फ्लॉवर रेमिडीची जन्म कथा

अश्विनीमामी, बरोबर आहे तुमचे.
मी फार दिवसांपासून स्वतःला आवरतोय या फुलधाग्यांच्या वाटे जाण्यापासून. न राहवून वर एक प्रतिसाद टाकलाच आहे याच लेखातले वाक्य बोल्ड करून..

जाऊ द्या. त्यांचे दुकान चालतेय, अन लोकांना आवडते आहे. मी कोण लोकांना सांगणारा की autoparrotism करुन घेऊ नका.

(auto - स्वतः, parrot - पोपट. auto-parrot-ism = स्वतःचा पोपट करून घेणे)

या लेखाचा उद्देश त्यांच्या भावी वर्गांची प्रसिद्धि असा काही लोकांचा समज झालेला दिसतो. परंतु ते तसे नाही हे मी आवर्जून सांगू इच्छिते. एकतर तशी त्यांना आर्थिकदृष्ट्या अजिबातच गरज नाही. केवळ या उपचार पद्धतीचा त्यांना आलेला, त्यांच्या ओळखींच्यांना आलेला अनुभव सर्वांशी शेअर करावा. तसेच आनंदवनामध्ये त्यांना या पद्धतीवर व्याख्याने देण्यासाठी बोलावले गेले असताना तेथे आलेल्या इतर अनेकांनी अशा स्वरुपाचे मार्गदर्शन पुण्यात मिळावे असा विचार मांडला. त्या नुसार हे वर्ग घेतले जाणार आहेत.
मला असे वाटले की मायबोली वरच्याही काही लोकांना अशा वर्गात यायला आवडेल ( माझ्या या विषयावरच्या लेखनातील प्रतिसादात, विपुत आणि भेटीत असे आले होते ) आणि केवळ म्हणूनच मी शोभनाताईंना विनंती केली, की होणा-या या वर्गांची माहितीही या लेखातही द्यावी. केवळ माझ्या विनंतीचा मान म्हणून शोभनाताईंनी या वर्गांची माहिती यात घातली. त्यांचे दुकान चालवण्याचा स्वभाव अजिबातच नाही. उलट त्यांना जे जे ओळखतात त्यांना हे वाचून धक्काच बसेल. आपण कृपया त्यांना एकदा भेटा अन मग त्यांच्याबद्दल आपले हेच मत राहिले का हे जरूर इथे येऊन द्या.

राहता राहिला या उपचार पद्धतीबद्दलचा, त्याच्या उपयोगाबद्दलचा मुद्दा.
मला वाटते आज उपचारांसाठी अगदी प्रथम वापरली जाते ती अ‍ॅलोपॅथी. कारण ती शास्त्र मान्य आहे. अन त्याला दुसरा पर्याय नाहीच.
हे जरी मान्य केले तरी त्याजोडीने किंवा त्यानंतर समांतर अशा अनेक पॅथी उपचारांसाठी वापरल्या जातात. आयुर्वेद, होमिओपॅथी, युनानी, अ‍ॅक्युप्रेशर, रेकी, वॉटर थेरपी, मातीचे उपचार, सूज्योक, आणि कितीतरी. या सर्व एका अर्थाने "शास्त्रीय" असतील - नसतील. परंतु एक नक्की प्रत्येकाची आपली एक तर्कावर आधारीत अशी कारणमिमांसा आहे. भले ही कारणमिमांसा "सायन्स" मध्ये बसणारी नसेल परंतु त्यांच्या त्यांच्या "शास्त्रा"त बसणारी विचारपद्धती त्यात आहे. ही सर्व "शास्त्र" ज्याने त्याने आपल्या विचारांनी, मतांनी, अनुभवाने वा अगदी "अंध्"विश्वासाने स्विकारावीत वा नाकारावीत. हा ज्याचा त्याचा वैयक्तिक प्रश्न आहे. अशाच "शास्त्रा"तले एक "शास्त्र" फ्लॉवर रेमिडी.

अर्थातच हे माझे मत. प्रत्येकाचे यावर वेगळे मत असू शकतेच. फक्त एकमेकांच्या मतांचा निदान मान राखणे आपल्याला जमावे इतकेच. अन वैयक्तिक टिपण्णी टाळावी ही नम्र विनंती !

अवल ताई,

टिप्पणी वैयक्तीक नाही. अन आहेही.

सर्वप्रथम, 'दुकान' हा शब्द. माझ्या हॉस्पिटललाही मी दुकानच म्हणतो. तिथे शासनाने 'शॉप अ‍ॅक्ट लायसन्स' मला अनिवार्य करून दुकानाचे सर्व कायदेही लागू केलेले आहेत. म्हणुन हेही, दुकान. त्यातून अर्थाजन इ. झालेच पाहिजे असे नाही. 'दवाखाना' चालवायला सुरुवात केली, की 'दुकान टाकलं' असे आम्ही आजकाल म्हणतो.

कोणत्याही 'वैद्यकीय' उपचारांसाठी उपचार करणारा 'नोंदणीकृत' वैद्यक व्यवसायी असणे गरजेचे आहे. (इथे त्यांचे वैद्यकीय 'उपचार' करणे, सुचविणे इतकेच नव्हे, शिकविणेही सुरू आहे असे दिसते.) -हे झाले वैयक्तिक.

अन्यथा या देशात अन जगात सर्वत्रही, 'अँटी क्वॅकरी' बिल आहेच. काही इतर नियम, कायदेही आहेत.

पाककृती म्हणून किंवा इतर छंद म्हणून असे लेख आले असते, तर मला त्याच्या विषयी काहीही अडचण नव्हती. परंतू 'मानसोपचार' करण्यासाठी म्हणून जाहिरात केली जात असलेल्या या प्रकाराबद्दल मला तीव्र आक्षेप आहे. आपल्या देशात मानसिक आजारांसाठी लोक योग्य ट्रीटमेंट न घेता बुवा भगत करतच असतात, त्यात या एका सुशिक्षित बुवाबाजीची भर पडली आहे असे म्हणतो.

सार्वजनीक ठिकाणी या विषयावर हा दुसरा धागा आला आहे. पहिल्यावर काहीही बोललो नव्हतो.
यावर बोलणे गरजेचे होते तरीही बरेच दिवस गप्प बसलो होतो.

यात वैयक्तीक टीका टिप्पणी आली असे वाटत असल्यास नाईलाज आहे.

(ता.क., अवांतर: आमच्या वै. मातोश्री 'बारा क्षार' नामक प्रकरण फार गंभीरतेने घेत, व त्यांचेही हे जसे पुष्पौषधींबद्दल सुरू आहे तसे त्या १२ क्षारांबद्दल सुरू असे. भरपूर समजावून सांगूनही मी डॉक्टर असलो तरी त्यांच्या दृष्टीने लहानच, शेवटी त्यांचा विश्वास असलेल्या एका सिनियर डॉ. आजींकडून समजाविले तेव्हापासून ते १२क्षाराचे पुस्तक अन गोळ्यांच्या बाटल्या बासनात गेल्या. आता त्यांची एक आठवण म्हणून जपून ठेवल्या आहेत.)
वै=वैद्य नव्हे. वैकुंठवासी.

Effectiveness

In a 2002 database review of randomized trials Edzard Ernst concluded:
The hypothesis that flower remedies are associated with effects beyond a placebo response is not supported by data from rigorous clinical trials.[4]
All randomized double-blind studies, whether finding for or against the remedies, have suffered from small cohort sizes but the studies using the best methodology were the ones that found no effect over placebo.[13][14] The most likely means of action for flower remedies is as placebos, enhanced by introspection on the patient's emotional state, or simply being listened to by the practitioner. The act of selecting and taking a remedy may act as a calming ritual.[4]
A systematic review in 2009 concluded:
Most of the available evidence regarding the efficacy and safety of BFRs has a high risk of bias. We conclude that, based on the reported adverse events in these six trials, BFRs are probably safe. Few controlled prospective trials of BFRs for psychological problems and pain exist. Our analysis of the four controlled trials of BFRs for examination anxiety and ADHD indicates that there is no evidence of benefit compared with a placebo intervention.[3]
A newer systematic review published in 2010 by Ernst concluded
All placebo-controlled trials failed to demonstrate efficacy. It is concluded that the most reliable clinical trials do not show any differences between flower remedies and placebos.

http://en.wikipedia.org/wiki/Bach_flower_remedies ही लिन्क आहे.

http://www.sciencebasedmedicine.org/index.php/bach-flower-remedies. हे ही वाचावे कृपया.

५० :५० ब्रँडी व पाण्याच्या सोल्युशन मध्ये फुलांचे अर्क घातलेले आहेत.

The book explains how to prepare flower essences by exposure to sunlight or by boiling, and lists the remedies and their indications under 7 headings:

For fear
For uncertainty
For insufficient interest in present circumstances
For loneliness
For those over-sensitive to influences and ideas
For despondency or despair
For over-care for welfare of others.

सायन्स बेस्स्ड मेडिसिन साइट वर हे दिले आहे. हे वरी ल भावनां चे प्रकार मेनोपॉज मधून जाणार्‍या महिलांच्यात प्रामुख्याने दिसून येतात. वरील भावनांना टॅकल कर्णायाचा मला अनुभव आहे.

पण ३ व ५ चा नाही.

फ्लॉवर रेमेडीचा उपयोग होत असावा .अमेरिकेतले डॉ .डॅनियल एमन हे एक प्रसिद्ध ब्रेन ट्रीटमेंट एक्सर्ट आहेत. त्यांच्या क्लीनीक्समधे आज पर्यंत वीसहजारांपेक्षा जास्त ब्रेन स्कॅन्स त्यांनी केलेले आहेत. त्यांच्याकडे एक केस आली होती ,एक सुखी जोडपे होते , त्यांच्यात अचानक वाद उत्पन्न व्हायला लागले. पतीने जुना जॉब सोडून फर्निचर फॅक्टरीत जॉब पकडल्यानंतर अचानक त्याचे आपल्या पत्नीशी वाद व्हायला लागले होते.तो विचित्रपणे वागायला लागला .डॉ. एमनच्या क्लिनिकमधे आणल्यावर त्याचा ब्रेनस्कॅन केला गेला, त्याच्या ब्रेनस्कॅन वरुन तो अल्कोहोल घेत असावा असे निरक्षण एमननी काढले ,परंतु त्याच्या व त्याच्या बायकोच्या सांगण्यानुसार तो अल्कोहोल घेत नव्हता व पुर्णपणे निर्व्यसनी होता. मग डॉ.एमनने त्याला जॉबचे स्वरुप विचारले तेव्हा तो फर्निचरसाठी वापरल्या जाणार्या organic solvents च्या सानिध्यात दिवसभर काम करायचा असे आढळले. prolonged organic solvent inhalation मुळे त्याच्या मेंदूवर विपरीत परीणाम झाला होता.
यातून एक कन्क्लूजन निघते ते असे की, आपल्या सभोतालचे smell ,fragrence, chemical vapoures,toxic gases यांचा आपल्या मेंदूवर परीणाम होत असावा. तो बरा कि वाइट हा अभ्यासाचा विषय आहे.

डॉ.एमन त्या केसविषयी माहिती देताना

धन्यवाद शोभनाताई, बस्के. चर्चा वाचत आहे.

धन्यवाद शोभनाताई.
विरोध करणार्‍या पोस्टवाल्यांनाही धन्यवाद..

प्रयोग म्हणून स्वतःवर करुन पहायला काहीच हरकत नाही.

अरुंधती, मी वाचलेलं की साईडईफेक्ट्स असतात. उदा. जर अस्वस्थता घालवण्याची औषधं अती झाली तर औदासिन्य येऊ शकतं वगैरे..

फारशी माहिती नाहिये फ्लॉवर रेमिडी बद्दल.. मध्यंतरी एका नातेवाईकांना कुणीतरी सजेस्ट केली तेव्हा थोडसं वाचलेलं ते सोडलं तर..

प्रेमभंग झालेल्या लोकांना याचा काही उपयोग होतो का हो ?
की फुले पाहून अजुनच त्रास वाढतो त्यांचा ?

नानबा, रेफरन्स देऊ शकशील का? मी आतापर्यंत वाचलेल्या मटेरियलमध्ये असा उल्लेख आढळला नाही.

अल्टर्नेटिव मेडिसीनबद्दल हीच रड आहे की त्याचे रिझल्ट्स तर दिसतात, पण आता ते प्लॅसिबो इफेक्टमुळे की त्या त्या उपचारपद्धतीच्या प्रभावामुळे याबद्दल भरपूर वाद-प्रवाद आहेत. नामवंत अ‍ॅलोपॅथिक डॉक्टर्सही त्यांच्यापाशी जर त्या रोगाचा इलाज नसेल तर अल्टर्नेटिव्ह मेडिसीनकडे वळताना पाहिले आहेत किंवा रुग्णाला तशी उपचार पद्धती सुचवताना पाहिले आहे. मग या डॉक्टरांमध्येच पुरेशी ''जागृती'' किंवा ''विज्ञाननिष्ठता'' नाही की काय?

* जागृती व विज्ञाननिष्ठता हे शब्द त्यांच्या आधुनिक विज्ञानाला अभिप्रेत असणार्‍या अर्थानुसार.

अवांतर :

नुकत्याच एका अमेरिकन विद्यापीठाच्या संगीताच्या अभ्यासक्रमात संगीताचा उपचार म्हणून कितपत प्रभाव पडतो यावर बरीच चर्चा झाली. त्यात काही पॅलिएटिव्ह केअरमध्ये काम करणारे, वैद्यकीय क्षेत्रात काम करणारे असेही लोक होते. रुग्णाच्या बरे होण्यात, त्याला मानसिक उभारी येण्यात संगीताचा वापर किंवा दुर्धर व्याधीने ग्रस्त रुग्णाचे शेवटचे दिवस शांतपणे जावेत यासाठी संगीताचा वापर ते रुग्णाच्या किंवा त्या व्यक्तीच्या नातेवाईकांच्या संमतीने आवर्जून करतात असे त्यांनी सांगितले. नंतर त्याबद्दल Music and the Mind ही चित्रफीतही पाहिली. मग Music and the Mind - Health Matters ही फीतही पाहिली. जर २५-३० वर्षांपूर्वी संगीत उपचाराला ''शास्त्रीय'' किंवा ''वैज्ञानिक'' आधार आहे असे कोणी म्हटले असते तर त्याकडे अविश्वासाने पाहिले गेले असते.

शोभनाताई, तुमची कळकळ पोचते आहे.
पार्किन्सन्स सारखी व्याधी असतांना अनेकदा अशा पुढे आलेल्या हाताची मदत घ्यावीशी वाटु शकते, त्यानी आधार मिळतो. वैद्यकीय उपचारांबरोबर तो स्विकारणेही योग्यच. पण तुम्ही जे म्हंटले की
> 'सल्ल्यासाठी येणार्‍याना आम्हि आधी नुरॉलॉजिस्टकडे जाण्याचा सल्ला देतो.सल्ला विचारणार्‍या प्रत्येकास प्रथम हि औषधे शारिरिक आजारावर नाहीत हे स्पष्ट केल जात.तुमच्या फॅमिली डॉक्टरच्या सतत संपर्कात राहा हेच सांगितल जात.'
ते किती लोक पाळतात? (सांगण्यात, आणि ऐकण्यात?) चाळीशीच्या अलिकडील लोक जेंव्हा केवळ कोपर्‍यावरील दुकानात उपलब्ध आहेत ही औषधं म्हणुन बाख कडे वळतील तेंव्हा त्याबद्दल तुम्ही काय म्हणाल?

> मग या डॉक्टरांमध्येच पुरेशी ''जागृती'' किंवा ''विज्ञाननिष्ठता'' नाही की काय?
अरुंधती, दुर्दैवानी तसंच म्हणावं लागेल. कितीतरी अभियंते/वैज्ञानीक पण दिवसभर 'विज्ञाननिष्ठतेनी' काम करतात, आणि कार्यकाळ संपला की अनेकदा फर्स्ट प्रिंसिपल्स पण विसरुन वागतात. काही लोकांना तसे करण्यात पैसाही दिसतो.
संगीताबद्दल खालील लिंक वाचा, त्यातील रेफरंन्सेस पहा. संगीताला कितीतरी मिती असतात. जशी औषधांची वेगवेगळी पोटन्सी असते त्या प्रमाणे क्लासीकल ऐकवायचे, की मिश्र की भांगडा ते ठरवायचे का? एखादा स्वर चुकल्यास? की कोणताही आवाज काम करतो?

http://www.skepdic.com/mozart.html

aschig | 26 September, 2012 - 20:40 नवीन

अत्यंत संयतपणे, मी जे म्हणतो आहे, तेच पोहोचविल्याबद्दल धन्यवाद.

> मग या डॉक्टरांमध्येच पुरेशी ''जागृती'' किंवा ''विज्ञाननिष्ठता'' नाही की काय?
अरुंधती, दुर्दैवानी तसंच म्हणावं लागेल.
१००% सहमत.
केवळ 'अ‍ॅलोपथीची डिग्री घेतलेले डॉक्टर अमुक करतात' हा निकष लावला, तर अनिरुद्ध बापूही आहेत, अन मुंढेही आहेत.. कुणी काय पुस्तकी शिक्षण घ्यावे अन काय करावे, याला इये देशी धरबंध नाहीच!

(इब्लिसपणा करणारा) इब्लिस.

अल्टर्नेटिव मेडिसीनबद्दल हीच रड आहे की त्याचे रिझल्ट्स तर दिसतात, पण आता ते प्लॅसिबो इफेक्टमुळे की त्या त्या उपचारपद्धतीच्या प्रभावामुळे याबद्दल भरपूर वाद-प्रवाद आहेत

ही रड जुनीच आहे. अल्टर्नेटिव मेडिसिन वाल्यांनी डबल ब्लाईंड पद्धतीने आपले औषध सिद्ध करून दाखवावे. कुणी रोखले आहे त्यांना ?. होमीओपॅथी वाल्यांना जवळ जवळ दोनशे वर्षे होत आली. दोनशे वर्षात एकही प्रयोग नाही ? एका लॅन्सेट नेच संशोधन केले आणी निक्काल लावला.

होमेओपॅथी कॉलेजेस वर तर बंदीच यायला हवी. पण तसे होत नाही कारण संस्था चालक मलिदा चारतात. बिचारे बकरे ( विद्यार्थी) डॉक्टर व्ह्यायच्या आशेने येतात आणी पदवी मिळताच चोरून अ‍ॅलोपथी ची प्रॅक्टिस करतात.

माझ्या माहितीतले एक एम डी डोक्टर होमिओपॅथीच्या भजनी लागले. मुलगी आजारी पडली की फेरम फॉस सुरु. मुलीचा जीव जायची वेळ आली तेव्हा अ‍ॅलोपथीला शरण गेले.

होमेओपॅथी कॉलेजेस वर तर बंदीच यायला हवी. पण तसे होत नाही कारण संस्था चालक मलिदा चारतात. बिचारे बकरे ( विद्यार्थी) डॉक्टर व्ह्यायच्या आशेने येतात आणी पदवी मिळताच चोरून अ‍ॅलोपथी ची प्रॅक्टिस करतात.
<<<
नुसते संस्थाचालकच नाहीत, तर प्र्याक्टिस करणारे "डाक्टर"ही तेच करतात. (मलिदा. त्याशिवाय असली --> आश्वासने मिळत नाहीत)

परवाच होम्योपथी डाक्टरांना 'कठीण परिस्थितीत मॉडर्न औषधे वापरायला परवानगी देईन' असे आश्वासन महाराष्ट्राच्या आरोग्य मंत्र्यांनी दिले आहे. होमिओपथी असोशिएशनच्या एका डॉक्टरांनी हे 'लबाडाघरचे आमंत्रण समजा' असे त्याच कार्यक्रमात त्याच स्टेजवर मंत्र्यांसमोर सांगितले, याचे कारण म्हणजे मंत्री महोदयांचे हे वाक्य सुप्रीमकोर्टाच्या निर्णयाविरोधी आहे. (योग्य त्या लिंका मजपाशी आहेत. हव्या तेव्हा डकवू शकतो. सध्या टंकाळा आहे.)

(हलकट मोड ऑन)
साडे पाच वर्षे एम.बी.बी.एस. शिकायचे. त्याआधीची आयुष्याची १८ वर्षे जीवतोड मेहनत करायची- सीईटी मधून अ‍ॅडमिशन साठी. एमबीबीएस पास व्हायचे. (हे सोपे नसते.) मग इन्टर्नशिप. इन्टर्नशिपनंतर पीजी ऐवजी 'रिमोट एरियात' वर्षं दोन वर्षं (त्या दिवशी सरकारची झक फिरेल तशी) नोकरी करायची. मग पुन्हा मरतोड करत पीजी करायची. वयाच्या ३०-३२ व्या वर्षी प्र्याक्टिस. ही आजची परिस्थीती आहे. (मी बराच सुखी आहे त्यामानाने.)

त्यापेक्षा होम्योपथी करा. १२वी+डिएचएमेस (वय १८+२ = २०) अन ऐश करा. हवे ते औशिद हवे त्याला द्या! अहो इलेक्ट्रोपथी नामक भोंदूगिरि अजून सुरू आहे महाराष्ट्रात... (माझा कंपाऊंडरही बर्‍याचदा योग्य औषध देवू शकतो. तरीही आजही २० वर्षांनंतरही मजकडे नोकरीत आहे.. असो बापडा)

ता.क. त्याही पेक्षा बेस्ट आयडिया सुचली
फ्लावर रेमेडी!
आयुष्यभर कारकून म्हणून समजा पीडब्ल्यूडीमधे नोकरी करा.
बाखचं पुस्तक आणा. कोपर्‍यावरचा मेडिकलवाला पकडा. मला पेन्शन आहे, पैशाची गरज नाही असे सांगा. ( हे मस्ट असते. त्याने भयंकर क्रेडिबिलिटी येते.) मग डाक्टरकी करा.
ना शॉप अ‍ॅक्ट का लफडा
ना मेडिकल काऊन्सिल का
ना इन्कम ट्याक्स का
ना कन्झ्युमर कोर्ट का
ऐऽश!

(हलकट मोड इज ऑलवेज ऑन.. नावाचा इब्लिस आहे..)

खुपच सुरेख लेख!

फ्लॉवर रेमिडी मानसिक धक्क्यासाठि कितपत उपयोगी आहे?