फँड्री नावाचा स्क्रू...

प्रिय शाम आणि इतर सर्व मित्र मैत्रिणींनो,

(मायबोलीचे सदस्यत्व मिळण्यास उशीर झाल्यामुळे आज ही पोस्ट टाकत आहे.)

काल अखेर बहुचर्चित 'फॅण्ड्री' पहिला. त्याआधीच येथील सर्व चर्चा वाचली होती होती पण मी स्वतः सिनेमा पहिला नसल्याने त्यावर काही काही मत व्यक्त करणे मला योग्य वाटत नव्हते.

'फॅण्ड्री' हा नागराज चा एक उत्तम प्रयत्न आहे हे मान्यच करायला हवे. अशा प्रकारचा विषय आणि धाडसी मांडणी याबद्दल त्याचे अभिनंदन करायला हवे. मनोरंजनाची एक वेगळी वाट असते आणि त्या वाटेवर प्रेक्षकांना घेऊन जाण्याची जवाबदारी दिग्दर्शकाची असते, ती जवाबदारी नागराजने घेतली आहे हे या सिनेमामधून नक्की दिसते.

पण त्यापुढे जाऊन चित्रपट म्हणून त्याची स्वतःची एक भाषा असते आणि ती नेहमीच अप्रत्यक्ष असते असे मला वाटते, ती भाषा या सिनेमात खूप कमी दिसते. आणि म्हणून सिनेमा predictable होतो. जन गण मन सारख्या सीन मधून हि अप्रत्यक्षता प्रेक्षकांना धरून ठेवते. तसेच सामाजिक मांडणी प्रेक्षकांसमोर मांडणे यापेक्षा ती मांडणी एका विशिष्ठ कथासुत्रामध्ये बसवणे हे जास्त अपेक्षित होतं, पण ते सिनेमामध्ये जाणवत नाही. म्हणूनच नागराजने साकारलेल्या पात्राचे गूढत्व, एक दिवसावर लग्न आलेलं असताना होणारी सुरेखाची घालमेल, पाटलाच्या पोराची शालूवर असणारी नजर या सर्वांचं काय झालं? असा प्रश्न राहून राहून मनात येतो.

लोकवाद्य आणि चेलो आणि गिटार आणि व्हायोलीन हे सर्व का? हे पण कोडं उलगडत नाही. ज्या पद्धतीचं visual मी पडद्यावर पाहतो त्याच पद्धतीचं संगीत मला ऐकू यावं अशी एक प्रेक्षक म्हणून माझी अपेक्षा असते. त्याच पद्धतीचं म्हणजे लोकसंगीतच पाहिजे असं नाही पण वेस्टर्न चा फील मला त्या सिनेमापासून लांब घेऊन जातो.
या सर्व गोष्टी गृहीत धरून हा एक फार चांगला आणि धाडसी प्रयत्न आहे हे मान्यच करावे लागेल. सिनेमा बघितल्यानंतर 'इथं असं करायला पाहिजे होतं', हे म्हणणं अगदी सोपं असतं पण सिनेमा बनवताना किती आणि कोणते कष्ट घ्यावे लागतात याची जाणीव ठेऊन मी या गोष्टी मांडत आहे.

शेवटी पायताण आणि फॅण्ड्री याबद्दल इथे खूप चर्चा झाली. पायताणचा निर्माता आणि दिग्दर्शक या नात्याने मला काही गोष्टी या ठिकाणी मांडणे आवश्यक वाटते. (खासकरून चिन्मय साठी) पायताणचे शूटिंग मे २०११ मध्ये पूर्ण झाले आणि नोव्हेंबर २०११ मध्ये कलकत्ता येथे आंतरराष्ट्रीय महोत्सवामध्ये हि फिल्म पहिल्यांदा दाखवली गेली. भारतातील विविध महोत्सव तसेच इटली आणि फ्रान्स येथील महोत्सवांमध्ये या फिल्मचा समावेश आहे. यु-ट्यूब वर ही फिल्म २०१३ मध्ये उपलोड केली गेली कारण ती विविध फेस्टिवल्स मध्ये पाठवण्यात आली होती. ज्यांनी पायताण ही फिल्म पहिली नसेल त्यांनी जरूर पहा -

http://www.youtube.com/watch?v=Sjjuu-Mqd88

अर्थात चित्रपट हा विषय असा आहे कि ज्यामध्ये विविध गोष्टींचा प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष अंतर्भाव असतो. मी स्वतः फॅण्ड्री पाहिल्यानंतर मला यामध्ये साधर्म्य जाणवत नाही. बऱ्याच जणांना तो भावत नाही त्याचे एक कारण पायताण आणि फॅण्ड्री हे दोन्ही सिनेमे सामाजिक विषमतेवर भाष्य करतात हे असू शकेल. दोन्हीची मांडणी, धाटणी आणि पद्धती एकमेकांपासून वेगळी आहे. पण विषयामुळे तसं वाटण्याची अगदीच शक्यता आहे. नागराजने घेतलेल्या कष्टांविषयी उगाचच शंका घेणे एक दिग्दर्शक म्हणून मला अजिबात योग्य वाटत नाही, आणि प्रेरणेचा स्त्रोत काय असावा यावर कुणाचेच कुठलेच नियंत्रण असू शकत नाही त्यामुळे सिनेमाची चर्चा करूया, तुलना नको.

माझ्या दृष्टीने दोन वेगळे दिग्दर्शक दोन वेगळ्या वेळी एकाच विषयावर दोन वेगळ्या पद्धतीने भाष्य करण्याचा प्रयत्न करतात ही माझ्यासाठी अत्यंत समाधानाची बाब आहे.

पुन्हा एकदा नागराज आणि त्याच्या टीमचे मनापासून अभिनंदन.

- कौस्तुभ बंकापुरे

कौस्तुभ छान पोस्ट.

कौस्तुभ, आवडली तुमची पोस्ट.

कौस्तुभ जी.....

स्वागत करत असतानाच "पायताण" संदर्भात तुमची निर्मिती आणि त्या लघुपटाने मिळविलेले यश, तसेच त्यावर घडलेल्या चर्चांबद्दलही तुमचे अभिनंदन करायला मिळाले ही गोष्ट माझ्यासाठी आनंददायी आहे. "पायताण" मी पाहिला आहे.....त्याचे बरेचसे चित्रिकरण कोल्हापूर परिसरात झाले आहे....चित्रपटाची कालमर्यादा लक्षात घेता मिळालेल्या वेळेत आवश्यक त्या प्रभावाची कमाई त्याने नक्कीच केली आहे....जरी त्या मुलाची आजोबासमवेत तसेच रिक्षावाल्याबरोबर केलेल्या संवादाची धाटणी मला खटकली असली तरी.....[अर्थ असा होऊ शकतो की चर्मकारांच्या मुलांची "बाय डीफॉल्ट" तशीच भाषा असते...]

तुम्हाला "फॅन्ड्री" आणि "पायताण" मधील साम्यस्थळे शोधणार्‍या व्यक्ती आणि वृत्ती जशा दिसल्या तशा निर्मितीशी संबंध नसलेल्या माझ्यासारख्या "प्रेक्षक" भूमिकेतील लोकांना आढळल्या आहेतच. पण एका मागोमाग दोन्ही दर्जेदार चित्रपट आले इतकेच साम्य सोडले तर दोन्ही कथानकांचा दूरान्वयेही संबंध जोडण्यात अर्थ नाही. साधर्म्य असेल तर मुलाच्या मनात धुमसत असलेली संतापाची उद्रेकाची ती ज्वाली जो ती त्या दगडाच्या साहाय्याने प्रकट करू इच्छितो.

श्री.नागराज आणि तुम्ही....दोघांच्याही प्रयत्नाबद्दल जितके अभिनंदन करणे गरजेचे आहे तितकेच चित्रपटांना सर्वदूर पोहोचविण्यासाठी टीमच्या सदस्यांचेही तितकेच अभिनंदन या निमित्ताने करणे क्रमप्राप्त होते. आजकाल अशी टीम प्रत्येक निर्माता दिग्दर्शकाकडे असणे नीतांत गरजेचे आहे.

मामा, मस्त लिहिलेत.

बीपी -शाळा-टीपी-सारख्या न आवडलेल्या फिल्म्स नन्तर खरोखर एक चांगली फिल्म बघायला मिळाली.

आभार आणि अभिनन्दन मंजुळे यांचे!

किती समर्पक शब्दांत मांडलंयस!! अगदी आतून आलेला आहे हा लेख! खूप आवडला.

सई अभिनंदन. आता तू लेखनाकडे लक्ष दे.

अभिनंदन सई , सर्वच पातळ्यांवर लेख पोचला, उचलला गेला आहे म्हणून .

सुंदर लिहीलं आहेस. चित्रपट बघितला नाहीये... पण आता परिक्षण वाचल्यावर नक्कीच बघायला हवा.

अतिशय चपखल लेख .... "परिक्ष"ण म्हणूच नये याला. खुप सुंदर असे आस्वादक लिखाण ! अभिनंदन, सई .. नागराज मंजुळेंच्या फेसबुक वॉलवरती आल्या बद्दल ! तुमच्या उत्कृष्ट लिखाणाची ही पावती आहे! यदाकदाचित फॅन्ड्रीला ऑस्करबिस्कर मिळालं तर त्या ट्रॉफीमध्ये तुमचाही वाटा असेल ....!:-)
बादवे, हा स्-प्रतिम सिनेमा बघाच. अगदी थेटर मधे जावून !!

सगळ्यांच्या गोडंमिट्ट प्रतिक्रिया वाचून काही लिहावसं वाटतच नाहीये. उगाच सगळ्यांच्या भावना दुखावत मी काही सविस्तर लिहिणार नाही. म्हणून थोडक्यात,

हा लेख खरंच छान आहे.

चित्रपटाबद्दल काय बोलू?

----------------------------------------------------------------------------------

अवांतर:

खरंच, टाईमपास पाहिला तेव्हा दुखलं, त्या पेक्षा जास्त डोकं दुखत होत.
( औषध म्हणून गोलमाल ३ पाहिला. )

बाकी सध्याचा एकही नवीन आलेला सिनेमा मनापासून आवडलेला नाही.

दिसायला अतिशय साधा दिसणारा सिनेमा इतका अन्तर्मुख करुन जातो..
छोट्या छोटया बारकाव्यातुन कथा ऊलगडत जाते... किशोर कदम ने लाजबाब काम केलय.

-------------

अवांतर लिहीत असल्याबद्दल मायबोलीकरांची क्षमा मागून

<आजच्या काळात अश्या प्रकारे खालच्या जातीच्या लोकांना चिडवलं जात नाही.>

प्रामाणिक विचारप्रदर्शनाबद्दल अभिनंदन.

लगेच लिहिण्याची घाई न करता, आज सिनेमा पाहून १० दिवस झाल्यानंतर प्रतिक्रिया देत आहे.

छोटे-छोटे अनेक प्रसंग प्रभावी पणे समोर येतात आणि छाप सोडून जातात. त्या प्रसंगा बद्द्ल इथे न लिहिता, ते पाहूनच स्वतःचं मत पाहणार्‍याने बनवावं. बर्‍याच जणांनी लिहिल्या प्रमाणे.. जब्या ने शेवटी आवेशाने फेकलेला दगड सिनेमा पाहणार्‍याच्या नकळतच कानफटात मारुन जातो.. इतक्या दिवसांनंतरही हे सगळं आपल्याला अंतर्मूख (हा शब्द चुकीचा लिहिला आहे असं वाटतंय :अओ:) करुन जातं... हेच या सिनेमाचं मोठं यश म्हणेन..

मयेकरांना अनुमोदन.

मधुरा कुलकर्णी,
असा विचार करून पहा, की जे डुकराचं मांस आणि एकंदरच चित्रपट पडद्यावर पहायला देखील आपल्याला किळसवाणं वाटतं, ते म्हणजे काही लोकांच्या आयुष्यातील अपरिहार्यता आहे. आपल्याला वाटणारी किळस, तिचं आपल्याकडून होणारं प्रकटन, प्रदर्शन हे त्या लोकांसाठी अपमानास्पद ठरू शकतं.

एकूणच चित्रपट पाहिल्यावर किळसवाण वाटत >>> बरोबर. आपल्याच आजूबाजूला अनेकांची जगणी अशीच किळसवाणी असतात. आपल्या शांतसुखमयसुवासिक आयुष्यातून बाहेर पडून प्रत्यक्षात बघण्याची शक्यता फारच कमी आहे, असं जाणवल्याने नागराजने ते पडद्यावर दाखवलं- असंही कदाचित असू शकेल.

बाकी मुद्दे तुमचे मत म्हणून सोडून दिले, तरी तिसर्‍या मुद्द्यातल्या पहिल्या वाक्यात गंभीर आणि दुर्दैवी अंतर्विरोध आहे.

<आजच्या काळात अश्या प्रकारे खालच्या जातीच्या लोकांना चिडवलं जात नाही.<<

असं डायरेक्ट जरी म्हणत नसतिल ना तरिही किती छोट्या छोट्या वाक्यांमधुन हे सुचवलं जातं, हे हा चित्रपट पाहुन एकदम जाणवलं. उदा., ''हे' लोक शिक्षण क्षेत्रात आल्यापासुन मराठी शाळांचा दर्जा घसरला...'

हा लेख यायच्या अगोदरच बहुतेक मी फँड्री पाहिला असावा म्हणून हा लेख वाचला नसावा! तो आज वाचला.

छान लिहिलंस सई! किशोर कदम यांच्याबद्दलतर तुझ्या प्रत्येक वाक्याला अगदी अगदी..!! जब्याने संतापून शेवटी साट्कन मारलेला धोंडा चुकवला तरी तोंडासमोर झणझणत होता कितीतरी दिवस..

जब्याचा बा त्याच्या कुटूंबासकट डुकराला पकडायला जिवाच्या आकांताने पळापळ करत असतो आणि त्याचं शुटींग मोबाईल मध्ये करुन ते शेअर करण्याचा प्रसंग तर :रागः

म्हणूनच मत मांडत नव्हते. एक पोस्ट टाकली कि दहा नवीन अर्थ काढायला मायबोलीकर लगेच हजार.

जाऊन दे ना....मला नाही आवडला चित्रपट इतकचं सांगायचं आहे. बाकी सोडून द्या. मला उगाच भलत्याच वादात पडायचे नाही.

पाहीला बुआ एकदाचा फॅन्ड्री. मला तर ते जात-बित प्रकरण काही कळलं नाही.
एक प्रश्न मात्र सतावतोय तो हा की जब्या असे धोंडा मारून प्रश्न संपवू शकतो का? ते काळ्या चिमणीच्या पाठी लागणे हे हाती धोंडा येऊ नये म्हणून चंक्याचा प्रयत्न की चंक्यालाही हेच हवेय?

साजीरा, प्रत्येक वाक्याला मोदक भौ!
सईबाई तुमच्या 'स्क्रू' चे आभार.

आमचा बाप बेवडा असल्याने त्याला चारचौघात 'बाप' म्हणून ओळख द्यायची लाज वाटायची कधीकाळी. पण फार लवकरच ती न्युनगंड वृत्ती फेकून दिली. कसाही असला तरी 'बाप' आहे तो आणी आपण तसली लाज आपल्या पोरांना आणू द्यायची नाही एवढी अक्कल आली.

काही असो, चित्रपटाचा शेवट पोचला पण पटला नाही!

कौस्तुभ.. पोस्टमधील मोकळेपणा फार आवडला. इथे चित्रपटविषयक लेख्न सातत्याने करत रहा अशी विनंती आहे.
या क्षेत्रातले नवीन प्रयोग आमच्यापर्यंत फार उशीरा पोहोचतात. अधिकारी व्यक्तींचे लेखन वाचून थोडेतरी समाधान मिळते.