निसर्गाच्या गप्पा (भाग -२४)

Submitted by जागू-प्राजक्ता-... on 27 December, 2014 - 06:09

निसर्गाच्या गप्पांचा धागा २४ व्या भागामध्ये पदार्पण करत आहे. सगळ्या निसर्गाच्या गप्पांच्या सदस्यांचे हार्दिक अभिनंदन.

डिसेंबर .. म्हणजे वर्षाचा शेवट! निरोप!! गुड-बाय!!! असं म्हणताना खूप वाईट वाटतं पण नाही त्याचबरोबर डिसेंबर म्हणजे लखलखता-झगमगता नाताळ, नवीन वर्षाचे धुमधडाक्याने होणारे आगमन, नाच गाणी आणि पार्ट्या, थोडे जुने.. थोडे नवीन संकल्प, नवीन स्वप्न रंगवायला.. पाहिलेल्या स्वप्नांना खरे रुप द्यायला
मिळालेले आणखी एक करकरीत वर्ष!

मायबोलिवरील समस्त सभासदांना आणि ह्या चराचर सृष्टीतील प्रत्येक जिवाला २०१५ च्या अनेक अनेक शुभेच्छा. हे वर्ष तुम्हाला गोड जावो!

कसा असतो डिसेंबरचा निसर्ग?! निरभ्र आकाशाचे.. निरभ्र हसू, कुडकुडणारे अंग..हुडहुडणारे दात, अंगावर येणारी
शिरशिरी..ओठावर चरचरणार्‍या फुल्या, कुठे थंडीची लाट... तर कुठे भुरभुर कोसळत राहणारा बर्फ, कुणाला प्रिय असतो बुवा हिवाळ्यातील पहाटेचा वाफाळता चहा... तर कुणाला प्रिय असते बाई दुलईतील ती झोप!!!! बाहेर फक्त दिवसाचे पाच वाजलेले असतात आणि काळोख घरात शिरलेला असतो. पहाटे जागे येते तर पहावं दुरदुरवर काहीच दिसत नाही.. दुपारपर्यंत धुकं ओसरतच नाही! असं हे धुकं फक्त पाहून मन भरत
नाही.. ते आपल्या कॅमेरात उतरवल्या शिवाय चैन पडतं नाही!

धुक्याची गोधडी पांघरुन निसर्ग अजून झोपलेलाच असतो. झाडांच्या कळ्या अजून मिटलेल्याच असतात. दिवसा ढवळ्या वाहनांचे आणि रस्त्यावरचे दिवे लागलेले असतात. अंघोळ नकोशी वाटते. शेकोटीभोवती कोंडाळा करुन गावकरी बसलेले असतात. देशसेवा करणारे सैनिक मात्र येवढ्या थंडीतही परेड करायला सज्ज
असतात. एखादे गाव, एखादे शेत अजून शांत झोप घेत असते. डोक्यावर गवताचे भारे घेऊन बायका शेतावर निघालेल्या असतात. नखशिखांत कपडे चढवून कुणी बाहेर पडायच्या तयारीत असतं:

ग्लोबलायझेशनच्या ह्या युगात आपले भारतीय कुठे कुठे जाऊन पोचलेत! युरप-अमेरिका ह्या सारख्या देशात टोकाचा हिवाळा असतो. कुठे आपल्याकडील हवीहवीशी गुलाबी थंडी आणि कुठे तिथला चार-पाच
महिन्यांचा गोठलेला हिवाळा. बाकी इतर झाडे जरी आपला विरक्त काळ कंठत असली तरी ख्रिसमस-ट्री मात्र आपल्या तारुण्यात असते. संपूर्ण बर्फानी झाकलेले ख्रिसमस-ट्री असो की लाल-गुलाबी दिव्यांनी मढवलेले ख्रिसमस-ट्री असो दोन्ही शोभूनच दिसतात. एखादा दिवस बर्फ पडून निरभ्र निघाला तर बाहेर जरी कडाक्याची थंडी असली तरी कोवळ्या स्वच्छ हसर्‍या उन्हात सोनसळलेली ती सृष्टी बघायची मौज असते.

परदेशात राहून खूप काही 'मिस' होते! अहो आजकाल काय नाही मिळत असे जरी म्हंटले तरी प्रत्येकाची मागणी वेगळी असते. ती दरवेळी आयात-निर्यात करता येत नाही. आपल्याकडील वाटाण्याच्या शेंगाचे ढीग, एकावर एक रचलेली गाजरे, हातगाडीवरील हरभर्‍याचे गाठे, जांभळ्या उसाचे करवे, गव्हाच्या ओंब्या, रसरशीत पेरू, निबर बोरं! हे सगळं असून बनवलेल्या अनेक पाककृती. हे सारं काही मिस होतं! इतकंच नाही तर वेगवेगळ्या रंगातली शेवंतीची फुले, मधुमालतीचे गुलाबी रुपडे, बुचाच्या फुलांचा सडा, गावठी गुलाबाचा गंध!!!

गडचिरोली जिल्ह्यात खोल जंगलात आदिवासींसाठी काम करताना डॉ. प्रकाश आमटे व विलास मनोहर यांनी विरंगुळा म्हणून वन्य प्राणी बाळगले-वाढवले. सृष्टीतील रूप, रस, रंगगंधांच्या लावण्य विभ्रमांचे प्रत्ययकारी
चित्ररूप दुर्गाबाईंनी 'ऋतुचक्र'मध्ये रेखाटले आहे. मारुती चितमपल्ली ह्यांचा उभा जन्म गेलाय तो खर्‍याखुर्‍या जंगलात. त्यांना माणसांपेक्षा पशुपक्ष्यांचा सहवास अधिक मिळालाय. माणसांच्या भाषेपेक्षाही अरण्यातली हिरवी अक्षरं त्यांना अधिक चांगली कळत असणार. या जिवंत, रसरशीत हिरव्या अक्षरांची काळ्या शाईतली प्रतिबिंबं म्हणजे चितमपल्लींचं लेखन. रुढार्थाने लेखिका नसून निसर्गावर प्रेम करणार्‍या शरदिनी डहाणूकर ह्यांचे लेखन काही और! चित्रपटांमधे काम करणारे मिलिंद गुणाजी ह्यांची भटकंती.. वाचाल तेवढे
कमी आहे!!!

..पुन्हा एकदा नवीन वर्षाच्या
शुभेच्छा!

(वरील लेखन व फोटो मायबोलीकर बी यांच्यातर्फे.)

नि.ग. च्या धाग्याची सुरुवात झाली आहे ५ डिसेंबर २०१० रोजी पासून.

निसर्गाच्या गप्पांचे मागील धागे.

(भाग १) http://www.maayboli.com/node/21676 (भाग २) http://www.maayboli.com/node/24242
(भाग ३) http://www.maayboli.com/node/27162 (भाग ४) http://www.maayboli.com/node/29995
(भाग ५) http://www.maayboli.com/node/30981 (भाग ६) http://www.maayboli.com/node/32748
(भाग ७) http://www.maayboli.com/node/34014 (भाग ८) http://www.maayboli.com/node/34852
(भाग९) http://www.maayboli.com/node/35557 (भाग१०) http://www.maayboli.com/node/36675
(भाग ११) http://www.maayboli.com/node/38565 (भाग १२) http://www.maayboli.com/node/40660
(भाग १३) http://www.maayboli.com/node/41996 (भाग १४) http://www.maayboli.com/node/43114
(भाग १५) http://www.maayboli.com/node/43773 (भाग १६) http://www.maayboli.com/node/45755
(भाग १७) http://www.maayboli.com/node/47785 (भाग १८) http://www.maayboli.com/node/48236
(भाग १९) http://www.maayboli.com/node/48774 (भाग २०) http://www.maayboli.com/node/49280
(भाग २१) http://www.maayboli.com/node/49967 (भाग २२) http://www.maayboli.com/node/50615
(भाग २३) http://www.maayboli.com/node/51518

निसर्गमय झालेले आयडी
१) दिनेशदा, २) साधना, ३) जिप्सी, ४) शांकली, ५) जागू, ६) शोभा १२३, ७) अनिल ७६, ८) माधव,
९)चातक, १) प्रज्ञा १२३, ११) मामी, १२) अश्विनी के १३) पुरंदरे शशांक, १४) यो-रॉक्स, १५) उजू,
१६)मानुषी, १७) मी अमी, १८)सावली, १९) मोनलीप, २०) निराली, २१) शुगोल, २२) कळस,
२३) निकिता, २४) डॉ. कैलास गायकवाड, २५) मेधा, २६) श्रीकांत, २७)साक्षी १, २८) नादखुळा,
२९) चिंगी, ३०) गिरीकंद, ३१) जयू, ३२) सारीका ३३) स्_सा ३४) स्निग्धा ३५) जो_एस ३६) पद्मजा_जो ३७) मनिमाऊ ३८) रुणुझूणू ३९) मृदूला ४०) शुभांगी हेमंत ४१) अवनी, ४२) प्रिती १ ४३) शकुन ४४) आस ४५) मृण्मयी ४६) रावी ४७) इनमीन तीन ४८) रीमा ४९) आशुतोष ५०) वैजयन्ती ५१) सेनापती ५२) ज्ञानेश राऊत ५३) इन्डिगो ५४) गौरी ५५) चिमुरी ५६) शकुन ५७) बी ५८)वेका ५९) वर्षू नील ६०) बंडोपंत ६१) मुक्तेश्वर कुलकर्णी ६२) मधू-मकरंद ६३) सुर्यकिरण ६४) पिशी अबोली ६५) सुमंगल ६६) गमभन ६७) दक्षिणा ६८) आर्या ६९) येळेकर ७०) प्राची ७१) हेमा वेलणकर ७२) अन्जू ७३) झरबेरा ७४) चंद्रा ७५) Sayali Paturkar ७६) सामी ७८) anjalichitale@y ७९) वर्षा ८०) मृनिश ८१) सरिवा ८२) रिया ८३) नलिनी ८४) गौराम्मा ८५) पलक ८६) केशर ८७) कांचन कुलकर्णी

निसर्गाशी निगडीत काही पुस्तकांची यादी १५ व्या धाग्यापर्यंत पाहता येईल.

विषय: 
शब्दखुणा: 
Groups audience: 
Group content visibility: 
Public - accessible to all site users

सायली, शमी आपल्याकडे बर्‍यापैकी दुर्मिळ आहे. नर्सरीत त्याची रोपं मिळताहेत हाच खूप सुखद आश्चर्याचा धक्का आहे. Happy
मानुषी, फोटो मस्त आलाय.तुळस किती रससशीत आहे! किती छान सजवलंय ना मंदीर! देवाचा गाभारा आणि सभागृह वेगवेगळे आहेत का? सलग नाहीये का? पताकांची रंगसंगती फार देखणी आहे.

शांकली मी गाभार्‍याच्या पायरीवरून घेतलाय हा फोटो....देवाच्या मूर्तीकडे पाठ करून. सभागृह गाभार्‍यातून ७/८ पायर्‍या खाली आहे.
दर वर्षी उत्सवाच्या आधी गावातलीच मुलं रोज रात्री देवळात जमून या पताका कापून लावायचं काम करतात.
आणि तुळस असलेलं ते आर्यादुर्गेचं मंदिर आहे. अशी बरीच छोटी छोटी देवळं मुख्य कनकादित्याच्या मंदिरा भोवती आहेत.

मnushi ताई व्वा...़काय सुरेख प्र.ची आहेत.. तुळ्स कसली ब ह र ली आहे... गच्च पताकानी भ र ले ल मन्दिर व्वा...

जिप्सी चे व र्ण न प्र.चि अप्र्तिम....

कधी पुण्याला आले तर तुमच्या कrtaa एक रोप न्क्की आणेल..>>>>>> तु मा ख मै!! Happy पण एक गोष्ट सांगते; शमीचा खूप मोठा वृक्ष होतो. त्यामुळे हे कुंडीतलं रोप जमिनीत लावावं लागेल अजून काही वर्षांनी.
मानुषी, ओह! आलं आलं लक्षात आलं!
आणि जिप्सी, तुझी लिंक बघितल्यावर आठवलं ते मंदिर!....

दिनेशदा, उलट ह्यावेळेस थंडी आहे, आम्ही चक्क एक महिना पंखे बंद ठेवलेत. हे असं कधीच होत नव्हतं.

डोंबिवलीत तरी आहे.

दिनेश, या वेळेस खरेच खुप थंडी आहे पण गंमत अशी आहे की ती थंडी एक दिवस असते तर दुसरे दिवस नसते. तुम्ही नेमके थंडी नसलेल्या दिवशी इथे असाल तर मग इथे थंडीच नाही असे तुम्हाला वाटेल. आणि जी थंडी आहे ती मुंबईच्या मानाने खुप आहे. माझ्या घरी सध्या पंखे उतरवुन ठेवलेत. पण तरीही गोधड्या घेऊन झोप लागत होती दोन आठवड्यांपुर्वी. म्हणजे बघा किती थंडी होती ती. Happy या आठवड्यात संध्याकाळी थंड आहे पण रात्री साधारण हवा आहे.

कनकादित्य मंदिर कशेळी.>>> ते पताकांचे काम स्पेशल आहे कशेळीचे. Happy
लगेच ओळखता येते ते मंदिर त्यामुळे.
मस्त फोटो मानुषी.

आमच्या नगरात चक्क ५ होते तापमान. सध्या दिवसा स्वेटर लागत नाही इतपत कमी झालीये.
धन्स ई पूर्वाई आणि मोनाली........तू गेलीयेस का इथे?

शमीचा खूप मोठा वृक्ष होतो.>> तोही काटेरी. ह्या काट्यातुनही लहानपणी गणपतीसाठी शमी गोळा केलीये. Happy
शांकली हा दुर्मीळ वृक्ष आहे होय. हे तर माहितीच नव्हते.

पावसाळ्यात फुलणारा सोनटकका माझ्या कडे आता कळ्यांवर आलाय्..़आय आनंद झालाय्...अहाहा..फुल आली की फोटो टाकते..असच कुणाकडुनतरी रोप आणाल आणि जपल...

त्याचे कंद कधी कधी उंदिर खातोय्..कुणाला उपाय माहित आहे क?

तू गेलीयेस का इथे?>> हो Happy
एकदा कोकण दौर्‍यात हे पण केले होते. येथेच बाजुला ते विहिरीतुन पाणी काढायला वेगळाच रहाट आहे. इंग्रजी एल शेप मधे दोन बांबु बांधुन केलेय ते. नाव विसरली मी त्याचे.

मला थंडी चुकलीच म्हणायची !

मी देवरुखला पायरहाटही बघितला आहे. दगडाची खुर्ची असे आणि त्यात बसून पायाने सायकलप्रमाणे मडक्यांचा रहाट चालवायचा.

थंडी आणि शेकोटी.. अशी संगती डोक्यात आहे माझ्या.

सहज मनात विचार आला, अंगीरस ऋषींनी जर अग्निचा संरक्षणासाठी वापर करण्याचा शोध लावला नसता तर ! आजही बहुतेक प्राणी आगीला भितात पण त्यापैकी एकानेही हे तंत्र शिकून घेतले तर ! कल्पना करा भटकी कुत्री तोंडांत जळते लाकूड घेऊन अंगावर आली तर ! किंवा हत्तीने वणव्यातील एखादे जळते लाकूड सोंडेने भिरकावले तर !

चितमपल्लींनी लिहून ठेवले आहे कि माकडे अध्यात्मिक शेकोटी करतात. लाकडे रचून त्याभोवती बसून शेक घेतात ( अर्थात त्यात आग नसते ) पण जर अशी लाकडे नंतर पेटवायचा प्रयत्न केला तर ती पेटत नाहीत, जणू माकडांनी त्यातले अग्नितत्व काढून घेतलेले असते.. ( त्यांचेच शब्द )

पण जर अशी लाकडे नंतर पेटवायचा प्रयत्न केला तर ती पेटत नाहीत,>>> ऐ ते न. Uhoh
मला आता अशी लाकडे शोधुन हे करुन पहायला आवडेल.

मोनाली, होय दिनेशदा म्हणतात त्याप्रमाणे माकडं शेकोटी करतात असं चितमपल्लींच्या पुस्तकात लिहिलंय. झाडांच्या वाळलेल्या काटक्या एकत्र करून माकडं भोवती बसतात; नंतर त्या काटक्यांवर रॉकेल ओतलं तरी वरवरचं रॉकेल जळून जातं पण काटक्या तशाच न जळता रहातात असा त्यांनी उल्लेख केलाय. तसंच गुंजांचं पण! माकडं लाकडातलं किंवा गुंजांमधलं अग्नितत्व शोषून घेतात असं त्यांना वाटतं. पण वन्य प्राणी ह्या गोष्टी जिथं करत असतील ती ठिकाणं शोधून काढणं खूप अवघड गोष्ट आहे. क्वचित कुणाला हे दिसतं; आणि इतरांना हे गूढ किंवा अनाकलनीय वाटू शकतं.
माकडं एकप्रकारचे लाडू करतात असाही उल्लेख त्यांनी केलाय. त्यात मध आणि काही विशिष्ट प्रकारची पानं फळं वापरून माकडं त्यांचा गोळा करतात आणि माकडिणीला तिला पिल्लू झालं की देतात. तसंच अस्वल अनेक प्रकारच्या औषधी वनस्पती आणि मध खातं आणि नंतर ते एका खडकावर ओकतं. ते वाळलं की त्याची भाकरीसारखी गोल चकती बनते. अनेक आदिवासी लोक ह्या भाकरी मिळवून खातात.

माकडं चारोळीचा लाडू करतात. आपल्याला चारोळी खाण्यासाठी बिया फोडाव्या लागतात, त्यांना तशी गरज नसते.

दुर्गा भागवतांचे पण "अस्वल" नावाचे पुस्तक आहे. मी वाचले नाही.

एवढ्या उंचावर कोण फवारणार? आणि ते झाड धड कुणाच्याच मालकीचं नाहिये बहुतेक. ना आमच्या सोसायटीचं ना शेजारच्या सोसायटीच. कंपाउंड वॉलला लागून आहे.

Pages