द्राक्ष - द्राक्षाचा रस - वारुणी

“दारू म्हणजे रे काय भाऊ? “ हा प्रश्न पडला नव्हता पण “ ते एक मादक द्रव्य असते आणि ते घेतल्यावर माणूस वेड्यासारखा बोलायला लागतो, नव्हे झिंग झिंग झिगाट ही करतो” ही माहिती मात्र मिळाली होती.
म्हणजे असा गैरसमज नसावा की घरी काही समस्या होती की काय. घरीच काय अख्ख्या बिल्डिंग मध्ये “दारू बिरू.. ?” छे छे. नावचं नाही, तर दारूचा ‘ द’ जरी कढला तरी चमकले असते.
आणि कोणतीही दूरसंचार साधने नसतानाही काही क्षणात कुजबुजत ती कर्णोपकर्णी झाली असती. आताचं what's app आणि FB पण मागे पडेल.
अशा बाळबोध वातावरणात वाढताना हे झिंगाट कळायचे कारण म्हणजे ..
आमच्या शेजारच्या एका बिल्डिंग मध्ये होळी असायची. अगदी साग्रसंगीत, रांगोळी, पताका, पूजा, होळीला पुरणपोळी, नारळ अर्पण करणे, झालच तर होळी नंतरच्या बोंबा ठोकणे सगळं अगदी पद्धतशीर चाले. मग सुरू होई मस्त नॉनस्टॉप कोळीगीताचा धमाका, आम्ही मंडळींनी पण त्या गाण्यावर ठेका धरत रंगात आलो.. की अचानक.. त्या रंगाचा बेरंग करायला ते येत.. यजमानांचें तळीराम झालेले नातेवाईक . धड नीट पाऊल पण टाकता येत नसे तरी झोकांड्या देत नाचायचा त्यांचा तो प्रयत्न, तारटवलेले डोळे.. त्यांना तस बघूनच चांगलीच तंतरायची आमची. मग आमचा होलिकोत्सव तिकडेच संपायचा. आम्ही घरी धूम ठोकायचो.
तेव्हापासूनच दारू - दारुड्याविषयी आकस बसला असावा.
वरण भात - साजूक तूप अशा वातावरणात वाढताना कधी काही जाणवलं नाही.

मग पुढे कॉलेजात क्वचित कधी हा दारू पितो, फुंकत असतो वगैरे माहिती मिळताच आपोआप त्यांना दूरच ठेवले जाई.
सगळ्यात गंमत झाली शेवटच्या वर्षाला. ५० मुलांच्या वर्गात फक्त ९ मुली. वर्गाची सहल काढायची टुम काढल्यावर आम्ही आधीच बजावलं त्या पिद्दड गँगला कळाता पण कामा नये ट्रीप विषयी नाहीतर आम्ही काही येणार नाही. खर तर सिनेमा मधील कॉलेज पार्ट्या ट्रीप मध्ये drinking असतच अगदी तेव्हा २०-२५ वर्षांपूर्वी सुद्धा हिरो सोडून बाकी सर्व त्यात सामील असायचे..
इतक्या वर्षांनी कधी तो फोटो समोर आला ट्रीपचा( अर्थात आमच्या सारख्या clean / गुणी मुलांचा ) की नकळत हसू आल्याशिवाय राहत नाही.
मग हळू हळू नोकरी निमित्ताने अजून मोठ्या जगात प्रवेश केला. तेव्हा सोशलायझिंग साठी casual ड्रिंक्स घेणे म्हणजे दारुड्या नव्हे. दोन पेग घेतल्यावर लगेच माणसं डोलायला नाही लागत असाही एक साक्षात्कार झाला.
“अगर नशा दारू मे होता तो बोटल नही नाचती…?” अशा विनोदावरती हशात सामील होणेही सहज झाले
मदिरा मदिराक्षी ह्यांची कधी एखाद्या शायरीत केलेली नजाकत, मन्ना डे च्या आवाजातील मधुशाला अस काही अनुभवताना कधी जुने जाऊ द्या मरणा लागुनी अस वाटून देई..

अमेरिकेत आल्यावर पहिल्यांदाच एका भावाकडे गेल्यावर त्याने सहजच विचारले, “बिअर, किंवा काही ड्रिंक घेता का?”
मी उडाले, म्हटलं, “अरे, तुमच्या कडे येणाऱ्या पाहुण्यांना तुझी आजी - आई चहा विचारायच्या अगदी त्याच सहजतेने तू मला विचारलंस. मला हे जरा नवीन आहे. “ तो फक्त हसला.
नंतर लवकरच जवळच्याच नातेवाईकांचे - वडील आणि मुलगी - संभाषण काना वर पडले “ संध्याकाळी ड्रिंक्स घ्यावे की कसे? कुठले? इ. इ “
घरगुती संभाषणात चहा बरोबर भाजी किंवा बटाटेवडे ही चर्चां अपेक्षित असताना चिकन लॉलीपॉप बरोबर वाइन/बिअर किंवा आणि काय जाईल ही चर्च मला बुचकळ्यात टाकणारी होती येवढे खरे. वाटत राहील जग कुठेतरी पुढे निघून जातय आणि आपला पाय कुठेतरी मागेच अडकलाय..

मग पुढच्या सात आठ वर्षात तिचं या पाश्चिमात्य जगातील सांस्कृतिक महत्त्व, रोजच्या जीवनात केला गेलेला वापर, व्याप्ती, खाद्य संस्कृतीमध्ये असणार तिचं अविभाज्य स्थान ह्या सगळ्याची कल्पना आली.
Old is Gold बहुदा दारू जितकी जुनी तितकी अमूल्य ह्यावरून घेतलं असावं इतकी शंका/ अंदाज येण्या इतपत तिचं असणं माझ्यासाठी नॉर्मलसी ला आल.

३ वर्षांपूर्वी ची गोष्ट, नुकतच जग covid मधून बाहेर येत होत. outdoor समारंभ सुरु झालेले. त्यामुळे मुलांचा ब्लॅकबेल्ट समारंभही संध्याकाळी (औटडोअरला) होता.
४-६ वर्ष मेहनत करून, २-३ दिवसांची कठोर परीक्षा देऊन मुलं इथवर पोहचतात त्यांच्या या प्रवासाची दाद म्हणून हा सोहळा!
पण जसजसा समारंभ पुढे सरकू लागला, जाणवलं की आजूबाजूचे काही पालक, पाहुणे जरा जास्तच जोरात टाळ्या वाजवतायत, पण हे काहीतरी वेगळं वाटतंय .. हर्षवायू , हर्षोन्माद .. टाळ्या वाजत असतानाच डोकं विचार करायला लागलं … ओह ह्या तर खुर्च्यांखाली ठेवलेल्या बाटल्या बोलतायत. मंडळी पूर्ण तयारीनिशी आलेली… त्याचाच परिणाम म्हणून चेकाळलेले ते पालक .. एकाच तर बोलण पण तंतरायला लागलेलं.
त्यांचं ते रूप बघून मला लहानपणीच्या होळीतल्या तळीरामांचीच आठवण झाली. आणि एक वर्तुळ पूर्ण झालं.

दारू म्हणजे दारू असते
अल्कोहोल रक्तात गेल्यावर
जगाच्या पाठीवर कुठेही
तिचं काम ती चोख बजावते..

एका ग्रुपवर द्राक्ष- द्राक्षाचा रस हा धागा पकडून तीन वर्षांपूर्वी कधीतरी डोक्यात पूर्ण झालेलं वर्तुळ लिहून काढलं.

“हा काय लिहायचा विषय आहे? त्याची मजा घ्यायची.. कोणी वाचणार नाही हा तुझा लेख, आणि आवडणार पण नाही कोणाला.. “असा घराचा अहेर तर मिळालाच आहे.

दर वेळा लोकांनी वाचावे आणि त्यांना आवडावे ही अपेक्षा तरी कशाला?