मराठी गझल उमलत आहे

बेफिकीरच्या शेवटच्या पोस्टशी १०० टक्के सहमत!!
फक्त एक वाढवू इच्छितो: टाळ्यांचे शे'र रचणे हे हीन अजिबात नाही. तीसुद्धा एक कला आहे आणि ती कला येरागबाळ्याला जमत नाही ... उत्कृष्ट कवी-कवयित्रीलच जमू शकते!

बेफि, प्रश्न शेर हलका आहे वगैरे नाहीये माझ्या दृष्टीने. ज्याच्या अंगी कौशल्य आहे तोच शायर हे करू शकतो ह्या शरदजींच्या मताशीही मी सहमत आहे.

माझे मत थोडे वेगळे आहे,

शेर रचला जात असताना असे शब्द जाणीवपूर्वक निवडल्यासारखे वाटणे की ज्यामुळे वाचकाल हे काहीतरी खूप भारी आहे असे वाटावे. माझ्या मते ज्या शब्दयोजनेत रसिकाला स्वतःला बसवता येत नाही आणि ही काहीतरी दुसर्‍या दुनियेची विद्या आहे असे वाटते तिथे केवळ नाट्यमयताच उरते असे आपले वाटते.

टीका करायची म्हणून नव्हे पण पुन्हा एकदा सतिशचाच एक शेर सहज आठवला म्हणून देत आहे,

कधी वीणेतुनी आलो कधी टाळातुनी आलो
तुकोबाची व्यथा घेउन तळागाळातुनी आलो

ह्या शेरात मी अशी अटकळ बांधीत आहे की दुसरा मिसरा सहज आलेला आहे आणि पहिल्या मिसर्‍यातले 'वीणा' आणि 'टाळ' हे शब्द खाली केवळ तुकोबा आलाय म्हणून घातलेले आहेत. नाहीतर 'वीणेतुनी येणे' ;'टाळातुनी येणे' म्हणजे नेमके काय? दोघांत फरक काय? हे काही मला समजलेले नाही.

पण शब्दांच्या वापरामुळे ह्या शेराकडे लोक आपोआप खेचले जाणारच! हे वाईट आहे म्हणण्याचा उद्देश अजिबात नाही पण प्र्स्तुत शेरातला दुसरा मिसराच पूर्ण शेराचा अर्थ सांगत आहे असे म्हणायचे आहे.

सतिश, हे वाचत असलास तर गैरसमज नसावेत ही विनंती.

तुम्ही पण वैभवचे पंखे दिसताय..! चांगलं आहे.

आपली विनोदबुध्दी मानायला हवी.

हरकत नाही. नविन आहात... जमेल हळू हळू तेही... स्मित तूर्तास, तुम्ही माझ्या चालण्याची चिंता करू नका.

नवीन म्हणजे काय हो. चिंता नाही म्हणून तर लिहिलं.
धन्यवाद.

>>नवीन म्हणजे काय हो

तेही कळेल ह़ळू हळू... अभ्यास सुरू ठेवा.

एक शेर हा एक संपूर्ण कविता म्हणूनच दर्जात्मक पातळ्यांवर(व्यक्तीसापेक्ष का असेना) का तपासला जाऊ नये?

तेही कळेल ह़ळू हळू... अभ्यास सुरू ठेवा.

आपल्याला माहीत नाही, असे स्पष्ट म्हणा की राव. उगाचच ताणायचं.

धागा सध्याच्या संपूर्ण मराठी गझलेच्या प्रगती/अधोगती विषयी असावा माझ्या मते.

फक्त वैभव जोशींचा वारंवार उल्लेख करून काय साध्य होणार आहे म्हणे? स्वतः वैभव जोशी प्रत्यक्ष भेटीदरम्यान बरेच डाऊन टू अर्थ वाटले. बाकीची खडखड नेहमीच त्यांचे सो कॉल्ड भक्त करीत असतात असे दिसून आलेले आहे.

<<<कधी वीणेतुनी आलो कधी टाळातुनी आलो
तुकोबाची व्यथा घेउन तळागाळातुनी आलो>>>>

माझ्या माहितीनुसार गझलकार श्री सतिश दराडे यांचे वडील एक नामवंत किर्तनकार, प्रवचनकार आहेत. साहजिकच लहानपणापासून याच वातावरणात वावरल्यामुळे टाळ, वीणा, तुकोबाची व्यथा हे नि असे संदर्भ त्यांच्या लेखणीतुन प्रगट होणे त्यांच्यासाठी काहीच विशेष नसावे.

ज्या अनुभुतीतून कवि जात असेल ती शेरात रिफलेक्ट होणे स्वाभाविकच आहे. प्रत्येकाचे अनुभव वेगळे म्हणून त्याची अभिव्यक्ती वेगळी फक्त आपण त्याला किती रिलेट करू शकतो हे व्यक्तीसापेक्ष असावे नि म्हणून शेरातिल सहजताही.

जे वाटले ते प्रामाणिकपणे मांडले आहे गै. नसणारच !

-सुप्रिया.

कधी वीणेतुनी आलो कधी टाळातुनी आलो
तुकोबाची व्यथा घेउन तळागाळातुनी आलो

मला दोन्ही मिसरे नीट रिलेट करता आले नाहीत.
इतकेच म्हणता येईल.

<<<<एकाने केलेला शेर दुसर्‍याला काफियानुसारी किंवा अप्रामाणिक वाटणे व पहिल्यासाठी तो बर्‍यापैकी सच्चा असणे ह्या वादाला / चर्चेला / परस्परविरोधी मतांच्या साखळीला अंत नाही. यात मध्य असा गाठता येतो की अप्रामाणिकता / प्रामाणिकता हा निकष बाजूला ठेवून निव्वळ एक शेर म्हणून इतर बलस्थाने काय आहेत अथवा नाहीत यावर चर्चा सुरू करणे!>>>>

पूर्णतः सहमत बेफिजी.

वरील मुद्यावर सोदाहरण, सविस्तर लिहील्यास अभ्यासक दृष्टीकोनातुन आम्हा नवशिक्यांना त्याकडे पाहता येईल.

स्वप्नाचे आयुष्य किती,पण आयुष्याचे स्वप्न किती
स्वप्नामध्ये सुटले होते आयुष्याचे प्रश्न किती

-अभिजीत दाते

या शेरावर चर्चा होवू देत का बेफिजी ? (अभिजीतच्या पूर्व परवानगीने हा शेर इथे नमुद करीत आहे. )

प्रतिक्षेत,

-सुप्रिया.

गोड गोड बोलाल जरा तर विहंग व्हाल कदाचित
सडेतोड व्यक्तीचे येथे वटवाघुळ करतो मी

-'कणखर'

प्रामाणिक चर्चेवर प्रतिक्रिया म्हणून आलेला फेसबुकवरचा थयथयाट पाहता आता कुठल्याच शेरावर मी चर्चा करणार नाही.

बेफि, आपल्याला अपेक्षित चर्चेत भाग घेऊ शकत नसल्याने क्षमस्व!

बेफि,

आपल्या वरील प्रतिसादावरचे माझे मत आपल्या विचारपूसमध्ये थोडया वेळाने देतो.

बाप रे बाप मी दोन तीन दिवस नव्हतो तर इकडे किती गम्मत घडली
आता सविस्तर वाचून काढतो मग वाटलेच बोलायला चालू करतो ...

असो

बेफीजी धन्स

ह्या धाग्यावर प्रतिसाद द्यायला काव्य प्रकार हा काही माझा प्रांत नाही अन त्या बद्दल फारसे मला कळतं असंही नाही. गद्य लेखन अन काव्य लेखनात काही सारख्या गोष्टी आढळतात, त्यापैकीच इथे एक टाळीबाज लेखन असा उल्लेख आहे.

कधी कधी लेखक सहजपणे त्याच बाजाचे लेखन करत असतो मुद्दाम टाळीखाऊ म्हणून करत नसला तरीही त्याचे लेखन बहुधा त्याच प्रकाराचे असते, कदाचित प्रयत्न करून ही वेगळा सूर सापडत नसल्या मुळेही तशाच प्रकारचे लेखन वारंवार होत राहते.

राहिला प्रश्न टाळ्या घेण्याचा फक्त त्याच मुद्द्यावर लेखनाचा दर्जा काही ठरू शकत नाही अन ठरतही नाही. त्यामुळे त्यास फारसे महत्व नसावे.

काही लेखक सुरुवातीला तशा प्रकारचे लेखन करून नंतर चांगल्या लेखन करतीलही.

कधी कधी अगदी सहज सुंदर लिहिणा-या लेखका कडूनही तसे लेखन होऊन जाते. त्याला कुणीही लेखक अपवाद असावा असे वाटत नाही.

मला स्वत:ला तरी असे वाटते की आपले किती लेखन खरोखरीच ब-या पैकी आहे अन किती लेखन नुसतंच कोरा कागद फिक्की शाई आहे ते आपल्याला स्वत:लाच कधी लगेचच नाहीतर कधी काही काळाने तरी नक्कीच जाणवते.

धागा आणि त्यावरची चर्चा खरोखर छान झाली आहे . नवनवीन शिकायला आणि वाचायला मिळेल याची खात्री आहेच ..

धागा काढल्याबद्दल मनःपूर्वक आभार बेफिजी !
मला भिडलेले काही विशेष शेर येथे जरूर टाकत राहिल .
धन्यवाद !

-

जयनीत ह्यांच्या प्रतिसादातले वाक्य न वाक्य पटले.

बेफि,

तेच तर!

त्या फेसबुकवर लोकांचे फॅन फॉलोईंग कसे वाढते माहीत आहे? ज्या लोकांना आपण आयुष्यात एकदाही भेटलेलो नाहीये, ज्यांचे नाव आपल्याला माहीत नाही अशा अनेक अनोळखी लोकांच्या प्रत्येक फ्रेन्ड रीक्वेस्टला अ‍ॅक्सेप्टन्स द्यायचा.

तुम्ही आम्ही ह्या भानगडीत नाही आहोत म्हणून आपल्या लिस्टमधे जेमतेम १८२ आणि २०० च्या आसपास लोक. बाकी अशा स्वंयंघोषित सम्राटांच्या लिस्टा बघाल तर ८०० नि १२००!

असो, जयनीत ह्यांनी म्हटल्याप्रमाणे मनाच्या एका कोपर्‍यात प्रत्येकाला आपली लायकी ठाऊक असते आणि नियती प्रत्येकाच्या भ्रमाचा भोपळा एकदातरी नक्कीच फोडते.

अजूनही अनेक मराट्थी रसिक इतकेच काय शायरलोकही शेराना शेर म्हणून पाहू शकत नाहीत म्हणून घोटाळा होतो सगळा बाकी काही नाही
लागेल सवय हळू हळू असो !!!

मी तर तुम्हा सगळ्या मंडळीचा पंखा आहे,मायबोलीवर फारसा लाॅगिन नसतो..पण इथलं सगळं वाचत राहतो अनाहुत पाहुण्यासारखा..इथल्या सगळ्या गजला वाचून मीही सहा महिण्यापुर्वी गजलेच्या प्रेमात पडलो..
प्रेम फुलते आहे..शिकतो आहे..चुका करतो आहे आणी तुमच्यासारख्यांच्या सांगण्यावरुन त्या निस्तरतोही आहे..तुम्हा सर्व मंडळीच योगदान मराठी गजलेला निर्विवाद आहेच..
असच लिहित रहा.. आमच्यासारख्या नव्यांनाही शिकवत रहा..

बेफिजींच्या वरील पोस्टला अनुमोदन !

मी नविन असल्यामुळे फेसबुकवर बाकी गझलकारांचे फॅन्स फाॅलोअर कसे वाढताहेत हे कदाचित सांगु शकेल..फेसबुक हे प्रभावी माध्यम आहे मान्य..कोणीही सहज अकाऊंट उघडून आपल्या क्षेत्रातल्या नावाजलेल्या व्यक्तींच्या संपर्कात जाण्याचा प्रयत्न करतो वा रिक्वेस्ट करतो..मायबोली तथा इतर साईटसवर दर्जेदार लेखन असते,तितकच फेसबुकवर..पण ह्या साईटस बहुंताश मोबाईलधारकांसाठी फेबुपेक्षा जिकिरीच्या... मी मायबोलीवर मागिल वर्षापासून येतोय..आणी इथल्या साहित्य वाचुनच माझंही सहा महिण्यापासून गझलेवर प्रेम बसलयं,शिकतोय,लिहितोय,चुकतोय तुमच्यासारख्यांच्या सांगण्यावरुन चुका निस्तरतोही...
नविन फेबुवर गजल लिहिणारे सर्वप्रथम नावाजलेल्या वा आपल्यापेक्षा चांगल लिहिणार्याच्या जवळ जाण्याचा प्रयत्न करतात..यात नविन लोकांचा काय दोष??गझलेतले खाचखळगे कळायला वर्ष वर्ष जावी लागतात..आम्हाला सहा महिण्यात कसं कळेल? त्यामुळे साहजिकच कोणाचातरी हात धरावा लागतो,आधार शोधावा लागतो..मीही तेच केलं,करतोय..जवळपास इथल्या सर्व मंडळीशी फेबुवर मी कनेक्ट आहेच ...
त्यामुळे माझं प्रांजळ मत नविन लोकांना तो या कंपूत आहे किंवा त्या कंपूत आहे म्हणुन टाळू नका..तुम्हाला ज्याच्या लेखनात पोटेन्शियल आढळतं त्याला जरुर उजेड दाखवा..आम्हाला काय प्रत्येकजन हवाहवासा आहेच..साहजिकच फेबुवर आमच्यासारख्या नव्हाळीच्या लोकांमुळे कैकांची फ्रेन्डसंख्या वाढते...
काही चुकलंमाकलं असेल तर उदार मनाने क्षमा करा..

चर्चा संयमाने घडते आहे ही सर्वात चांगली गोष्ट आहे. अशीच घडावी ही अपेक्षा.

काहींनी पोटतिडिकेने मुद्दे मांडले, काहींनी त्यातील काही मुद्द्यांचे संयम राखून खंडन केले.
अशीच चर्चा व्हायला हवी. पण गेल्या काही पोस्टपासून चर्चा काहीशी विचलित (deviate) होते आहे
असे जाणवले. फेसबुक किंवा इतर संस्थाळावरील घडामोडी हा चर्चेचा मूळ विषय न राहता

१. मराठी गझलेचा कसकसा विकास होत आहे याची स्वत:ला आलेली प्रत्यंतरे, अनुभव येथे नोंदवायला लागू.

२. उत्तम शेर (मग ते कोणाचेही असोत, फक्त मराठी व तांत्रिकदृष्ट्या शुद्ध असायला हवेत) नोंदवू व ते का आवडले ते लिहू. 'का आवडले नाहीत' अश्या स्वरुपाच्या मतांचेही स्वागत पण चर्चा संयत ठेवू.

३. मराठी गझल क्षेत्रातील नवीन डेव्हलपमेंट्स (काही झाल्यास) येथे नोंदवू.

बेफिकीर यांनी सुचविलेल्या वरील मुद्द्यांकडे लक्ष केंद्रित व्हावे असे वाटते.

======================================================================
“अजूनही अनेक मराट्थी रसिक इतकेच काय शायरलोकही शेराना शेर म्हणून पाहू शकत नाहीत म्हणून घोटाळा होतो सगळा बाकी काही नाही लागेल सवय हळू हळू असो.” >>> वैवकुंच्या प्रतिसादातलं हे वाक्य वाचल्यावर मला एक गोष्ट आवर्जून सांगावीशी वाटते, जी शायरांशी संबंधित नसून रसिकांशी संबंधित आहे.

कित्येक रसिक गझला ऐकतात, आस्वाद घेतात, त्यांच्याकडे मोठमोठ्या गायकांनी गायलेल्या गझलांचे कलेक्शन देखील असते. पण त्यांच्यातील अनेकांना गझल म्हणजे काय हे माहितच नसते. बरेच रसिक, गझल म्हणजे विशिष्ट प्रकारे संगीतबद्ध केलेल गीत असेच समजत असावेत असे धाडसाने म्हणावेसे वाटते.
एक उदाहरण देतो : मासूम या सिनेमातली "तुझ से नाराज नहीं, जिंदगी हैरान हूँ मैं" ही रचना गझल आहे असे एक संगीतप्रेमी रसिक मित्र मला परवा सांगत होता.

गझलकारांनी आणि गझलेबद्दल प्राथमिक माहिती असलेल्या माझ्यासारख्या सामान्य रसिकांनी
गझल हा काव्यलेखनाचा एक विशिष्ट प्रकार आहे ही प्राथमिक माहिती सामान्य रसिकांपर्यंत पोहोचविणे गरजेचे वाटते.

असो ..... काही चुकीचे बोललो असल्यास क्षमस्व !

गझल हा काव्यलेखनाचा एक विशिष्ट प्रकार आहे ही प्राथमिक माहिती सामान्य रसिकांपर्यंत पोहोचविणे गरजेचे वाटते.>>>

अगदी योग्य तो मुद्दा मांडलात उल्हासजी. एनीवे, काही वर्षांपूर्वी गझल हे गझलगायकाचे माध्यम आहे असे समजले जायचे पण हल्ली हा विचार मागे पडत असून ते कवीचे माध्यम आहे हे लोकांना समजायला लागलेले आहे.

ह्या पार्श्वभूमीवर नेहमी गायक संगीतकारांपेक्षा जास्त मानधन घेणारा 'साहिर' आठवल्याशिवाय राहत नाही.

उल्हासकाकांशी पूर्ण सहमत!

बेफिकीर, जोडाक्षरान्त(ज्यातले पहिले अर्धे व्यंजन बदलू शकते) अशा काफियाबद्दल वेगळा काही नियम नाही का? नसेल तर त्याची गरज नाही का? (जसे तिथे साध्य आणि आद्य यात य कायम आहे तर ध् आणि द् बदलत आहेत.) मायबोलीवरही अशीच एक गझल वाचल्याचे आठवते.