जगणे परंतु गमले नाही...

माझं मीपण हरवतंय का? मी स्वप्नात माझ्या मन:शांतीच्या मागे पळत राहते आणि दिवसा आयुष्याच्या. हल्लीची सकाळ फारशी ताजी, उत्साहवर्धक नसतेच. डोळे उघडायच्या आणि मेंदूचा पिसी पूर्ण बूट अप व्हायच्या आतच काय काय करायचं राहिलंय याची यादी मनात तयार व्हायला लागते. एकूणच आपण ठरवलं तसं काही घडत नाहीये किंवा त्यापेक्षा आपण त्यासाठी प्रयत्न करत नाहीये याचं टेन्शन येतं.
सकाळ गेली काही वर्षं ही अशीच होतेय. आठवड्यात ऑफिशियल कामांची यादी, वीकेंडला पर्सनल कामांची. एके काळी महिना महिना आधीपासून मेंदूचा रिमाईंडर चालू करणारे मित्रमैत्रिणींचे वाढदिवस या यादीतून पूर्ण निसटलेत. सण समारंभ खाण्यापिण्यापुरते उरलेत. रविवार दुपारचे कॉलनी सुस्तावलेली असताना जमलेले गप्पांचे अड्डे इतिहासजमा झालेत. आता मैत्र भेटतं ते सगळ्यांना सारख्या अंतरावर पडेल अशा हॉटेलात. कुठल्याही दिवशी दुपारची बसायला म्हणून येणारी चुलत आजी, संध्याकाळी किंवा रात्री जेवणानंतर सहकुटुंब बसायला येणारे वडलांचे आत्तेभाऊ असल्या मंडळींचं नीट चाललंय एवढंच समजतं पण कित्येक वर्षात भेट नाही.
आत्ता आहे त्याहून कुठलं तरी दुसरं वर्तमान मला हवं होतं. मॉलमधे फिरण्यात काही निखळ आनंद आहे असं वाटणार्‍या लोकांचा मला हेवा वाटतो. मी काहीतरी वेगळी आहे का? आपल्या पिढीला मिळालेली नवी मनोरंजनाची साधनं, भाषेचे नवे रंग, एका दशकात कित्येक शतकांची मजल गाठणारं नवं तंत्रज्ञान यापेक्षा मला शांत जगणं जास्त महत्वाचं वाटतं. जीवनाला शांत, निरामय अशी विशेषणं आपल्या पूर्वजांनी का लावली असतील? आपलं तर मनोरंजन, विश्रांतीही धकाधकीची आणि गोंधळाची असते.
मन प्रसन्न करणार्‍या, मधुर संगीताऐवजी ते आता आवाजी, उत्तेजित करणारं झालंय. विश्रांतीसाठी घेतले जाणारे ब्रेक्स छोटे, त्यातही खूप काही कव्हर करणारे झालेत. रिसॉर्टवर जाऊन रहायचं म्हटलं तरी तिथं काय काय फॅसिलिटीज आहेत हे लोक आधी बघतात. जागं असलेलं प्रत्येक मिनिट धापा टाकत, काहीतरी करत जगून घ्यायच्या व्यापात जगण्याचा वेग कारण नसताना वाढतोय.
पैसा येतोय आणि त्यामागं त्याला हजार नव्या वाटाही फुटल्या आहेत. पूर्वी फुकट मिळणार्‍या गोष्टी आता आपण जास्त पैसे टाकून वाजवून घेतो. उदा. माणसं, मामाचे गाव,संस्कार. पण नैसर्गिक गोष्टी पैसे टाकून मिळतात कुठं? पैशांनी त्या लगेच लार्ज साईझ होतात, त्यांचा दर्जा उंचावतो. फक्त त्यांचं नैसर्गिकपण मागच्या दारानं हळूच सटकतं एवढंच.
विज्ञानात जशी प्रगती झाली तशी संस्कृतीत का होत नाही? केवळ पैसा नसल्यामुळं आपण बंधनात पडलो होतो आणि आता मोकळे झालो आहोत अशा आविर्भावात दोर सुटलेल्या, कानात वारं भरलेल्या वासरासारखी आपली पिढी धावत सुटते. न जाणे कुठल्या स्वप्ननगरीकडं, कुठल्या क्षितिजाकडं.
आख्ख्या जनतेलाच आऊटस्टॅंडींग व्हायचंय. यामुळं फक्त कोल्ह्याची द्राक्षं उंच उंच होत जातायत. दहाजणीत एखादीनं हिर्‍याचे दागिने घातले तर ते उठून दिसतील पण सगळ्यांनी तेच केलं तर त्याची गरजच होऊन बसेल. हे इन आहे, त्याची फॅशन आहे, धिस इस खूल(ळ?) असली लेबलं लावत अनेक वेगवेगळ्या रेंजचे अनेक युनिफॉर्म आपण हल्ली रोज पांघरतोय. जीन्स, मोबाईल, फोर व्हीलर, जिम, क्लब, गॅजेट्स आणि अजूनही कितीतरी.
कालच्या चैनीच्या वस्तूंना आपण धडाधड गरजेच्या वस्तू करून टाकतोय. वी आर रेझिंग द बार फॉर आरसेल्झ. प्रत्येक जण तितका केपेबल असेलच असं नाही. मग त्या बारमधे फिट होण्यासाठी त्यानं काय करावं? वेगळे मार्ग धुंडाळावेत? आणि नसेल जमत तर बारच्या पारच बाहेर पडावं?
मोबाईल नंबर आपला आयडेंटिफिकेशन नंबर झालाय. नवी ओळख झाल्यावर जर तुम्ही समोरच्याला पुढे ओळख ठेवण्याच्या लायकीचे वाटलात की तो नाव विचारलं की लगेच मोबाईल नंबर पण विचारतो. एखाद्यानं माझ्याकडं मोबाईल नाही म्हटलं की लोक तो चुकून इकडे फिरकताना शहराचा शोध लागलेला आदिवासी असावा असे बघतात.
इतक्या सोयीसुविधा उपलब्ध आहेत. सगळं भारंभार. बाथरूममधे चार नळ, दोन शॉवर्स. शेल्फवर पाच शॅम्पू, तीन कंडीशनर्स, चार वेगवेगळे साबण शिवाय शॉवर जेल, फ़ेस वॉश. आणि या सगळ्या पल्याड केसगळती मात्र थांबत नाहीये, डोळ्यांखालची काळी वर्तुळं आपली त्रिज्या वाढवत नेतायत.सोयीसुविधा मानसिक तणावाशी डायरेक्टली प्रपोर्शनल असव्यात बहुतेक.
खूप काही पहाण्यासारखं असलेल्या जागी अगदी थोडे दिवसांचा मुक्काम असेल तर एखादा टुरिस्ट जसा आधी खटाखट फोटो काढतो आणि मग निवांत घरी पोचल्यावर फोटोंमधून पाहतो की आपण काय काय पाहिलं नक्की. तसं आपण आधी भराभर जगून घेतोय. मग वेळ उरला पुढे कधी तर बघता येतील क्षणचित्रं घडून गेलेल्या आयुष्याची. तोपर्यंत मेंदूचा कॅमेरा धड असावा आणि आठवणींचा रोल एक्स्पोज झालेला नसावा एवढंच.
आमच्या सोलापुरात "काय कस्काय चाल्लंय?" या प्रश्नाला "निवांत" हे उत्तर यायचं पूर्वी. आता बहुधा "जोरात" असं येत असणार.

'मी पाठीवर धूड वागवत तुझ्यासंगती चालत रहाते.
मुक्कामाला पोचेतोवर मोबाईलवर बोलत रहाते.
मग जाणवते जो नव्हता सोबत, त्याची कळली सारी खुशाली.
अन जो होता सतत बरोबर, त्याची तशीच राहून गेली.
अवतीभवती जे घडले ते अनुभवायला जमले नाही.
किती वाचले, कितीक शिकले, जगणे परंतु गमले नाही.'