंकू, कानात मोत्याच्या कुड्या, मोठे डोळे आणि त्यावर मोठ्या फ्रेमचा चष्मा, डोक्यावरुन पदर घेतलेला, हसतमुख चेहरा, साधंसच वाटेल असं रसाळ, ऐकत रहावं असं प्रेमळ बोलणारी आजी ही शांताबाईंची झालेली पहिली ओळख. त्याकाळी दूरदर्शनवर एक कवितांचा कार्यक्रम सादर होत असे, आणि घरी आजी तो मनोभावे ऐकत असे. त्यात म्हटल्या जाणार्‍या कित्येक पारंपारिक कविता आजीला तोंडपाठ होत्या आणि दूरदर्शनवर त्या सुरू झाल्या की इकडे आजी त्या पूर्ण करत असे.

१९९७ च्या बॉस्टन बीएमएम अधिवेशनाच्या प्रमुख पाहुण्या हा मान, लता मंगेशकर ह्यानी स्विकारल्याचा आम्हा सगळ्यांना खुप आनंद होता. त्यांच्या सह सगळे मंगेशकर (आशा ताई सोडुन) असणार असे कळले. त्यांनच्या साठी airport पासुन limousine, security, इत्यादी जय्यत तयारी आम्ही केली होती. त्यांना रहायला convention center लागूनच हॉटेलचा Presidential Suite राखीव होता.

लता मंगेशकर

अनेकांनी अनेक वेळा या दोन शब्दांनी बनलेल्या व्यक्तीबद्दल भरभरून लिहीले आहे. गाण्यांबद्दल लिहीले आहे. मुलाखती घेतलेल्या आहेत. असंख्य व्हिडीओज बनलेले आहेत. तरीही या धाग्याचं प्रयोजन काय याचं उत्तर मला स्वतःलाही ठाऊक नाही. पण या व्यक्तिमत्वाबद्दल प्रत्येकाला काही न काही बोलायचे आहे ही गोष्ट खरी आहे.

मध्ययुगीन काळात जन्मलेला कबीर आजही या ना त्या स्वरूपात अस्तित्वात आहे, तो त्याने रचलेल्या दोह्याच्या रूपाने. त्याचे दोहे हे कालातीत आहेत कारण त्यांचा अनेक अंगांनी आकलन करण्याचा प्रयत्न केला तरीही प्रत्येक वेळी त्यांच्यात नवीन अर्थ दडलेला दिसतो. हे जसे गीतेतला एखाद्या श्लोकाचा उकल करण्याचा प्रयत्न केला तर तो श्रीकृष्णाने गीता सांगितली तेंव्हापासून आताच्या काळापर्यंत त्या त्या काळाला साजेसे अर्थ देऊन जातो, तसेच कबिराचे दोहे, कालमानाप्रमाणे वेगवेगळे अर्थ सांगून जातात.

हॅरी पॉटर चित्रपटसृष्टीला २० वर्षे पूर्ण झाल्यानिमित्त 'हॉगवार्ट्स रियुनियन' नावाची विशेष डॉक्युमेंटरी नुकतीच स्ट्रीम व्हायला लागली, आणि अनेकांना त्यातून पुन्हा बालपणीचा नाहीतर तरूणपणीचा काळ सुखाचा अनुभवायला मिळाला. अनेक आठवणींनी भरलेल्या‌ ह्या जगात जे के रोलिंग या हॅरीच्या लेखिकेला मात्र महत्त्वाचं स्थान मुद्दाम दिलं नाही की काय, असं अनेकांना वाटलं. तिच्या रीळाला मुद्दाम २०१९ची तारीख दाखवली गेली. का बरं असेल असं?

मायेचे वस्त्र जिर्ण झाले विरले फाटले
अजूनी होते हवे ते परी न आता उरले

उबदार किती ते वाटे गारठ्यामधे
लेवून अंगी जणू चिलखत ते भासे
कितीही संकटे आली जरी
घाव वर्मी ते सोसतसे

किती निगूतीने वस्त्र निर्माण केले
उभे आडवे धागे प्रेमादराने गुंफले
शिलाई नाजूक टाके अचूक
रंग तयाचे भरदार असले

या वस्त्राची मजबूत न तुटणारी विण
कुणी न विणकर आता न विणणार
भक्कम हाती नक्षीचा ठसा कोरला
पुन्हा कधी न उमटे

१. साधनेच्या ह्या मार्गावर घोडदौड करण्यामध्ये एका विशिष्ट साधिकेचा मला अडथळा होतोय, ही वस्तुस्थिती स्वीकारली पाहिजे.
सदर साधिकेला समजा ह्या वस्तुस्थितीची बिलकुल
खबरबात नसली तरी काही हरकत नाही.
सुरुवातीला अशी सुस्पष्ट खबरबात कुणालाच नसते.
ती हळूहळू होते.
त्याची एक भाषा असते. त्याचा एक रस्ता असतो.
ह्यामध्ये संयम आवश्यक. समतोल आवश्यक.
ते सगळं इथं शिकवतील बहुतेक.
तेवढं आत्मसात केलं की काही अडचण नाही.
कोर्स संपल्यानंतर ताबडतोब एखादं वादळी
प्रेमप्रकरण करून बघायला हरकत नाही.

मित्रांनो

जीवनाच्या प्रवासात आपल्याला खूप लोक भेटतात, पण फक्त काही जण आपल्या मनातल्या आतल्या कप्प्यात घर करून तेथे वसतात. त्यांची आठवण मंदिरात जळणाऱ्या पणती सारखी सतत सोबत असते. अश्याच एक व्यक्ती, मार्गारेट माझ्या ऑस्ट्रेलियन "अम्मा" होत्या.

मार्गारेटचे विलक्षण व्यक्तिचित्र सादर करतो आहे आणि तुमच्या प्रतिक्रिया वाचायला आवडतील.

दडलेले मनोभाव मुखवट्यापाठी
नाटकी वागणे शोभे चेहऱ्यावरती
किती सोजवळ, किती निरागस
पाही त्याची होते हमखास फसगत

मनात कटुता बोलणे तरी मधुर किती
जवळचे होऊनी वार करी पाठीवरती
ओळखण्यास चुकतो, जीवास मुकतो
जेव्हा मैत्रीच्या पोशाखात वैरी निघतो

तोंडावर वर्षाव स्तुतीसुमनांचा होतो
पाठ वळताच निंदेचा बाझार भरतो
पत ढासळते, प्रतिष्ठा धुळीस मिळते
सामील असतात त्यात आदर करणारे

वाटते कधी टर टर फाडावे हे मुखवटे
झप झप वेशीवर टांगावे त्यांची लकत्तरे
पण आपण सुध्दा कुठे आहोत वेगळे
आरसा दाखवून मन शांतपणे विचारते

डिस्क्लेमर - मी ना मानसोपचारतज्ञ आहे ना समुपदेशक. मी केवळ एक हौशी लेखक आहे. तेव्हा लिखाणा तृटी असू शकतात नव्हे आहेतच त्या वाचकांनी सांभाळून घ्याव्या. या कथेचा कोणाला फायदा झाला तर कृतार्थ होइन. निदान काही अंशी सजगता यावी अशी आशा करते. मला हा लेख माझ्या खर्‍या नावाने टाकण्यात रस नाही. शर्मिलाताईंचा 'बाधा' (https://www.maayboli.com/node/80183) हा लेख वाचून मला हे स्फुट टाकण्याचा धीर आला. कलोअ.